Vô gia cư

Đại giảm phát: người đàn ông nằm trên bến tàu, bến tàu Thành phố New York City, 1935.

Các lều bạt cho người vô gia cư trên Kênh Saint-Martin tại Paris, tháng 12 năm 2006 - tháng 1 năm 2007, được dựng lên bởi Enfants de Don Quichotte NGO (video có trên site).

Người vô gia cư sống trên đường phố Mumbai, Ấn Độ.

Các lý do chính và sự thiếu hụt các nguyên nhân dẫn tới tình trạng vô gia cư như được thu thập bởi nhiều báo cáo và viện nghiên cứu gồm:

* Lạm dụng tài sản

* Sức khoẻ tâm thần, khi các cơ sở chăm sóc sức khoẻ tâm thần không thể tiếp cận hay khó tiếp cận.

* Không có cơ hội làm việc.

* Nghèo, gây ra bởi nhiều yếu tố gồm thất nghiệp và thiếu việc làm.

* Thiếu chăm sóc y tế hợp lý.

* Thiếu khả năng chi trả nhà ở. Một bài viết trong số ra tháng 11 năm 2007 của tờ Atlantic Monthly thông báo về một cuộc nghiên cứu chi phí có được "quyền xây dựng" (ví dụ, một giấy phép xây dựng, băng đỏ, quan liêu, vân vân) tại các thành phố Mỹ khác nhau. Chi phí "quyền xây dựng" không bao gồm chi phí đất đai hay chi phí xây dựng ngôi nhà. Cuộc nghiên cứu được tiến hành bởi các nhà kinh tế Edward Glaeser và Kristina Tobio của Havard. Theo bảng kê trong bài, chi phí có được "quyền xây dựng" mất thêm xấp xỉ $600,000 vào chi phí mỗi ngôi nhà mới xây ở San Francisco.

* Bạo lực gia đình.

* Tù nhân được thả và tái hoà nhập xã hội.

* Việc xả bệnh viện hàng loạt các bệnh nhân tâm thần ở phương Tây từ những năm 1960 và 1970 trở về sau.

* Thiên tai, gồm nhưng không hạn chế bởi động đất và bão lụt. Một ví dụ là trận động đất Athens năm 1999 tại Hy Lạp trong đó có những người thuộc tầng lớp trung lưu trở thành người vô gia cư và vẫn không có nhà ở tại thời điểm năm 2009, một số trong số họ sống trong các container, đặc biệt tại thành phố container của những người sống sót sau trận động đất Nea Ionia do chính phủ cung cấp, và trong hầu hết trường hợp tài sản còn lại sau trận động đất của họ là chiếc xe hơi. Những người này được gọi trong tiếng Hy Lạp là seismopathis có nghĩa bị ảnh hưởng của động đất.

* Trục xuất cưỡng bức - Tại nhiều quốc gia, những người mất nhà theo lệnh chính phủ để dọn chỗ cho các toà nhà mới, đường xá và các nhu cầu khác của chính phủ. Sự đền bù là tối thiểu, trong trường hợp đó người chủ cũ không thể tìm nơi ở thích hợp mới và trở thành vô gia cư.

* Tịch thu thế nợ thế chấp khi những người đi vay thấy rằng biện pháp tốt nhất để chi trả khoản nợ là bán căn nhà thế chấp. Áp lực cộng đồng đang tăng về vấn đề này năm 2008; tầm vóc thực tế của vấn đề chưa được thống kê.

* Thuế tài sản. Thậm chí sau khi ngôi nhà đã được trả tiền, nó vẫn thuộc về chính quyền thành phố/hạt/bang và người sở hữu phải tiếp tục trả các khoản thuế tài sản khi vẫn đang ở trong đó.

Một lượng phần trăm khá lớn người vô gia cư Mỹ là các cá nhân thất nghiệp kinh niên hay có khó khăn trong việc tổ chức cuộc sống thích hợp vì sự lạm dụng mạnh ma tuý và/hay rượu. Lạm dụng tài sản có thể gây ra tình trạng vô gia cư từ các cách cư xử liên kết với hành vi nghiện ngập khiến gia đình và bạn bè của một cá nhân nghiện không thể cung cấp cho họ trong những thời buổi kinh tế khó khăn.

Gia tăng chênh lệch giàu nghèo và thu nhập không bình đẳng gây ra sự bóp méo thị trường nhà ở khiến gánh nặng thuê nhà lớn hơn, làm nhà ở trở thành khó tiếp cận.

Dr. Paul Koegel của RAND Corporation, một nhà nghiên cứu từ thế hệ nghiên cứu tình trạng vô gia cư đầu tiên trở về sau, phân chia những nguyên nhân vô gia cư thành các khía cạnh cấu trúc và sau đó là tính dễ tổn thương cá nhân.

* Nhà ở thứ nhất

Tại Hoa Kỳ, chính phủ đã yêu cầu nhiều thành phố lớn thực hiện các kế hoạch mười năm để chấm dứt tình trạng vô gia cư và một trong những kết quả đầu tiên của nó là một giải pháp "Nhà ở thứ nhất" nhanh chóng cung cấp cho người vô gia cư nơi trú ngụ thường xuyên ở một số kiểu và dịch vụ hỗ trợ cần thiết để duy trì một ngôi nhà mới. Có nhiều phức tạp liên quan tới chương trình này cần giải quyết để sáng kiến đó làm việc hiệu quả trong trung và dài hạn.

* Làng đi bộ

Năm 2007 nhà thiết kế đô thị và lý thuyết xã hội Michael E. Arth đã đề xuất một giải pháp quốc gia gây tranh cãi cho những người vô gia cư liên quan tới việc xây dựng những Làng đi bộ hầu như không có xe hơi tại những nơi mà ông gọi bằng thuật ngữ "cách tiếp cận tạm thời hiện tại cho vấn đề." Một mẫu, Tiger Bay Village, đã được đề xuất gần Daytona Beach, FL. Ông cho rằng nó sẽ rất tốt để giải quyết các nhu cầu tâm lý cũng như tinh thần của cả người trưởng thành vô gia cư tạm thời và liên tục, và sẽ có chi phí thấp hơn cách tiếp cận hiện tại.

Nó cũng sẽ cung cấp một cách thay thế với chi phí thấp hơn cho nhà tù, và cung cấp một trạm nghỉ giữa chừng cho những ai vừa ra khỏi nhà tù. Các cơ hội việc làm, gồm việc xây dựng và bảo dưỡng các ngôi làng, cũng như việc tạo lập các cơ quan nhân lực sẽ giúp các ngôi làng tồn tại về tài chính và xã hội.

Vấn đề căn bản của tình trạng vô gia cư là nhu cầu của con người về nơi cư trú cá nhân, ấm áp và an toàn, là nhu cầu tối quan trọng. Các khó khăn căn bản khác gồm:

* an ninh cá nhân, sự yên tĩnh, và riêng tư đặc biệt cho giấc ngủ

* nơi cất giữ an toàn chăn gối, quần áo và đồ sở hữu, có thể phải mang đi mọi lúc

* các cơ sở vệ sinh cá nhân sạch sẽ

* giặt và phơi khô quần áo

* có được, chuẩn bị và lưu giữ thực phẩm với số lượng nhỏ

* duy trì tiếp xúc, khi không có một địa điểm thường xuyên hay địa chỉ thư tín

* sự thù địch và quyền lực pháp lý chống lại tình trạng lang thang trong đô thị.

Người vô gia cư phải đối mặt với nhiều vấn đề ngoài việc thiếu hụt một ngôi nhà an toàn và thích hợp. Họ thường gặp phải nhiều bất lợi xã hội và ít có cơ hội tiếp cận với các dịch vụ công và tư như:

* Giảm cơ hội tiếp cận chăm sóc y tế.

* Tiếp cận giới hạn với giáo dục.

* Tăng nguy cơ bị bạo lực và lạm dụng.

* Sự từ chối nói chung hay sự phân biệt đối xử của người khác.

* Không được coi là thích hợp để được thuê mướn.

* Giảm cơ hội tiếp cận các dịch vụ ngân hàng và tiết kiệm tiền.

* Giảm cơ hội tiếp cận với công nghệ viễn thông, như điện thoại và internet.

Những khó khăn đó thường tăng thêm bởi các hoàn cảnh mà theo đó một người trở thành vô gia cư, và những cơ hội dễ bị tổn thương sau đó như các vấn đề sức khoẻ hay phụ thuộc vào rượu và ma tuý.

Có nhiều nơi để người vô gia cư có thể kiếm một chỗ trú ngụ.

* Ngoài trời: Trên mặt đất hay trong một chiếc túi ngủ, lều, hay nơi cư trú tạm thời, như các hộp các tông, trong một công viên hay ở một chỗ trống.

* Các khu nhà ổ chuột: Đặc biệt những nơi cư trú tạm thời và lán, thường gần ga tàu, giữa các tiểu bang và các tuyến đường cao tốc.

* Công trình vô chủ: các toà nhà bị bỏ đi hay không còn được sử dụng

* Nhà chiếm dụng bất hợp pháp trong một ngôi nhà không có người ở nơi người vô gia cư có thể sống mà không phải trả tiền và không được người chủ cho phép hay biết tới.

* Xe cộ: xe hơi hay xe tải dùng làm nơi ở tạm thời hay thỉnh thoảng là dâu dài, ví dụ bởi những người mới bị đuổi khỏi một ngôi nhà. Một số người sống trong những chiếc xe bán tải, SUV, xe tải nhỏ, station wagon, sedan, hay hatchback.

* Các địa điểm công cộng: Công viên, bến xe buýt hay bến tàu, sân bay, phương tiện vận tải công cộng (bằng cách liên tục ở trên đó khi việc di chuyển là không giới hạn), hành lang bệnh viện, hay những nơi chờ đợi, sân bãi trường đại học, và các địa điểm thương mại hoạt động 24h như quán cà phê. Nhiều địa điểm công cộng có nhân viên an ninh hay cảnh sát để ngăn người lảng vảng hay ngủ tại các nơi đó vì nhiều lý do, gồm hình ảnh, an ninh và tiện nghi.

* Nơi cư trú cho người vô gia cư: như những nơi cư trú khẩn cấp khi trở lạnh do các nhà thờ hay các cơ quan cộng đồng mở, có thể gồm chi phí nếu là nơi ở có sưởi ấm, hay Nơi ở tạm thời trong mùa Giáng sinh.

* Nhà trọ rẻ tiền: Cũng được gọi là quán trọ rẻ tiền, họ cung cấp nơi ở tạm thời giá rẻ và chất lượng thấp.

* Khách sạn cư trú, nơi chỉ một giường chứ không phải cả một phòng được thuê trong không gian kiểu phòng ngủ tập thể.

* Motels rẻ tiềncũng cung cấp nơi cư trú giá rẻ, chất lượng thấp và tạm thời. Tuy nhiên một số người có thể trả tiền cho một nơi cư ngụ theo nhu cầu. Ví dụ David và Jean Davidson đã sống 22 năm trong một Travelodge ở Anh.

* Quán cà phê Internet hoạt động 24h hiện được sử dụng bởi hơn 5,000 người Nhật "Người tị nạn cà phê Net". Ước tính 75% trong số 3,200 quán cà phê internet hoạt động suốt ngày đêm ở Nhật phục vụ cho những vị khách qua đêm thường xuyên, trong một số trường hợp khách hàng này là nguồn thu chính của họ.

* Bạn bè hay gia đình: Tạm thời sống trong nhà bạn bè hay các thành viên gia đình ("lướt sôpha"). Những người lướt sôpha có thể khó bị nhận ra hơn những người vô gia cư trên đường phố

* Đường hầm ngầm như các đường tàu điện ngầm đã không còn sử dụng, đường hầm bảo dưỡng, hay các đường hầm tàu hoả là nơi thường có người vô gia cư sống thường xuyên. Những người sống tại các nơi đó, ở một số nơi, như Thành phố New York, được gọi là "Người Chuột". Các hang tự nhiên bên dưới các trung tâm đô thị cũng là nơi người vô gia cư có thể tụ tập. Các đường ống nước bị vỡ, các đường điện bị rò, và các ống dẫn hơi cho phép họ có được một số nhu cầu căn bản của cuộc sống.

Chăm sóc y tế cho người vô gia cư là một thách thức lớn cho y tế cộng đồng.

Người vô gia cư có nhiều nguy cơ bị thương tích và các vấn đề y tế bởi cuộc sống trên đường phố của họ, gồm tình trạng dinh dưỡng kém, dễ bị lạm dụng, phải gánh chịu những yếu tố cực đoan của thời tiết, nguy cơ hứng chịu bạo lực cao (cướp bóc, đánh đập, và tương tự). Trong lúc ấy, họ ít có cơ hội tiếp cận các dịch vụ y tế hay bệnh viện công cộng.

Đây là một vấn đề đặc biệt ở Hoa Kỳ nơi nhiều người không có bảo hiểm y tế: "Mỗi năm, hàng triệu người ở Hoa Kỳ phải trải qua tình trạng vô gia cư và trong tình trạng cần thiết đến tuyệt vọng dịch vụ chăm sóc y tế."

Người vô gia cư thường gặp khó khăn trong việc chứng minh ngày tháng năm sinh hay địa chỉ. Bởi người vô gia cư thường không có nơi cất giữ đồ đạc, họ thường mất đồ đạc, gồm cả chứng minh thư và các tài liệu khác, hay giấy tờ của họ bị cảnh sát hay những người khác phá hoại. Không có giấy chứng minh có ảnh, người vô gia cư không thể có việc làm hay tiếp cận nhiều dịch vụ xã hội. Họ có thể bị khước từ tiếp cận thậm chí sự trợ giúp căn bản nhất: nơi để quần áo, nơi để thức ăn, một số lợi ích xã hội, và trong một số trường hợp, cả nơi cư ngụ khẩn cấp.

Việc có được giấy tờ thay thế là khó khăn. Không có địa chỉ, chứng minh thư không thể được gửi đi. Phí có thể là một rào cản về chi phí cho những người nghèo. Và một số bang không cấp giấy khai sinh trừ khi người đó có chứng minh thư có ảnh, tạo ra một Catch-22.

Vấn đề này không quá nghiêm trọng tại các quốc gia cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế miễn phí khi sử dụng (free-at-use), như Anh Quốc, nơi các bệnh viện mở cửa cả ngày lẫn đêm, và không thu phí điều trị. Tại Hoa Kỳ, các bệnh viện miễn phí, đặc biệt cho người vô gia cư có tồn tại ở một số thành phố lớn, nhưng chúng thường quá tải bệnh nhân.

Các điều kiện ảnh hưởng đến người vô gia cư có tính riêng biệt và đã mở ra một lĩnh vực mới về y tế cho những người dân này. Người vô gia cư gặp nhiều chứng bệnh ngoài da và bệnh tật khác, bởi họ phải tiếp xúc với những điều kiện khí hậu rất lạnh trong mùa đông và ít có cơ hội vào những nơi có thể tắm giặt. Họ gặp những vấn đề về chăm sóc chân và có nhiều vấn đề về răng miệng hơn những người khác. Các cuốn sách y tế chuyên ngành đã được viết để giải quyết vấn đề này.

Có nhiều tổ chức cung cấp chăm sóc y tế miễn phí cho người vô gia cư tại các quốc gia không cung cấp điều trị y tế miễn phí do nhà nước tổ chức, nhưng các dịch vụ này thường xuyên gặp quá tải vì số lượng hạn chế các bác sĩ tham gia. Ví dụ, cần mất hàng tháng để có thể được xếp lượt khám tại một cơ sở y tế miễn phí. Các bệnh dễ lây truyền cũng là một vấn đề lớn, đặc biệt là bệnh lao, lan truyền dễ dàng trong các khu cư trú chật chội của người vô gia cư tại các khu đô thị.

Năm 1999, Tiến sĩ Susan Barrow tại Trung tâm Nghiên cứu và Hạn chế tình trạng tại Đại học Columbia đã thông báo trong một cuộc nghiên cứu rằng "tỷ lệ tử theo tuổi của người vô gia cư nam và nữ cao gấp bốn lần mức chung của quốc gia và 2 đến 3 lần cao hơn mức chung của dân cư thành phố New York".

Năm 2004, Trung tâm Chăm sóc Người vô gia cư Boston phối hợp với Hội đồng Chăm sóc Người Quốc gia xuất bản một cuốn sách y tế tên là "Chăm sóc sức khoẻ cho người vô gia cư", biên tập bởi James J. O'Connell, M.D., chuyên về việc chăm sóc cho người vô gia cư.

Tháng 6 năm 2008, tại Boston, Massachusetts, Jean Yawkey Place, một toà nhà bốn tầng, diện tích 77,653 foot vuông, đã được Chương trình Chăm sóc Y tế cho Người vô gia cư Boston mở cửa. Nó là một toà nhà có đầy đủ dịch vụ tại khu sân bãi của Trung tâm Y tế Boston để cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế cho người vô gia cư. Nó cũng có một cơ sở chăm sóc y tế thời hạn dài, Barbara McInnis House, với 104 giường, là chương trình chăm sóc y tế thường xuyên đầu tiên và lớn nhất tại Hoa Kỳ.

Từ khi Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền (Hiến chương Liên hiệp quốc—UN) được xuất bản năm 1948, nhận thức của công chúng đã dần thay đổi về quyền có nhà ở, đi lại và di cư của con người như một phần của việc tự quyết cá nhân chứ không phải là điều kiện của con người đã thay đổi. Tuyên ngôn, một sự thực thi pháp luật quốc tế của các lời phán xét toà án Nuremberg, xác nhận quyền của một quốc gia can thiệp vào công việc nội bộ của quốc quốc gia khác nếu quốc gia đó lạm dụng công dân của mình, và xuất hiện từ một môi trường phân cực mạnh giai đoạn Thế chiến II 1939-1945 Đại Tây Dương giữa "người sở hữu" và "người vô sản." Nghiên cứu hiện đại về hiện tượng vô gia cư thường được xem xét theo hoàn cảnh lịch sử này.

Tại Hoa Kỳ, cơ quan HUD của chính phủ liên bang đã yêu cầu các tổ chức nhận tài chính từ liên bang sử dụng một hệ thống theo dõi bằng máy tính với những người vô gia cư và các tin tức thống kê của họ, được gọi là HMIS (Hệ thống Quản lý Thông tin Người ). Đã có một số ý kiến phản đối cách làm này từ phía các tổ chức ủng hộ quyền riêng tư, như EPIC. Tuy nhiên, HUD coi kỹ thuật thu thập thông tin của mình có độ chính xác thích hợp cho người vô gia cư tại các trung tâm cư trú và các trương chình trong Báo cáo Đánh giá Người vô gia cư Thường niên đã được chuyển cho Quốc hội.

Hiện tại việc xác định và tính toán số người vô gia cư là rất khó bởi các thói quen trong cuộc sống của họ. Cũng có cái gọi là "người vô gia cư ẩn" bên ngoài sự quan sát của cư dân bình thường, và có lẽ đang ở trong tài sản tư nhân.

Nhiều quốc gia, nhà nước và các thành phố đã tiếp cận những cách thức và kỹ thuật khác nhau nhằm tính toán một số lượng gần đúng. Ví dụ, một cuộc "điều tra người vô gia cư" một đêm, thường được tổ chức vào đầu mùa đông, là một kỹ thuật được một số thành phố Mỹ sử dụng, đặc biệt là Boston, Massachusetts. Los Angeles, California sử dụng một bộ kỹ thuật tổng thợp để tính toán, gồm cả kỹ thuật tính point-in-time trên đường phố.

* Tình trạng vô gia cư tại Australia

* Tình trạng vô gia cư tại Canada

* Tình trạng vô gia cư tại Anh

* Tình trạng vô gia cư tại Iraq

* Tình trạng vô gia cư tại Israel

* Tình trạng vô gia cư tại Nhật Bản

* Tình trạng vô gia cư tại Scotland

* Tình trạng vô gia cư tại Hoa Kỳ

* FEANTSA (EU phi lợi nhuận)