Magellan có phải là người đầu tiên đi vòng quanh thế giới?

Nguồn: “Was Magellan the first person to circumnavigate the globe?”, History.com (truy cập ngày 30/9/2015).

Biên dịch & Hiệu đính: Lê Hoàng Giang

Nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha Ferdinand Magellan (Ma-gien-lăng) thường được cho là người đầu tiên đi vòng quanh thế giới qua đường biển, nhưng trên thực tế thì hành trình của ông hơi phức tạp một chút. Magellan khởi hành vào tháng 9 năm 1519 với nỗ lực lớn nhằm tìm ra một tuyến đường biển đi từ phương Tây tới vùng Đông Ấn giàu hương liệu, mà ngày nay là vùng Indonesia. Mặc dù đã đưa thành công thủy thủ đoàn của mình vượt qua Đại Tây Dương, đi qua eo biển phía nam Nam Mỹ và vượt qua vùng biển Thái Bình Dương rộng lớn, song ông đã chết khi mới đi được nửa hành trình trong một trận giao chiến với thổ dân trên đảo Mactan thuộc Philippines. Cái chết của Magellan nghĩa là cá nhân ông đã không đi được trọn vòng quanh thế giới, nhưng thủy thủ đoàn của ông đã tiếp tục hành trình mà không có ông. Vào tháng 9 năm 1522, một con tàu trong đoàn đã trở về Tây Ban Nha an toàn sau khi đi trọn vẹn một vòng quanh thế giới. Trong số 260 thủy thủ ban đầu của đoàn thám hiểm, chỉ có 18 người còn sống sót sau chuyến hành trình gian khổ kéo dài ba năm.

Nếu người đầu tiên đi vòng quanh thế giới không phải là Magellan, thì đó là ai? Câu trả lời hiển nhiên nhất là Juan Sebastian Elcano, nhà hàng hải xứ Basque đã tiếp tục chỉ huy đoàn thám hiểm sau khi Magellan qua đời vào năm 1521 và trở thành thuyền trưởng của con tàu duy nhất còn lại của đoàn, tàu “Victoria”, trên đường trở về Tây Ban Nha. Elcano và thủy thủ đoàn của ông được ghi nhận là những người đầu tiên du hành vòng quanh thế giới thành công trong một chuyến hành trình duy nhất, nhưng họ có thể không phải là những người đầu tiên đi vòng quanh thế giới trong vòng một đời người.

Các sử gia có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng nhiều người đã trao vinh hạnh đó cho người nô lệ gốc Mã Lai của Magellan là Enrique. Magellan bắt được Enrique tại Malacca trong một hải trình trước đó của ông đến vùng Đông Ấn vào năm 1511, và người nô lệ Mã Lai này sau đó đã phục vụ cho đoàn viễn chinh vòng quanh thế giới với vai trò thông dịch viên ở khu vực quần đảo Thái Bình Dương.

Trước đó Enrique đã đi cùng Magellan từ châu Á sang châu Âu trước khi gia nhập đoàn hành trình vượt qua Đại Tây Dương và Thái Bình Dương, vậy nên vào thời điểm đoàn đến Đông Nam Á thì anh ta gần như đã đi hết một vòng địa cầu và trở về quê hương của mình – mặc dù là trong nhiều năm và với nhiều cuộc hành trình khác nhau. Enrique đã bỏ đoàn và biến mất không lâu sau khi Magellan bị giết tại Philippines. Khi đó anh chỉ còn cách quê hương mình ở Malacca vài trăm dặm. Nếu quả thực anh đã trở về được quê nhà mình, thì Enrique xứng đáng được công nhận là người đầu tiên đi vòng quanh thế giới.