Cây sả là gì?

Cây sả là gia vị không thể thiếu khi chế biến các món ăn hàng ngày, mùi thơm đặc biệt tạo nên sự hấp dẫn cho món ăn. Không những vậy, từ xưa sả còn được dùng chung cùng các loại thảo dược khác để làm nước xông giải cảm, nước gội giúp mượt tóc,… Nhờ những nghiên cứu hiện đại ngày nay còn phát hiện ra được nhiều công dụng chữa bệnh của loại cây này. Sau đây, caythuocdangian.com sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn nữa về cây qua bài viết này.

Cây sả là gì?

Còn có tên gọi khác là sả chanh, hương mao, có sả,… Tên khoa học là Cymbopogon citratus (DC) stapf, thuộc họ Lúa (Poaceae). Ngoài ra còn có sả Java hay còn gọi là sả đỏ, sả xòe, tên khoa học là Cymbopogon winterianus.

Mô tả

Sả chanh mọc dạng cây bụi sống lâu năm, thân cao 1-1,5m, thân rễ trắng hoặc hơi tím. Phiến lá hẹp và dài khoảng 1m, mép lá nhám, các bẹ lá cuốn chặt vào nhau. Bẹ lá không có lông, có sọc dọc. Hoa mọc thành cụm gồm nhiều hoa nhỏ không có cuống.

Sả Java cũng mọc dạng bụi, cao 2m nhưng thân gốc có màu hồng hoặc đỏ tím. Rễ cây phát triển khỏe, ăn sâu vào lòng đất 20-25cm. Lá thuôn dài có mép lá nhám, màu xanh, khi trưởng thành rũ xuống 2/3 phiến lá. Cây có các đốt ngắn, các bẹ lá quấn chặt lấy nhau bao bọc lấy cây. Chồi non mọc lên từ nách lá, tạo thành cây con hay chính là tép. Chùy hoa gồm nhiều chùm mọc thẳng đứng.

Phân bố và thu hái

Sả chanh có nguồn gốc từ Ấn Độ và được trồng nhiều ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và một số tỉnh miền Bắc. Còn sả java lại bắt nguồn từ đảo Java ở Indonexia, ở Việt nam ta thường không có nhiều, chủ yếu trồng nhiều ở Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc, Madagascar,…

Bộ phận sử dụng chủ yếu là phân thân sả, khi nào dùng mới hái. Hoặc dùng lá làm nguyên liệu chính cùng thân cây cất tinh dầu.

Thành phần hóa học

Thành phần chính của sả là geraniol và citronellol có tác dụng sát trùng. Nó chứa 65-85% thành phần citra và hoạt động như myreene có tác dụng giảm đau và kháng khuẩn.

Sả java được trồng chủ yếu để lấy tinh dầu có thành phần là geraniol, citronella và citronellol, được dùng nhiều trong xà phòng, thuốc xịt côn trùng, chất khử trùng,… Trong khi đó sả chanh được dùng nhiều trong ẩm thực, làm thảo dược,…

Trong đông y, sả có vị cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng làm ấm bụng, kích thích tiêu hóa, thông khí, sát trùng và tiêu đờm.

Tác dụng của cây sả

1. Trị ho: Lấy 250g rễ sả, 250g tô tử, 250g sinh khương, 250g trần bì, đem giã nát rồi ngâm với rượu 40 độ để được 200ml. Tiếp tục dùng 500g bách bộ bỏ lõi, thái nhỏ, sao khô, 300g mạch môn bỏ lõi, 200g tang bạch bì sao mật, cho vào đun với nước thành 300ml cao lỏng. Trộn đều cao lỏng và cao đặc với nhau, mỗi lần uống 10ml, ngày 2-3 lần.

2. Giảm cân: Lấy sả đun cùng nước chanh, bỏ bã lọc lấy nước rồi để ấm, thêm vào chút mật ong rồi uống vào buổi sáng. Sả có tác dụng đốt cháy mỡ thừa và thúc đẩy quá trình trao đổi chất.

3. Giải cảm: Cho lá sả, lá kinh giới, lá tía tô, trắc bách diệp, bạc hà, ngải cứu, lá tre đun sôi nước rồi trùm chăn kín để xông, hoặc dùng lá sả, lá tre, lá bưởi, lá ổi, lá tía tô nấu nước, lấy riêng một cốc, nước còn lại dùng để xông, xông xong thì uống cốc nước rồi đắp chăn nằm nghỉ.

4. Giải rượu: Dùng một vài củ sả rửa sạch, giã nát cùng với ít nước lọc, gạn lấy 1 cốc nhỏ, rồi cho người đang say uống, sẽ nhanh chóng tỉnh và giảm đau đầu hiệu quả.

5. Chữa ho do cảm cúm, cảm lạnh: Lấy 40g củ sả, 30g củ gừng, rửa sạch, giã nát nấu với 650ml nước trong 10 phút, lọc lấy nước rồi thêm đường vào nấu thành cao, mỗi lần lấy 1 thìa ngậm và nuốt dần.

6. Trị cảm sốt, không ra mồ hôi do phong hàn: Cho lá chanh, lá sả, lá bưởi, húng chanh, hương nhu, ngải cứu, bạc hà, kinh giới, mỗi loại 4-6g rồi đun nước sôi, trùm chăn kín và xông cho ra mồ hôi.

7. Giải nhiệt, lợi tiểu, tiêu thực: Lấy 30g lá sả tươi rửa sạch, nấu với 1 lít nước trong 5 phút, để nguội và uống.

8. Chữa nhức đầu: Cho lá sả, lá tía tô, lá kinh giới, lá ngải cứu và 1 vài củ tỏi để nấu nước xông.

9. Khử hôi miệng: Lấy củ sả non rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô, tán bột. Mỗi lần dùng 10g ngâm với nước nóng rồi lấy nước để súc miệng.

10. Làm đẹp da: Cho vào máy xông hơi sả đập dập, vài lát chanh, lá tía tô hoặc kinh giới cùng một chút muối rồi đưa mặt về hướng hơi bay ra để xông, vừa làm sạch bụi bẩn vừa trị mụn và sáng da.

11. Chữa đau bụng, rối loạn tiêu hóa: Nhỏ 3-6 giọt tinh dầu sả vào cốc nước đun sôi để nguội rồi uống hoặc dùng 30-50g sả tươi đun sôi lấy nước, pha thêm đường, uống khi còn nóng, ngày 2-3 lần.

12. Trị chứng đầy bụng: Lấy mỗi vị 10g gồm lá sả, vỏ bưởi, mộc thông, trạch tả, cỏ bấc, hồi hương, 5g quế, 2g bồ hóng, 2g diêm tiêu, 0,05g xạ hương, sắc cách thủy với 200ml nước trong 15-20 phút, chia uống 2 lần sau bữa ăn trưa và tối trong ngày. Dùng liên tục 2 ngày.

13. Chữa phù nề chân, đái rắt: Dùng 100g lá sả, 50 rễ cỏ xước, 50g bông mã đề, 50g rễ cỏ tranh, rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô. Cho tất cả các vị vào đun sôi với 400ml nước cho đến khi còn 100ml, chia uống 2 lần trong ngày. Dùng liên tục 3-4 ngày.

14. Trị gàu: Lấy 30g mỗi vị gồm lá sả, lá bưởi, lá hương nhu rửa sạch, đun nước, để nguội rồi dùng nước gội đầu, gội 1 tuần 2 lần, vừa sạch gàu vừa làm mềm và thơm tóc.

15. Chữa tiêu chảy do lạnh bụng

Bài thuốc 1: Dùng 10g rễ sả, 8g củ gấu, 8g vỏ rụt, 6g trần bì, 6g hậu phác, tất cả đem sắc với 3 bát nước cho đến khi còn 1 bát, uống vào buổi sáng khi thuốc còn ấm, dùng liền trong 2 ngày.

Bài thuốc 2: Cho 10g rễ sả, 8g búp ổi, 8g củ riềng già, thái nhỏ, sao sơ qua rồi cho vào đun sôi với 200ml nước, cho đến khi còn 50ml, uống sau khi ăn.

16. Giảm đau: Lấy một lượng tinh dầu xả trộn với gấp đôi dầu dừa rồi massage lên vùng đau như đau khớp, đau cơ,… sẽ nhanh chóng giảm đau.

17. Giảm huyết áp: Khi huyết áp tăng có thể uống một cốc nước sả hoặc một cốc nước trái cây thêm sả sẽ nhanh chóng hạ huyết áp.

18. Ngăn ngừa ung thư: Bằng việc bổ sung sả vào các món ăn hàng ngày hoặc giã nát lấy nước uống. Mỗi 100g sả có chứa 24,205 microgam beta-carotene, là chất chống oxy hóa mạnh, ngoài ra hợp chất citral có khả năng tiêu diệt các tế bào ung thư.

Lưu ý

Những bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo, người bệnh nên hỏi ý kiến của thầy thuốc trước khi áp dụng.