Bài soạn tham khảo số 4 - 6 Bài soạn Tỏ lòng (Thuật hoài) - Phạm Ngũ Lão (Ngữ Văn 10) hay nhất

Bố cục

- Hai câu đầu: Khí thế của quân tướng nhà Trần

- Hai câu cuối: Nỗi lòng của nhà thơ

Nội dung

- Tỏ lòng là bài thơ Đường luật ngắn gọn đạt tới độ súc tích cao khắc họa được vẻ đẹp con người có sức mạnh, có lí tưởng, nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 116 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Bản dịch chưa sát với nguyên tác chữ Hán ở câu thơ, từ “múa giáo” không thể hiện hết được khí chất của từ “hoành sóc”

+ Từ “hoành sóc” thể hiện được ý chí lớn lao, kì vĩ, mang âm hưởng vang dội hơn từ “múa giáo”

+ ý nghĩa, âm hưởng của từ “hoành sóc” tạo ra cảm giác kì vĩ và lớn lao hơn.

- Con người xuất hiện trong bối cảnh không gian và thời gian rộng lớn

+ Không gian mở theo chiều rộng của núi song, chiều cao của sao Ngưu thăm thẳm.

+ Thời gian đo bằng năm, không phải mới một năm mà đã mấy năm rồi (cáp kỉ thu).

- Con người hiên ngang ấy mang tầm vóc của con người vũ trụ, non sông.

Câu 2 (trang 116 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Câu thơ “Tam quân tì hổ khí thôn ngưu” có hai cách hiểu :

+ có thể hiểu là “ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”.

+ cách hiểu khác là: Ba quân hùng mạnh khí thế át sao Ngưu.

- Quân đội nhà Trần mạnh cả về trí và lực:

+ có đầy đủ binh hùng tướng mạnh

+ có những vị đại tướng quân trí dũng song toàn như: Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão, Trần Nhật Duật…

- Khí thế của quân đội nhà Trần đủ sức làm trời đất một phen đổi thay

Câu 3 (trang 116 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Nợ công danh được hiểu theo hai nghĩa

- Thể hiện chí làm trai theo tinh thần Nho giáo: lập công, lập danh

+ Lý tưởng này cổ vũ con người từ bỏ lối sống tầm thường, nhụt chí để sống có ích hơn

+ Nợ công danh chính là món nợ đấng nam nhi cần phải trả giữa trời đất

- Cách hiểu thứ hai: chưa hoàn thành trách nhiệm với đất nước, dân tộc

+ Trong hoàn cảnh lúc bấy giờ chí làm trai phải chống giặc

⇒ Đều là việc ý thức trách nhiệm với dân, với nước của Phạm Ngũ Lão bộc lộ quan niệm sống cao đẹp, có nghĩa tích cực với mọi người

Câu 4 (trang 116 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Ý nghĩa của nỗi thẹn trong câu thơ cuối

+ thẹn vì trí và lực của mình thì có hạn mà nhiệm vụ khôi phục giang sơn, đất nư¬ớc còn quá bộn bề.

+ thẹn vì chưa có nhiều công lao lớn như Gia Cát Lượng.

- Dù hiểu theo cách nào thì nỗi thẹn cũng làm ngời sáng nhân cách của Phạm Ngũ Lão.

- Nỗi thẹn ấy đốt lên trong lòng người ngọn lửa hướng đến những khát vọng cao đẹp, thể hiện nỗi lòng tận trung báo quốc của tác giả.

Câu 5 (trang 116 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Ta có thể cảm nhận vẻ đẹp sức vóc và ý chí của những trang nam nhi thời đại nhà Trần:

+ họ dũng mãnh, hùng mạnh sánh ngang với tầm vóc vũ trụ

+ họ luôn dốc hết lòng, hết sức vì dân vì nước

+ mỗi cá nhân đều ý thức tạo nên sức mạnh tập thể, hết mình cống hiến

- Tinh thần và ý chí ngoan cường của những con người ấy sẽ vẫn mãi là lí tưởng cho nghị lực và sự phấn đấu của tuổi trẻ hôm nay và mai sau.