Tại sao kinh tế Australia 25 năm không suy thoái?

Nguồn: “How Australia has gone 25 years without a recession”, The Economist, 16/03/2017

Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

Các cuộc cải cách đã giúp nền kinh tế chịu đựng được các chu kỳ bùng nổ và suy thoái.

Quặng sắt của bang Tây Australia và than của Queensland là trung tâm của sự bùng nổ ngành khai thác mỏ gần đây của Australia, được nhóm lên bởi sự tăng trưởng nóng của ngành sản xuất thép Trung Quốc. Tại đỉnh cao vào khoảng 5 năm trước đây, đầu tư vào khai thác mỏ chiếm đến 9% GDP toàn quốc. Nhưng khi đầu tư bắt đầu giảm vào năm 2013, nợ của Tây Australia đã tăng vọt. Ở mức 6,5%, tỷ lệ thất nghiệp của bang này giờ đây là mức cao nhất của Australia. Nếu theo cùng một mô hình với những cuộc bùng nổ trước đó, tình hình của Tây Australia sẽ lan rộng trên cả nước và kết thúc bằng một cuộc suy thoái toàn quốc. Tuy nhiên, tăng trưởng của nền kinh tế vẫn nguyên vẹn, kéo dài 25 năm mà không có bất cứ một cuộc suy thoái nào. Làm thế nào Australia đạt được kỳ tích vốn đã thách thức hầu hết các quốc gia giàu có khác?

Các đợt bùng nổ khai thác mỏ của Australia trong hơn 160 năm qua đã làm cho đất nước này cảm nhận được sự giàu có và tự tin khi chúng còn diễn ra. Người lao động kiếm được nhiều tiền, và điều này mang lại sự thịnh vượng cho các vùng đất xa xôi sản xuất vàng, than đá, khí đốt và các mặt hàng khác. Các cuộc suy thoái theo sau gần như tất cả những cuộc bùng nổ trước đó, kể cả đợt bùng nổ gần đây nhất, vào những năm 1980, chủ yếu bởi vì sự biến động mạnh đã tỏ ra là một cú sốc quá lớn cho một nền kinh tế được điều tiết cao. Khi tăng trưởng âm được ghi nhận trong quý III/2016, một số người dự đoán về sự khởi đầu của một cuộc suy thoái khác (mà theo lý thuyết được định nghĩa là hai quý liên tiếp tăng trưởng âm). Tuy nhiên tăng trưởng đã quay trở lại trong quý IV. Ngân hàng Dự trữ Australia, ngân hàng trung ương, dự báo một tỷ lệ tăng trưởng vào khoảng 3% trong năm nay và năm kế tiếp.

Nền kinh tế đã trải qua những thay đổi quan trọng kể từ những năm 1980. Ngân hàng trung ương hiện nay có quyền tự thiết lập lãi suất mà không bị can thiệp về mặt chính trị, và tỷ giá hối đoái không còn bị cố định nữa. Khi sự bùng nổ suy yếu, ngân hàng đã cắt giảm tỷ lệ lãi suất cơ bản từ 4,75% trong năm 2011 xuống còn 1,5% vào năm ngoái. Giá trị của đồng đô la Australia đã giảm xuống còn 0,76 đô la Mỹ, từ mức cao nhất là 1,1 đô la Mỹ cách đây sáu năm. Những yếu tố này đã cho phép các bang lâu đời và đông dân hơn như New South Wales và Victoria tham gia vào giải quyết vấn đề của nền kinh tế: đầu tư vào các ngành công nghiệp khác ngoài khai thác mỏ đã tăng lên khoảng 10% mỗi năm tại New South Wales từ năm 2013. Victoria là bang có mức gia tăng dân số cao nhất của Australia, từ cả nguồn di cư trong nước và nước ngoài. Các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi đồng tiền có giá trị cao trong thời kỳ bùng nổ khai thác mỏ nay có thể xuất khẩu hàng hoá của mình dễ dàng hơn. Đối với du khách và sinh viên nước ngoài, Australia là một nơi rẻ hơn để đến thăm.

Nền kinh tế linh hoạt hơn này vẫn phải đối mặt với các thử thách. Tăng trưởng ổn định hơn ở Trung Quốc đã giúp giá hàng hóa phục hồi sau những đợt sụt giảm khá mạnh. Nhưng lần này, các công ty khai thác khoáng sản có thể sẽ không tham gia vào một cuộc bùng nổ đầu tư khác và tuyển dụng thêm nhiều nhân công. Giá cả cao hơn có thể sẽ không kéo dài. Triển vọng kinh tế của Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Australia, vẫn là “nguồn gốc chính của sự bất ổn” đối với ngân hàng trung ương. Mặc dù vậy, cho đến nay, khả năng của Australia trong việc đổi mới sau những đợt bùng phát và suy giảm đang mang lại những kết quả tốt.