Những khái niệm cơ bản về CSDL

Thiết kế cơ sở dữ liệu

Để tạo một cơ sở dữ liệu, trước hết ta phải xác định thông tin gì cần theo dõi. Sau đó, ta thiết kế cơ sở dữ liệu, tạo bảng chứa các trường định nghĩa kiểu dữ liệu sẽ có. Sau khi tạo ra cấu trúc cơ sở dữ liệu, tạo bảng chứa các trường định nghĩa kiểu dữ liệu sẽ có. Sau khi tạo ra cấu trúc cơ sở dữ liệu, cơ sở dữ liệu có thể chứa dữ liệu dưới dạng mẩu tin. Ta không thể đưa dữ liệu vào mà không có bảng hay định nghĩa trường vì dữ liệu sẽ không có chỗ để chứa.Do đó, thiết kế cơ sở dữ liệu cực kỳ quan trọng, nhất là rất khó thay đổi thiết kế một khi ta đã tạo xong nó.

Ví dụ ta tạo một bảng sau :

Có quan hệ giữa 2 bảng thông qua trường State (Trạng thái ). Đây là mối quan hệ một - nhiều, đối với một mẩu tin trong tblRegion, có thể không có, hoặc có nhiều mẩu tin tương ứng trong bảng tblCustomer.

Cụm từ “tbl” thể hiện tên bảng, tên trường hiển thị đầy đủ, không chứa khoảng trắng hay những ký tự đặc biệt khác như dấu gạch dưới.

Bảng hoá đơn :

Sử dụng cửa sổ cơ sở dữ liệu

Cửa sổ DataBase của Visual Data Manager chứa tất cả các thành phần của cơ sở dữ liệu. Trong cửa sổ này ta có thể xem các thuộc tính, kiểm tra các bảng và các phần tử khác và thêm các thành phần mới vào cơ sở dữ liệu.

Để xem các thuộc tính ta vừa tạo, nhấn chuột vào dấu cộng ở bên trái của mục Properties. Mục này sẽ mở ra như hình dưới đây.

Xem các thuộc tính của cơ sở dữ liệu mới.

Tạo bảng

Một đặc tính của Visual Data Manager là nó không thể cho ta cách rõ ràng để tạo bảng mới trong cơ sở dữ liệu mà ta vừa tạo. Bởi vì các phần từ xuất hiện trong cửa sổ Database của Visual Data Manager rất nhạy với việc nhấn chuột phải. Nhưng một khi ta dùng nút chuột phải việc tạo một bảng mới thật là đơn giản. Ví dụ : Để tạo một bảng mới ta theo các bước sau:

1. Trong cửa sổ Database của Visual Data Manager, nhấn chuột phải vào Properties. Menu ngữ cảnh của cửa sổ sẽ xuất hiện.

2. Chọn New Table. Hộp thoại Table Structure sẽ xuất hiện như hình dưới đây.

Trong hộp thoại Table Structure, ta có thể tạo cấu trúc bảng, chỉ định các trường, kiểu dữ liệu và chỉ mục. Ví dụ, ta sẽ tạo cấu trúc bảng để chứa khách hàng.

Để làm được điều này, theo các bước sau:

1. Gõ tblCustomer trong ô Table Name.

2. Nhấn chuột vào nút Add Field. Hộp thoại Add Field sẽ xuất hiện, được hiển thị như hình dưới đây.

Hộp thoại Add Field.

Hộp thoại Add field cho phép ta thêm một trường vào một bảng tạo bởi hộp thoại Table structure của Visual Data Manager.

3. Trong ô Name gõ First Name. Đây sẽ là tên của trường mà ta tạo trong bảng khách hàng.

4. Trong ô size gõ 25. Điều này chỉ ra rằng tên có thể lên đến 25 ký tự, nhưng không thể dài hơn. Điều này có nghĩa là cơ sở dữ liệu sẽ chứa các tên hiệu quả hơn.

5. Chọn Fixed Field để chỉ ra rằng đâu không phải là trường có chiều dài biến đổi, rổi nhấn nút OK. ( Lưu ý rằng rất khó sửa đổi một trường một khi ta đã tạo xong nó.Vì vậy, phải chắc chắn rằng mọi thứ ta quy định là chính xác.) Trường được thêm vào cấu trúc cơ sở dữ liệu. Các hộp văn bản trong hộp thoại Add Field sẽ được xoá. Cho phép ta thêm vào một trường khác ngay lập tức.

6. Bây giờ ta có thể thêm các trường khác vào cấu trúc bảng. Sử dụng Add Field, thêm các trường vào tblCustomer các trường sau đây :

7. Cần kiểm tra hộp AutoInerField khi tạo trường ID để đảm bảo rằng mọi khách

hàng ta tạo đều có số hiệu duy nhất. Bởi vì bộ máy cơ sở dữ liệu tăng số trong trường một cách tự động, ứng dụng cơ sở dữ liệu sẽ không phải tự sinh ra số hiệu duy nhất.

8. Khi ta hoàn tất việc nhập trường, nhấn nút bấm Close.

Chỉ định chỉ mục và khoá chính

Đến đây ta vừa tạo xong một bảng cơ bản, phần còn lại là ta cần chỉ ra các chỉ mục. Một chỉ mục là một thuộc tính ta có thể gán cho một trường để tạo sự dễ dàng cho bộ máy cơ sở dữ liệu khi lấy về thông tin chứa trong trường đó. Ví dụ, trong cơ sở dữ liệu theo dõi khách hàng, ứng dụng có thể tìm kiếm các khách hàng theo họ, mã Zip và các số hiệu ID cá nhân. Do đó, cần thiết phải tạo các chỉ mục trên những trường này để giúp cho quy trình lấy mẩu tin dựa trên các trường này nhanh hơn.

Một khi ta đã nhận ra lợi ích của các chỉ mục trong việc thiết kế cơ sở dữ liệu, ta có thể tự đặt ra các câu hỏi như : Nếu các chỉ mục giúp việc tìm kiếm nhanh hơn, tại sao ta không đặt một chỉ mục trong tất cả các trường của mọi bảng ? Câu trả lời là các chỉ mục làm cho cơ sở dữ liệu của ta phình to hơn về mặt vật lý, vì vậy, nếu ta có quá nhiều chỉ mục, sẽ lãng phí bộ nhớ và làm cho máy tính của ta chạy chậm hơn. Điều này hiển nhiên làm mất đi các lợi thế ban đầu. Không có quy định về việc nên tạo bao nhiêu chỉ mục cho mỗi bảng, nhưng nói chung, ta nên tạo một chỉ mục dựa trên các trường mà ta nghĩ là dùng thường xuyên trong các câu truy vấn.

Mỗi bảng mà ta thiết kế phải có ít nhất một khoá chính, và nó phải được đánh số chỉ mục trên những trường mà ta mong đợi sẽ được truy vấn nhiều nhất. Trong trường hợp của bảng tblCustomer, cũng như với nhiều bảng cơ sở dữ liệu, khoá chính sẽ là trường ID. Các chỉ mục phụ là trường LastName và FirstName

Để tạo các chỉ mục và các khoá chính, theo các bước sau :

1. Trong hộp thoại Table Structure, nhấn chuột vào nut Add Index. Hộp thoại

Add Index xuất hiện

Hộp thoại Add Index. Trước hết ta sẽ tạo khoá chính cho bảng.

2. Gõ Primary Key trong hộp văn bản Name

3. Nhấn đúp chuột vào trường ID trong danh sách các trường có sẵn. ID được thêm vào danh sách các trường có chỉ mục. Hộp đánh dấu Primary và Unique phải được chọn theo mặc định.

4. Nhấn OK, Hộp văn bản bị xoá và khoá chính được thêm vào thiết kế bảng.

Lưu ý rằng chỉ mục có tên như tên trường ( mặc dù đã quen với Microsoft Access m ta có thể không biết điều này, bởi vì Access che tên chỉ mục trên giao diện người sử dụng ). Truy cập đến tên của một trường chỉ mục thì thật thuận tiện cho một mục đính nào đó.

Giờ đây ta có thể tạo thêm hai chỉ mục cho các trường FirstName và LastName. Để làm được điều này ta làm theo các bước sau :

1. Gõ tên chỉ mục FirstNameIndex trong hộp văn bản Name

2. Nhấn đúp chuột trên trường FirstName trong danh sách các trường hiện có, FirstName được thêm vào trong danh sách các trường có chỉ mục.

3. Bỏ chọn các hộp đánh dấu Primary và Unique, sau đó nhấn nut OK.

4. Lặp lại quy trình này với truờng LastName, tạo một chỉ mục là LastIndex.

5. Nhấn nút chuột Close. Ta sẽ gặp lại hộp hội thoại Table Structure.

6. Để tạo bảng, nhấn nút Build the Table. Bảng sẽ được tạo và thêm vào cửa sổ

Database của Visual Data Manager

Thay đổi thuộc tính của các trương có sẵn

Visual Data manager có vẻ hơi khó để sửa đổi phần lới các thuộc tính quan trọng của một bảng ( không giống như Microsoft Access cho phép ta thay hầu hết cấu trúc bảng mọi lúc ). Nói chung, khi ta muốn sửa đổi thuộc tính của trường bằng cách sử dụng Visual Data Manager ta phải xoá trường để tạo lại.

Dùng Visual Data Manager để tạo giao diện

Một ưu điểm của Visual Data Manager so với Microsoft Access là khả năng tạo các biểu mẫu Visual Basic dựa trên cấu trúc dữ liệu được tạo.

Giả định rằng ta đã hoàn tất khâu thiết kế tblCustomer và muốn thêm một biểu mẫu Visual Basic vào đề án dựa trên thiết kế bảng . Để làm được điều này, theo các bước sau :

1. Từ menu Visual Data Manager chọn Utility, Data Form Design. Hộp thoại

Data Form Design xuất hiện.

2. Trong hộp thoại văn bản Form name, gõ Customer

3. Trong hộp kết hợp RecordSource, chọn tblCustomer, DataFormDesignđiền danh sách các trường tìm thấy trong tblCustomer vào Available Fields

Hộp thoại Data Form Design

4. Nhấn nút mũi tên phải cho tất cả các trường hiện có trừ ID để thêm chúng vào biểu mẫu. ( Không được thêm trường ID vào biểu mẫu vì người sử dụng không thể sử trường ID ).

5. Chọn trường và nhấn mũi tên lên, xuống để sắp xếp các trường.

6. Nhấn nút Build the Form. Biểu mẫu được tạo trong Visual Basic.

7. Nhấn Close.

Kế tiếp ta muốn thoát khỏi Visual Data Manager để xem biểu mẫu của ta như thế nào. Nhưng ta muốn quay trở lại để thêm các phần tử mới vào cơ sở dữ liệu hoặc muốn sử đổi những cái ta vừa làm. Để thông báo cho Visual Data Manager la ta muốn mở cơ sở dữ liệu lại trong lần kế tiếp, theo các nước sau :

1. Chọn Utility, Preferences. Từ Menu con, chọn Open Last Database từ Startup.

2. Thoát Visual Data Manager bằng cách chọn File, Exit, Khi ta trở về Visual

Basic m ta sẽ thấy biểu mẫu mới gọi là frmCustomer

Thiết kế biểu mẫu theo thiết kế bảng.

Để làm việc với biểu mẫu mới được tạo, ta sẽ phải đặt nó làm biểu mẫu khởi động của đề án. Để làm được điều này, theo các bước sau:

1. Từ menu Project của Visual Basic, chọn Project1 Properties. Hộp thoại Project

Properties xuất hiện.

Hộp thoại Project Properties.

2. Trong hộp kết hợp StartUp Object, chọn frmCustomer và nhấn nút OK.

3. Từ menu Run của Visual Basic, chọn Start. Ứng dụng thi hành, nó sẽ hiển thị giao diện nhập liệu trong frmCustomer.

Bây giờ ta có thể nhập liệu vào giao diện mà Visual Basic cung cấp cho ta. Để làm được điều này, theo các bước sau :

1. Nhấn nút Add. Ta sẽ thấy rằng ứng dụng không có phản hồi một cách trực quan để cho thấy rằng một điều gì đó đã thay đổi . Tuy nhiên, phải tin rằng bạn đang sửa đổi một mẩu tin mới.

2. Nhập dữ liệu vào mỗi hộp văn bản trong biểu mẫu.

3. Khi ta làm xong, nhấn nút Update. Mẩu tin sẽ được lưu trữ. Chỉ có một thông tin phản hồi ta thấy là điều khiển dữ liệu hiển thị “Record 1 “

Chương trình lúc thi hành.

Giao diện nhập liệu cơ bản được tạo bởi Data Form Designer cho ta ý nghĩa của chương trình mà ta phải viết để có một ứng dụng mạnh mẽ bằng chách sử dụng điều khiển Data.Mặc dù điều khiển data được coi là một giải pháp “ Không cần lập trình “, nếu ta cần mởi rộng tính năng của nó ( như thi hành các hành động tìm kiếm, xoá các mẩu tin ) chương trình có thể không trực quan đối với những người mới học. Chúng ta sẽ tìm hiểu thêm thông tin về chương trình này, cách hoạt động và chỉnh sửa nó như thế nào để tạo ra một ứng dụng với đầy đủ tính năng hơn sau này.

Quan hệ Một - Một

Là loại quan hệ dễ hiểu và dễ thực hiện nhất, bởi vì trong những mối quan hệ như vậy, một bảng sẽ lấy vị trí của một trường trong một bảng khác, trường liên quan cũng dễ nhận dạng. Tuy nhiên, quan hệ một - một không phải là mối quan hệ thông dụng nhất trong ứng dụng cơ sở dữ liệu. Do 2 nguyên nhân:

1. Hầu như ta không cần biểu diễn mối quan hệ một một với hai bảng. Ta có thể dùng nó để cải tiến khả năng hoạt động, ví dụ ta mất tính linh hoạt khi chứa các dữ liệu liên hệ trong một bảng tách biệt. Trong ví dụ trước, thay vì có các bảng nhân viên và công việc chứa trong bảng nhân viên.

2. Thể hiện quan hệ một - nhiều thì cũng khá dễ ( nhưng linh hoạt hơn nhiều ) quan hệ một một.

Quan hệ một - nhiều

Phổ biến hơn quan hệ một - một, trong đó, mối mẩu tin trong một bàng này không có, hoặc có một, hoặc nhiều mẩu tin trong một bảng liên hệ.

Ví dụ, ta gán từng khách hàng cho một người bán hàng. Để thực hiện điều này, ta cần một bảng cho người bán hàng :

Bởi vì một người bán hàng có trách nhiệm với nhiều khách hàng, ta có thể nói đã có mối quan hệ một - nhiều giữa người bán hàng và khách hàng.

Để thực hiện mối quan hệ này trong thiết kế cơ sở dữ liệu, ta phải copy khoá chính của phía một đến bảng chứa phía nhiều trong quan hệ.

Trong một thiết kế giao diện người sử dụng, ta thực hiện quá trình copy khoá chính của một bảng đến khoá ngoại của một bảng liên hệ nhờ một điều khiển hộp danh sách hay hộp kết hợp. Để tìm hiểu thêm thông tin về tổ chức giao diện.

Quan hệ nhiều nhiều

Quan hệ nhiều - nhiều là bước phát triển của quan hệ một - nhiều ví dụ cổ điển của quan hệ nhiều nhiều là học sinh và lớp. Mỗi học sinh có nhiều lới, mỗi lớp có nhiều học sinh ( Tuy nhiên,có lớp không có hoặc chỉ có một học sinh, và có thể học sinh chỉ có một hoặc không có lớp ).

Để thiết lập quan hệ nhiều nhiều, ta có thể sửa lại ví dụ trước sao cho cơ sở dữ liệu có thể chứa nhiều người bán cho một người mua. Mỗi người bán có nhiều khách hàng, và mỗi khách hàng có nhiều người bán.

Giao diện người sử dụng phát triển trong Microsoft Access chủ yếu thực hiện quan hệ một - nhiều và quan hệ nhiều - nhiều bằng cách dùng biểu mẫu con. Đối với một nhà lập trình VB, một biểu mẫu con Access tương tự một biểu mẫu trong biểu mẫu : Biểu mẫu chính hiển thị phía một trong quan hệ một nhiều, trong khi biểu mẫu con hiển thị các mẩu tin ở phía nhiều . Thuận tiện của biểu mẫu con là nó không đòi hỏi phải dữ quan hệ giữa 2 bảng được nhất quán ; ta chỉ quy định thuộc tính để trình bày khoá chính và khoá ngoại.

Khác với MicrosoftAccess, VB không hỗ trợ biểu mẫu con để tự động hiển thị tất cả các mẩu tin liên quan với một mẩu tin nhất định . Thay vào đó, ứng dụng Visual Basic chủ yếu yêu cầu ta lập trình để thực hiện một giao diện người sử dụng dựa trên quan hệ nhiều nhiều.