Bài soạn "Sang thu" số 4 - 6 Bài soạn "Sang thu" của Hữu Thỉnh lớp 9 hay nhất

I. Vài nét về tác giả
- Hữu Thỉnh (sinh năm 1942) tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh bút danh là Vũ Hữu
- Quê quán: Quê ở Tam Dương- Vĩnh Phúc
- Sự nghiệp sáng tác:
+ Năm 1963 ông nhập ngũ rồi trở thành cán bộ tuyên huấn trong quân đội và bắt đầu sáng tác thơ
+ Ông tham gia ban chấp hành hội nhà văn Việt Nam các khóa III. IV, V
+ Năm 2000 ông là Tổng thư kí Hội nhà văn Việt Nam
+ Tác phẩm tiêu biểu: “Thương lượng với thời gian”, “Sang thu”, “Âm vang chiến hào”…
- Phong cách sáng tác: Ông là người viết nhiều, viết hay về con người và cuộc sống ở nông thôn. Thơ ông giản dị nhưng vô cùng tinh tế và sâu sắc

II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Bài thơ ra đời gần cuối năm 1977 khi đất nước mới thống nhất hòa bình, in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố”
2. Bố cục
- Khổ 1: Cảm nhận về thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về
- Khổ 2: Cảm nhận về quang cảnh trời đất lúc vào thu
- Khổ 3: Những biến chuyển âm thầm của tạo vật và suy ngẫm về cuộc đời người lúc chớm thu
3. Giá trị nội dung
- Bài thơ là những cảm nhận thực sự tinh tế cùng sự quan sát vô cùng tỉ mỉ của tác giả về sự biến chuyển của đất trời từ cuối mùa hạ sang thu. Từ đó bộc lộ tình yêu thiết tha với thiên nhiên của một tâm hồn nhạy cảm và sâu sắc
4. Giá trị nghệ thuật
- Bài thơ viết theo thể thơ năm chữ, sử dụng rất nhiều những hình ảnh sinh động hấp dẫn, cảnh tượng được miêu tả tự nhiên chân thực, ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, gợi nhiều cảm xúc.

III. Đọc - Hiểu văn bản

Câu 1 trang 71 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Sự biến đổi của đất trời sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ đâu và gợi tả qua những hình ảnh, hiện tượng gì ?

Trả lời :

Nhà thơ dùng mọi giác quan để cảm nhận những tín hiệu thu về :

- Cảm nhận bằng khứu giác và xúc giác : hương ổi phả vào trong gió se.

- Cảm nhận bằng thị giác : sương chùng chình qua ngõ.

- Từ những cảm nhận tinh tế mà tài hoa ấy, ta như thấy hình bóng một con người với một tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên tha thiết.

Câu 2 trang 71 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển trong không gian lúc sang thu. (Gợi ý: qua hương vị, qua vận động của gió, sương, của dòng sông, cánh chim, đám mây, qua nắng, mưa, tiếng sấm. Chú ý các từ phả vào, chùng chình, dềnh dàng…)

Trả lời :

Cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển của trời đất sang thu trong không gian được thể hiện qua sự vận động của thiên nhiên :

- Sông lúc sang thu êm ả, dềnh dàng như đang lắng lại.

- Lũ chim bắt đầu vội vã bay về phương nam tránh rét.

- Đám mây mùa hạ như dải lụa treo trên bầu trời; nửa nghiêng về mùa hạ, nửa nghiêng về mùa thu.

Qua đó, ta thấy được nhà thơ là người có tâm hồn giao cảm sâu sắc với thiên nhiên.

Câu 3 trang 71 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu này được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh, câu thơ nào ? Em hiểu thế nào về hai dòng thơ cuối bài :

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi.

(Gợi ý :

- Ý nghĩa tả thực về thiên nhiên (hiện tượng sấm, hàng cây) lúc sang thu.

- Tính ẩn dụ của hình ảnh (sấm: những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời; hàng cây đứng tuổi: con người từng trải).

Trả lời :

Những biến chuyển của nắng, mưa, sấm chớp trong lúc giao mùa hiện lên với những nhận xét tinh tế của một người am tường về thời tiết.

- Nắng cuối hạ vẫn còn nồng, còn sáng.

- Thời tiết ở vào thế ổn định mang tính đặc trưng của mưa nắng lúc giao mùa.

- Hai dòng cuối bài có 2 tầng ý nghĩa : tả thực và ẩn dụ.

- Tả thực : sang thu, sấm và mưa nhỏ dần, không đủ sức lay động hàng cây đã bao mùa thay lá.

- Hình ảnh ẩn dụ :

+ Sấm tượng trưng cho những khó khăn trở ngại của cuộc đời.

+ Hàng cây đứng tuổi tượng trưng cho con người từng trải.

Con người từng trải sẽ vững vàng hơn trước những thử thách của cuộc đời.

VI. Luyện tập (trang 72 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2)

Dựa vào các hình ảnh, bố cục bài thơ, viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.

Học sinh có thể tham khảo bài văn ngắn sau

Bài làm

Đoạn văn tham khảo :

Mùa thu là mùa giao thời của đất trời từ những cơn mưa rào, những ngày nắng hè sang tiết trời se lạnh, chấm sương sớm mai. Cảm nhận tinh tế trước đất trời thiên nhiên, nhà thơ Hữu Thỉnh thể hiện được một góc nhìn đất nước qua bài “Sang thu” .
Bỗng nhận ra hương ổi…
Trên hàng cây đứng tuổi.
Bài thơ mang cái hương vị ấm nồng của chớm thu ở miền quê nhỏ. Với những dấu hiệu tinh tế nhất : hương ổi chín, làn gió se lạnh, màn sương mỏng manh đầu ngõ. Rồi thì những hình ảnh như sông chậm chạp, “dềnh dàng” hơn, chim vội vã, đám mây trên không trung như còn lưỡng lự níu kéo mùa hạ sang với mùa thu.
Nhưng thiên nhiên vẫn luôn vận chuyển, còn nắng, bớt mưa, thời gian trôi đi, con người cũng lớn dần, trưởng thành, chín chắn hơn nhiều sau bão táp phong ba như hàng cây đứng tuổi trải nắng giãi mưa.
Guồng quay của thiên nhiên là tất yếu, là quy luật. Lời thơ ngắn gọn hàm súc, hình ảnh giàu sức biiểu cảm đã phần nào thể hiện sự chuyển biến đất trời nhẹ nhàng, rõ rệt với cảm nhận vô cùng tinh tế của Hữu Thỉnh.