Bài soạn "Đoàn thuyền đánh cá" số 4 - 6 Bài soạn "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận lớp 9 hay nhất

I. Đôi nét về tác giả
- Huy Cận (1919-2005) tên đầy đủ là Cù Huy Cận
- Quê quán: Làng Ân Phú- huyện Dụ Quang- tỉnh Hà Tĩnh
- Sự nghiệp sáng tác:
+ Huy Cận đã nổi tiếng trong phong trào thơ mới với thơ “Lửa thiêng”.
+ Ông tham gia cách mạng từ trước năm 1945 và sau cách mạng tháng Tám từng giữ nhiều trọng trách trong chính quyền cách mạng, đồng thời là một trong một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam
+ Huy Cận đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996)
- Phong cách sáng tác:
+ Trước cách mạng, hồn thơ ông là một hồn thơ ảo não
+ Sau cách mạng, hồn thơ ông có sự biến chuyển tươi vui hơn

II. Đôi nét về tác phẩm Đoàn thuyền đánh cá
1. Hoàn cảnh sáng tác
Giữa năm 1958, Huy Cận có một chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh. Từ chuyến đi thực tế ấy, hồn thơ Huy Cận thực sự nảy nở dồi dào cảm hứng về thiên nhiên đất nước. Bài thơ được sáng tác trong thời gian ấy và in trong tập “Trời mỗi ngày lại sáng”
2. Bố cục: 3 phần
- Phần 1 (2 khổ đầu):Cảnh đoàn đánh cá ra khơi
- Phần 2 (4 khổ tiếp theo): Cảnh đoàn thuyền đánh trên biển
- Phần 3 (khổ cuối): Hình ảnh đoàn thuyền trở về
3. Giá trị nội dung
Bài thơ là khúc tráng ca ca ngợi cuộc sống lao động tập thể của người dân chài trong công cuộc xây dựng và tái thiết đất nước, đồng thời bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thớ trước khung cảnh thiên nhiên đất nước giàu đẹp.
4. Giá trị nghệ thuật
Bài thơ có sự sáng tạo trong việc xây dựng hình ảnh thơ bằng liên tưởng, trí tưởng tượng phong phú. Âm hưởng thơ khỏe khoắn hào hùng và sáng tạo.

III. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Câu 1 trang 142 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Bài thơ được triển khai theo trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Dựa vào trình tự ấy em hãy tìm bố cục của bài thơ.
Hãy nêu thời gian và không gian được miêu tả trong bài thơ.

Trả lời:
Bài thơ được triển khai theo trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Theo trình tự đó, có thể thấy bố cục của bài thơ:

- Đoạn 1 – Hai khổ thơ đầu: Cảnh đoàn thuyền ra khơi.

- Đoạn 2 – Bốn khổ tiếp: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.

- Đoạn 3 – Khổ thơ cuối: Cảnh đoàn thuyền trở về trong bình minh.

* Trong bài thơ, thời gian là nhịp tuần hoàn của vũ trụ từ lúc hoàng hôn đến bình minh, không gian bao la rộng lớn (bao gồm cả trời, biển, trăng sao, mây gió).

Câu 2 trang 142 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Hình ảnh người lao động và công việc của họ được miêu tả trong không gian nào? Bằng những biện pháp nghệ thuật gì, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp và sức mạnh của con người lao động trước thiên nhiên, vũ trụ?

Trả lời:
Thủ pháp phóng đại và những liên tưởng sáng tạo, hình ảnh người lao động được đặt vào không gian rộng lớn,… đã làm tăng thêm vị thế của con người:

+ Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

+ Thuyền ta lái gió với buồm trăng.

Lướt giữa mây cao với biển bằng.

+ Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.

Sự hài hòa giữa con người lao động và thiên nhiên, vũ trụ thể hiện qua nhịp điệu lao động, nhịp điệu thiên nhiên và sự tuần hoàn của vũ trụ. Nổi bật trong biện pháp xây dựng hình ảnh của tác giả là người lao động được sáng tạo trong cảm hứng lãng mạn, hòa hợp giữa thiên nhiên và con người. Hình ảnh người lao động và công việc của họ được đặt vào không gian rộng lớn của biển trời, trăng sao, để làm tăng thêm kích thước, tầm vóc và vị thế của con người.

* Nhà thơ đã sử dụng thủ pháp phóng đại cùng với những liên tưởng mạnh bạo, bất ngờ để sáng tạo hình ảnh về người lao động. Hơn thế nữa, hình ảnh người lao động trong bài thơ còn được sáng tạo với cảm hứng lãng mạn, thể hiện niềm tin, niềm vui trước cuộc sống mới. Cảm hứng lãng mạn ấy cũng thấm đẫm trong những hình ảnh về thiên nhiên, vũ trụ, tạo nên vẻ đẹp tráng lệ, phóng khoáng mà vẫn gần gũi với con người.

Câu 3 trang 142 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Bài thơ có nhiều hình ảnh đẹp tráng lệ, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động. Em hãy chọn phân tích một số hình ảnh đặc sắc trong các khổ thơ 1, 3, 4 và 7. Bút pháp xây dựng hình ảnh của tác giả trong bài thơ có điểm gì nổi bật?

Trả lời:
Bài thơ thể hiện một bức tranh lộng lẫy: Cảnh biển vào đêm vừa rộng lớn vừa gần gũi, thể hiện qua sự so sánh, sự liên tưởng bất ngờ và thú vị: Mặt trời xuống biển như hòn lửa/ Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đây là hình ảnh lạ, sáng tạo và có tính tượng hình.
Bên cạnh đó, cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển cũng đẹp rạng rỡ: Thuyền ta lái gió với buồm trăng/ Lướt giữa mây cao với biển bằng/ Ra đậu dặm xa dò bụng biển,/Dàn đan thế trận lưới vây giăng. Những câu thơ trên đã thể hiện bút pháp lãng mạn và sức tưởng tượng phong phú, thể hiện niềm say mê hào hứng của con người trong lao động. Và hình ảnh các loài cá trên biển: Cá thu biển Đông như đoàn thoi/ Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng; Cá song lấp lánh đuốc đen hồng; Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông; Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. Bằng trí tưởng tượng phong phú, nhà thơ đã chắp cánh cho hiện thực trở nên lộng lẫy, kì ảo. Những hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ có vẻ đẹp của bức tranh sơn mài lung linh, huyền ảo, được sáng tạo bằng sự liên tưởng bay bổng từ sự quan sát hiện thực. Có thể nói, nhà thơ đã chắp cánh cho hiện thực, làm giàu thêm cái đẹp vốn có trong tự nhiên.

Câu 4 trang 142 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Bài thơ có nhiều từ hát, cả bài cũng như một khúc ca. Đây là khúc ca gì và tác giả làm thay lời ai? Em có nhận xét gì về âm hưởng, giọng điệu của bài thơ? Các yếu tố: thể thơ, vần, nhịp đã góp phần tạo nên âm hưởng của bài thơ như thế nào?

Trả lời:
Bài thơ có nhiều từ “hát”, cả bài cũng như một khúc ca. Đây là khúc ca lao động, do tác giả hóa thân vào người lao động để thể hiện. Âm hưởng, giọng điệu của bài thơ sôi nổi, khỏe khoắn; cách gieo vần linh hoạt tạo nên âm hưởng hào hùng của bài thơ. Lời thơ dõng dạc, điệu thơ như khúc hát say mê, hào hứng, phơi phới, bay bổng.

Câu 5 trang 142 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Qua những bức tranh về thiên nhiên và con người lao động trong bài thơ, em có nhận xét gì về cái nhìn và cảm xúc của tác giả trước thiên nhiên đất nước và con người lao động?

Trả lời:
Những bức tranh về thiên nhiên và con người lao động trong bài thơ thể hiện cái nhìn cuộc sống tươi vui, cảm xúc say sưa, hào hứng của tác giả trước thiên nhiên, đất nước và con người lao động.

II. LUYỆN TẬP:
Viết đoạn văn phân tích khổ cuối của bài thơ:

Bài thơ kết thúc bằng khung cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về sau một đêm lao động khẩn trương. Lại vẫn là âm thanh tiếng hát. Nếu như ở khổ đầu có tiếng hát mang niềm vui của những con người đi chinh phục thiên nhiên thì ở khổ cuối tiếng hát diễn tả sự phấn khởi của những con người chiến thắng đang trở về với những khoang thuyền đầy ắp cá. Sau một đêm lao động vất vả, họ vẫn giữ được khí thế hăng say: “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời”. Một hình ảnh thơ đẹp và đầy sức gợi bởi “chạy đua cùng mặt trời” cũng có nghĩa là họ đang tiếp tục chạy đua cùng với thời gian. Trở về không có nghĩa là công việc đã kết thúc. “Mặt trời đội biển nhô màu mới”, mang cái vẻ tinh khôi của bình minh trên biển hay cũng chính là một ngày mới, một cuộc sống mới đang bắt đầu đối với người lao động thực sự làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc đời. Bài thơ khép lại, nhưng ý thơ lại mở ra đến vô cùng với hình ảnh “Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”- một tương lai huy hoàng, đầy hứa hẹn đang chờ đón những con người lao động ấy.