Câu hỏi ôn tập bài 39: Tình hình kinh tế- xã hội nửa đầu thế kỉ XIX – Lịch sử 10

Câu 1. Trình bày tình hình kinh tế nhà Nguyễn nửa đầu thế kỉ XIX.

Gợi ý làm bài

–              Vấn đề ruộng đất và sản xuất nông nghiệp: được nhà Nguyễn coi trọng.

+ Năm 1803, Gia Long đã ra lệnh đo đạc lại toàn bộ ruộng đất, lập địa bạ cho từng xã, thôn ở Bắc Hà.

+ Đến năm 1839, dưới thời Minh Mạng, việc lập địa bạ các thôn, xã trên phạm vi toàn quốc đã được hoàn thành.

+ Năm 1804, Gia Long ban hành chính sách quân điền. Mặc dù nhà Nguyễn có nhiều cố gắng, nhưng vẫn không thoát khỏi lối mòn của các triều đại phong kiến trước trong chính sách bảo vệ công điền, khi ruộng đất công chỉ còn khoảng 20% tổng diện tích ruộng đất cả nước. Chính sách quân điền của nhà Nguyễn, do đó, chỉ mang ý nghĩa tượng trưng; về thực chất, ch1 là một hình thức cấp ruộng cho quan lại và binh lính.

+ Trong các biện pháp trọng nông, chính sách khai hoang dưới hình thức doanh điền là có hiệu quả hơn cả.

+ Tuy số ruộng đất khai khẩn thêm khá lớn, nhưng vẫn không thể bù đắp được số ruộng đất để hoang hóa. Chính sách doanh điền, khai hoang của nhà Nguyễn không thể giải quyết được những mâu thuẫn đang đặt ra cho nông nghiệp Việt Nam.

– Thủ công nghiệp:

+ Cùng với sự phát triển của các nghề thủ công truyền thống trong dân gian, nhà Nguyễn có khuynh hướng tăng cường xây dựng các quan xưởng, chủ yếu tập trung ở Huế.

• Trong chính quyền, hình thành những cơ quan chức năng chuyên trách về từng loại sản phẩm.
• Quản lí chung các ngành, nghề thủ công của nhà nước là ti Vũ khí chế tạo, gồm 57 cục trông coi từng ngành cụ thể như đúc súng, làm đồ trang sức, làm gạch ngói, khắc ia..
• Làm việc trong những quan xưởng đều là những thợ giỏi, được trưng tập từ các địa phương nên sản phẩm làm ra đều có kĩ thuật cao.

+ Một trong những nghề hoạt động kinh tế có ý nghĩa quan trọng trong giai đoạn này là khai khoáng.

• Phần lớn số mỏ được giao cho các thương nhân (chủ yếu là Hoa kiều), các tù trưởng miền núi lĩnh trưng, hằng năm nộp thuế cho nhà nước.
• Đối với một số mỏ quan trọng, nhà Nguyễn trực tiếp tổ chức khai thác. Tuy nhiên, các mỏ do nhà nước khai thác thường kém hiệu quả và chỉ hoạt động được trong một thời gian ngắn rồi lại phải giao cho tư nhân lĩnh trưng.

–              Thương nghiệp: sang thế kỉ XIX, thương nghiệp có chiều hướng suy thoái. Nhà Nguyễn thi hành chính sách thuế khóa phức tạp và chế độ kiểm soát ngặt nghèo đối với các hoạt động buôn bán.

–              Ngoại thương: nhà Nguyễn thi hành chính sách độc quyền và hết sức dè dặt với các tàu buôn phương Tây. Thương nhân ngoại quốc đến buôn bán ở nước ta giai đoạn này chủ yếu là người Hoa, Xiêm, Mã Lài.

–              Cùng với sự sa sút của kinh tế thương nghiệp, các đô thị ngày càng suy thoái. Ớ Thăng Long, đến cả khu vực 36 phố phường sầm uất, cũng nhanh chóng bị nông thôn hóa. Phố Hiến, Thanh Hà, Hội An sa sút không còn khả năng phục hồi. Đến giữa thế kỉ XIX, nền kinh tế đất nước đã trở nên hết sức trì trệ.

Câu 2. Cho biết tình hình xã hội nhà Nguyễn nửa đầu thế kỉ XIX.

Gợi ý làm bài

–              Trong bối cảnh nền kinh tế bế tắc, đời sống nhân dân khốn cùng, nhà Nguyễn chẳng những đã bất lực không cải thiện được tình hình mở trái lại, bộ máy chính quyền ngày càng quan liêu, tha hóa. Mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, làm bùng lên làn sóng đấu tranh quyết liệt của các tầng lớp xã hội ở khắp mọi miền đất nước chống lại chế độ thống trị của nhà Nguyễn.

– Chỉ tính riêng trong nửa đầu thế kỉ XIX đã có gần 400 cuộc khởi nghĩa, trong đó, riêng thời Minh Mạng có 250 cuộc.

Những cuộc khởi nghĩa tiêu biểu như khởi nghĩa Phan Bá Vành (1821 – 1827) ở hạ lưu châu thổ sống Hồng, thuộc các tỉnh Thái Bình, Nam Định, Quảng Ninh và Hải Phòng; khởi nghĩa của Ba Nhàn, Tiền Bột (1833 – 1834) ở vùng Phú Thọ, Tuyên Quang; khởi nghĩa Lê Duy Lương (1833 – 1834) ở miền núi Hòa Bình, Thanh Hóa; khởi nghĩa Lê Văn Khôi (1833 – 1835) ở Gia Định; khởi nghĩa Nông Văn Vân ở Tuyên Quang, Cao Bằng (1833 – 1835); khởi nghĩa Cao Ba Quát (1854 – 1856) ở Hà Tây…

–              Mặc dù các cuộc khởi nghĩa cuối cùng đều bị đàn áp nhưng đã làm rệu rã nền thống trị của nhà Nguyễn. Xã hội Việt Nam dưới thời Nguyễn ngày càng trở nên rối ren và phức tạp.

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 10:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 10
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 10
• Đáp án môn Lịch sử lớp 10
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 10