Đẹp

Cửa sổ phản quang của nhà thờ Rayonnant ở Notre-Dame de Paris. Ánh sáng được coi là đẹp nhất tượng trưng cho Chúa, kiến trúc của Gothic.

Trong thực tế lịch sử mỹ học nói riêng và triết học nói chung, quan niệm về cái đẹp không thống nhất. Phái hoài nghi thời cổ Hy-La bác bỏ sự tồn tại của cái đẹp trong thực tạiTheo Hume, cái đẹp không phải là phẩm chất vốn có trong sự vật, nó chỉ có trong tinh thần và chỉ tinh thần mới chiêm nghiệm được nótinh thần mỗi người mỗi khác nên cảm nhận về cái đẹp của cùng một thực tại cũng không giống nhau. Platon, đại biểu của triết học duy tâm, cho rằng cái đẹp là một ý niệm vĩnh cửu, tuyệt đối, thần thánh. Thomas Aquinas xem cái đẹp nguyên khởi từ Thượng đế. Hegel cho rằng cái đẹp là hình thể cảm tính của các ý niệm[cần dẫn nguồn]. Trong khi đó, thuyết trực cảm cho rằng cái đẹp được tạo ra do việc phóng chiếu tình cảm con người lên đối tượng.

Mỹ học duy vật thể hiện các xu hướng nhìn nhận cái đẹp:

* xu hướng xem cái đẹp như một phẩm chất của bản thân vật thể (với đại diện Burke) hoặc như sự biểu lộ tính quy luật của tự nhiên (Hogarth).

* Bên cạnh đó là xu hướng muốn kết hợp việc thừa nhận tính khách quan của cái đẹp với ý nghĩa của nó đối với con người.

Tchernyshevski cho rằng cái đẹp là sự sống, một tồn tại là đẹp khi ở nó ta nhìn thấy cuộc sống như nó phải có theo cách hiểu của ta. Các đại biểu của mỹ học theo chủ thuyết Marx nêu lên sự liên hệ có tính quy luật giữa cái đẹp với các lao động của con người. Trong khi đối sánh sự tự khẳng định bản chất nhân loại-xã hội của con người trong thực tiễn sáng tạo thế giới vật chất với những hoạt động có tính bản năng của loài vật, Karl Marx nêu định đề nổi tiếng "con người cũng sáng tạo theo quy luật của cái đẹp". Theo đó, cái đẹp là khách quan bởi vì nó là giá trị nhân bản-xã hội, được tạo ra trong sự tương tác của tự nhiên và xã hội, trong quan hệ với nhau của con người trong tiến trình lịch sử xã hội. Tuy vậy, sự đánh giá cái đẹp, bộc lộ qua tình cảm thẩm mỹ, lại mang tính chủ quan và có thể chân thực hay giả dối tùy theo chỗ tương ứng hay không với cái đẹp như là giá trị khách quan. Mỹ học theo chủ thuyết Marx, ngoài ra, cũng nhấn mạnh đặc biệt mối liên hệ biện chứng giữa cái đẹp và cái có ích, cái đẹp và chân lý.

Sóng lừng ở ngoài khơi Kanagawa của Hokusai, Nhật Bản

Một hiện tượng có thể được xem là đẹp khi, với tính toàn vẹn cụ thể cảm tính của người tiếp nhận, chúng hiện diện như những giá trị xã hội-nhân bản, tức những giá trị thể hiện sự khẳng định con người trong thế giới, chứng tỏ sự mở rộng giới hạn tự do của xã hội và con người, thúc đẩy sự phát triển hài hòa về nhân cách, sự nảy sinh và bộc lộ ngày càng đầy đủ những sức mạnh về năng lực của con người.(http://thuoc.asia/)

Trong mỹ học và lịch sử nghệ thuật, cái đẹp và sự tiếp nhận cái đẹp được nghiên cứu ở bình diện quan hệ giữa vật chất và tinh thần, khách quan và chủ quan, tự nhiên và xã hội, hình thức và nội dung. Đặc trưng của cái đẹp được xác định thông qua mối quan hệ của nó với các loại hình giá trị