Mạch chia

Phép chia có phục hồi số bị chia

Thay vì phải thực hiện việc so sánh, người ta làm phép tính trừ một phần số bị chia cho số chia, nếu kết quả dương, thương số là 1, nếu kết quả âm, thương số là 0, trong trường hợp này phải phục hồi lại số bị chia bằng cách cộng số bị chia cho số chia trước khi dịch số bị chia sang trái 1 bit (hoặc số chia sang phải) để tiếp tục lặp lại bài toán cho đến khi kết thúc.

(H 6.24) là sơ đồ giải thuật thực hiện phép chia có phục hồi số bị chia.

Để thực hiện phép chia theo sơ đồ trên, ngoài các thanh ghi để chứa các số bị chia, số chia , số thương người ta phải dùng thanh ghi chứa số bị chia được phục hồi.

Phép chia không phục hồi số bị chia

Hệ thống sẽ đơn giản hơn nếu chúng ta dùng phép chia không cần phục hồi số bị chia theo nguyên tắc như dưới đây.

Quan sát giản đồ (H 6.24) ta thấy có 2 trường hợp:

Số chia lớn hơn số bị chia (nhánh bên phải)

Lưu ý là dịch số chia về bên phải 1 bit tương đương với chia số đó cho 2

Nhánh bên phải của sơ đồ trên gồm 2 bài toán:

- Cộng số bị chia với số chia.

- Trừ số bị chia cho 1/2 số chia (trừ bị chia cho số chia đã dịch phải)

Hai bước này có thể gom lại thành một bước duy nhất như sau:

- Cộng số bị chia với số chia đã dịch phải.

Số chia nhỏ hơn số bị chia (nhánh bên trái)

Sau khi lấy kết quả =1, lệnh kế tiếp thực hiện là trừ số chia đã dịch phải.

Từ các kết quả nhận xét trên có thể thay sơ đồ (H 6.24) bởi sơ đồ giải thuật thực hiện phép chia không cần phục hồi số bị chia (H 6.25)

Dựa vào sơ đồ (H 6.25), các bước thực hiện bài toán chia như sau:

- Số chia (SC) lớn hơn số bị chia (SBC) (SBC - SC < 0), thương số là 0, dịch phải số chia 1 bit (thực tế ta mang thêm 1 bit của số bị chia xuống), thực hiện bài toán cộng số chia và số bị chia

- Số chia nhỏ hơn số bị chia (SBC - SC > 0), thương số là 1, dịch phải số chia 1 bit, thực hiện bài toán trừ (cộng số bù 2) số bị chia cho số chia

Để đơn giản, giả sử số chia và bị chia đều dương (MSB = 0), số bị chia gồm 6 bit và số chia gồm 4 bit.

Thí dụ 1: Thực hiện bài toán chia 21₁₀ = 010101₂ cho 7₁₀ = 0111₂.

Số bù 2 của 0111 là (0111)₂ = 1001

Ghi chú:

(1) Số 1 trên mũi tên chỉ rằng kết quả phép toán trừ là số âm, bước kế tiếp là dời và cộng số chia

(2) Số 0 trên mủi tên chỉ rằng kết quả phép toán trừ là số dương, bước kế tiếp là dời và trừ số chia (cộng số bù 2)

Thương số có được từ các số tràn mà trên phép tính ta ghi trong vòng tròn.

Kết quả: thương là 011(=3) và số dư là 0000(=0)

Bài toán trên cho kết quả với 3 bước cộng/trừ. Tuy nhiên nếu ta chia 21 cho 1 thì cần tới 6 bước cộng trừ để có thương số 6 bit. Một cách tổng quát số bước của bài toán bằng với số bít của số bị chia.

Ta có thể làm lại bài toán với 6 bước cộng/trừ ((thêm 3 bit 0 cho số bị chia)

Thí dụ 2 và 3 dưới đây là bài toán 6 bước

Thí dụ 2 : Chia 21 cho 6 được kết quả 3 và số dư là 3

Thí dụ 3 : Chia 21 cho 5, được kết quả 4 và số dư là 1. Tuy nhiên trên phép toán ta thấy phép cộng với số chia cuối cùng cho kết quả âm (số 1100) nên để điều chỉnh số dư ta phải cộng số chia vào và bỏ qua số tràn.

(1) Cộng số chia vào để điều chỉnh số dư

Mạch thực hiện các bài toán này cho ở (H 6.26).

Trong (H 6.26) bước đầu tiên được thực hiện bởi các cổng EX-OR trên cùng có ngã điều khiển = 1 để thực hiện bài toán trừ. Sau bước thứ nhất, bit thứ tư của mạch cộng (S₄) sẽ quyết định phép toán sau đó là cộng (S₄=1) hay trừ (S₄=0) số bị chia với số chia. Số nhớ của bài toán cuối cùng (bước 6) là bit LSB của thương số. Và mạch cộng cuối cùng được thiết kế kết hợp với các cổng AND để xử lý kết quả của số dư như trong hai thí dụ 2 và 3. Nếu kết quả của bài toán ở bước 6 có S₄ = 1 thì cổng AND mở để thực hiện bài toán cộng với số chia để điều chỉnh số dư.

(H 6.26)