Tại sao mặt các lãnh đạo đối lập Nga có màu xanh?

Nguồn: “Why are Russian opposition leaders’ faces turning green?”, The Economist, 10/5/2017

Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

Các nhà chỉ trích điện Kremlin đang bị tấn công bằng zelyonka, một chất lỏng màu xanh lá cây

Các nhà lãnh đạo phe đối lập Nga chưa bao giờ gặp được điều kiện thuận lợi. Quấy rối, giám sát và bạo lực từ lâu đã là một phần của bối cảnh chung. Nhưng trong những tháng gần đây, họ cũng phải cẩn trọng với những người ủng hộ thân thiết của chính phủ khi những người này sử dụng một loại thuốc nhuộm xanh gọi là zelyonka. Vào tháng 3/2017, Alexei Navalny, nhà chính trị đối lập hàng đầu của Nga, đã bị hắt loại hóa chất này vào mặt (ảnh) trong chuyến công du tại thành phố Barnaul thuộc Siberia. Đầu tháng 5 vừa qua, ông Navalny tuyên bố rằng một cuộc tấn công thứ hai, với zelyonka trộn lẫn cùng một chất khác, đã khiến ông bị mù một phần. (Ông Navalny đã trải qua cuộc phẫu thuật mắt ở Tây Ban Nha, sau khi chính quyền Nga cấp hộ chiếu cho ông lần đầu tiên trong vòng 5 năm.) “Hiện nay trên trường chính trị nước Nga, màu xanh lá cây là màu báo động” chủ bút của Novaya Gazeta, một tờ báo đối lập hàng đầu, cho biết. Zelyonka là gì, và tại sao nó lại biến gương mặt của những người Nga có tư tưởng đối lập chuyển sang màu xanh?

Là một loại thuốc sát trùng phổ biến ở thời kỳ Xô viết như iodine, zelyonka hay “màu xanh rực rỡ” thường được sử dụng để điều trị những vết xước nhỏ. Các nhà hoạt động ủng hộ Kremlin đã thông qua kế hoạch sử dụng loại thuốc này để bôi lên những người thách thức chính phủ. Kể từ khi bắt đầu chiến tranh ở Ukraine vào năm 2014, bầu không khí đã trở nên đặc biệt khắc nghiệt đối với phe đối lập chính trị. Những người chỉ trích Kremlin đã được gắn tên là “đạo quân thứ năm” (tức gián điệp của nước ngoài – NBT). Vào đầu năm 2015, Boris Nemtsov, một chính trị gia có uy tín, bị ám sát chỉ cách Quảng trường Đỏ vài bước, một hành động mà nhiều người quy một phần cho điều mà các nhà phê bình gọi là “bầu không khí thù ghét ” mà Kremlin khuyến khích. Những kẻ giết ông Nemtsov vẫn chưa bị kết án.

Zelyonka đã trở thành vũ khí được lựa chọn cho các cuộc tấn công ít gây sát thương. Loại thuốc nhuộm này rất khó để tẩy sạch, và trừ khi được trộn chung với các chất khác (như trong cuộc tấn công thứ hai với ông Navalny), nó không gây ra thiệt hại lâu dài, khiến nạn nhân không thể cầu viện đến pháp luật. Phần lớn các cuộc hành hung diễn ra cách xa Kremlin, nhưng dường như lại được Kremlin bảo trợ. Một làn sóng các sự kiện zelyonka bắt đầu vào năm 2016 khi Igor Kalyapin, người đứng đầu Ủy ban Phòng chống Tra tấn, bị hành hung tại thủ phủ Grozny của Chechnya. Các mục tiêu kế tiếp bao gồm các nhà báo tự do, Nadya Tolokonnikova và Maria Alekhina của nhóm nhạc bất đồng chính kiến Pussy Riot, và Lyudmila Ulitskaya, một tiểu thuyết gia được đánh giá cao. Năm nay, cùng với ông Navalny, zelyonka đã “hạ cánh” lên mặt Ilya Varlamov, một blogger nổi tiếng, và Mikhail Kasyanov, vị cựu thủ tướng đột nhiên quay sang chỉ trích Kremlin. Ông bị ném hóa chất vào người khi đi tham gia diễu hành tưởng niệm Nemtsov.

Cho dù các cuộc tấn công bằng zelyonka có phải được thực hiện theo lệnh của chính phủ, như ông Navalny cáo buộc, hay theo yêu cầu của những người ủng hộ chính phủ hay không, thì thông điệp được đưa ra là rất rõ ràng: Kremlin đã tuyên bố mở ra thời kỳ khó khăn đối với các đối thủ ý thức hệ của mình. Tuy nhiên, ông Navalny đã chứng tỏ khả năng sử dụng khiếu hài hước để biến các cuộc tấn công thành lợi thế. Sau vụ tai nạn đầu tiên, ông đã đăng những bức ảnh của mình với gương mặt xanh, so sánh mình với vị anh hùng từ một bộ phim Hollywood kinh điển “The Mask” (Mặt Nạ). Những người ủng hộ đã phát triển chủ đề này để tạo ra một biểu tượng màu xanh được ưa chuộng. Trong các cuộc mít tinh chống tham nhũng trên toàn quốc vào ngày 26/3, nhiều người đã xuất hiện với gương mặt màu xanh lá cây.