Cây cỏ sữa là gì?

Cây cỏ sữa là cây thuốc nam thường dùng để chữa các bệnh về tiêu hóa, bệnh ngoài da, áp dụng nhiều trong dân gian. Tuy nhiên không phải ai cũng nhận biết đúng cây và biết được hết cách sử dùng vị thuốc này. Bài viết sau đây chúng tôi sẽ ung cấp đầy đủ nhất về thông tin của loại cây này.

Cây cỏ sữa là gì?

Có 2 loại cây cỏ sữa là cây cỏ sữa lá nhỏ và lớn lá.

Cây cỏ sữa lá nhỏ có tên gọi khác là cẩm địa, thiên căn thảo, vú sữa đất,… tên khoa học là Euphorbia thymifolia Burm (E.prostrata Grah).

Cây cỏ sữa lớn lá có tên gọi khác là cỏ sữa lá to, cỏ sữa lông, cỏ nhả mực,… tên khoa học là Euphorbia hirta L., cả hai loại đều thuộc họ Thầu Dầu (Euphorbiaceae).

Mô tả

Cỏ sữa lá nhỏ là cây cỏ nhỏ, thân mảnh mai, mọc lan trên mặt đất, thân và cành đều có màu tím nhạt. Lá mọc đối, có hình trái xoan hay thuôn dài, dài 5-7mm, rộng 2-4mm, mép lá có khía hình tai bèo, có lông ở mặt dưới. Hoa mọc thành cụm dạng sim ở kẽ lá. Quả nang có đường kính 1,5-2mm, có lông. Hạt nhẵn, có 4 gốc lồi, dài 0,7mm. Toàn thân cây khi bấm vào đều có chất nhựa màu trắng chảy ra.

Cỏ sữa lớn lá là cây sống lâu năm, thân mọc thẳng đứng, cao 30-40cm, có màu đỏ nhạt, phủ lông màu vàng nhạt. Lá màu xanh pha chút đỏ, hình mác dài 2-3cm, rộng 5-15mm, mép lá có răng cưa nhỏ, cuống lá ngắn. Hoa nhỏ màu trắng, mọc hình sim ở kẽ lá. Quả lúc đầu màu đỏ, sau xanh rồi chuyển thành nâu. Hạt màu đỏ nhạt, có mặt xù xì.

Phân bố và thu hái

Cây cỏ sữa thường mọc hoang ở khắp nơi ở nước ta, trên đất có sỏi, đá, các kẽ gạch hay sân xi măng, đường tàu hỏa,… Ngoài ra cũng có trên một số nước khác như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonexia, Ấn Độ, Philipin,…

Cây được hái cả cây vào mùa hè, rửa sạch và phơi khô, khi dùng có thể sao vàng cho thơm.

Thành phần hóa học

Cây cỏ sữa lá nhỏ: toàn cây có chứa ancaloit, thân và lá có cosmosiin C21H20O10, rễ có taraxerol, tirucallol C30H50O và myrixylalcohol. Trong cây còn chứa tinh dầu màu xanh, có mùi đặc biệt.

Cây cỏ sữa lớn lá: có axit galic (một glucozit độc chưa xác định) và một chất nhựa. Toàn cây chứa taraxero, axit melissic, ancanloit và tinh dầu…

Theo kinh nghiệm của Viện nghiên cứu đông y (Y học thực hành tháng 11-1961) cây cỏ sữa lá nhỏ được dùng nhiều hơn cỏ sữa lá lớn.

Vào năm 1975, Phan Quốc Kinh và cộng sự đã dùng cao nước cỏ sữa lớn lá phối hợp với vị hoàng đằng để sản xuất thuốc chữa chứng lỵ mang tên codoanzit.

Tác dụng của cây cỏ sữa

1. Chữa rối loạn tiêu hóa

Nhờ thành phần cenlulose có tác dụng xổ nhẹ, ức chế sự phát triển của vi trùng lỵ và chủng vi khuẩn tụ cầu vàng.

Lấy 15g cỏ sữa lá nhỏ rửa sạch ép lấy nước uống hoặc kết hợp với 5g lá hương nhu và 5g húng quế, tất cả rửa sạch ép lấy nước, trộn đều rồi uống.

(theo lương y Nguyễn Văn Quyết, nguồn báo mạng suckhoedoisong.vn)

2. Chữa lỵ ở thể nhẹ

Bài thuốc 1: Hái 100g cỏ sữa lá nhỏ , rửa sạch, sắc cùng với 400ml nước cho đến khi còn 100ml, chia uống 2 lần trong ngày.

Bài thuốc 2: 100g cỏ sữa lá nhỏ, 25g hạt cau, 20g lá mơ lông, 100g rau sam, sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang chia 3 lần uống.

Bài thuốc 3: 100g cỏ sữa lá nhỏ, 80g rau sam cho vào ấm đun sôi với 300ml cho đến khi còn 150ml, chia uống 3 lần trong ngày, uống liên tục 5-7 ngày.

(theo Bách Khoa Y Học 2010, Lê Đình Sảng, Đại Học Y Hà Nội)

3. Trị mụn nhọt chưa vỡ mủ

Lấy 1 nắm cỏ sữa lá nhỏ, rửa sạch, giã nhuyễn rồi đắp lên chỗ mụn, để trong 2 giờ rồi thay lần nữa, ngày thực hiện 2 lần.

(theo lương y Nguyễn Văn Quyết, nguồn báo mạng suckhoedoisong.vn)

4. Điều trị hen suyễn

Hái 10g cỏ sữa lá to, 3 lá cây bồng bồng, 20g lá dâu, sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang, chia uống 2-3 lần trog ngày.

(theo lương y Nguyễn Văn Quyết, nguồn báo mạng suckhoedoisong.vn)

5. Đại tiện ra má do nóng nhiệt

100g cỏ sữa lá nhỏ, 60g cỏ mực, sắc với 400ml nước cho đến khi còn 100ml, chia uống 2 lần trong ngày, dùng liên tục 2-3 ngày để có hiệu quả.

(theo lương y Nguyễn Văn Quyết, nguồn báo mạng suckhoedoisong.vn)

6. Trị mẩn ngứa ngoài da

Lấy 1 nắm cỏ sữa lá nhỏ tươi rửa sạch, giã nát rồi xoa vào vùng da bị ngứa hoặc dùng đun nước để lau rửa.

(theo Bách Khoa Y Học 2010, Lê Đình Sảng, Đại Học Y Hà Nội)

7. Lợi sữa sau sinh

Dùng 100g cỏ sữa lá nhỏ tươi, 40g hạt cây gạo, sắc kỹ lấy nước bỏ bã, rồi cho thêm gạo vào nấu thành cháo ăn vào bữa sáng, ăn trong khoảng 1 tuần sau sinh để có nhiều sữa.

(theo kinh nghiệm dân gian)

8. Điều trị xơ gan cổ trướng

Lấy 10g cỏ sữa lá lớn, 15g cây cỏ xước, 10g vỏ cây gạo đun cùng 1,5 lít nước cho đến khi còn 600ml, chia uống 3 lần trong ngày.

(nguồn báo mạng)

9. Chữa nước ăn chân

Dùng một lượng vừa đủ cỏ sữa lá lớn rửa sạch, đun lấy nước rồi để nguội. Dùng nước đó ngâm chân trong 20 phút, mỗi ngày làm 1 lần, liên tục trong 3 ngày bệnh sẽ khỏi.

(nguồn báo mạng)

10. Chữa vết thương hay vết bỏng

Lấy cây cỏ sữa phơi khô tán thành bột mịn rồi trộn với nước thành hỗn hợp nhão rồi đắp lên vùng da bị thương. Phương pháp này còn có thể trị mụn cóc.

(theo kinh nghiệm dân gian)

Lưu ý

Cho đến nay, axit galic có trong cỏ sữa lá lớn vẫn chưa được xác định tác dụng dược lý một cách chính xác, vì vậy nên cẩn trọng khi dùng vị thuốc này. Do là axit nên cây có thể gây xót và kích ứng nhẹ niêm mạc dạ dày.

Vì vậy, người bệnh không nên tự ý áp dụng bài thuốc chữa bệnh mà chưa hỏi ý kiến của thầy thuốc.