quần chúng nhân dân và cá nhân lãnh tụ

Lịch sử chẳng qua là hoạt động của con người theo đuổi mục đích của mình. Nhưng lịch sử không diễn ra qua hoạt động của từng cá nhân cô lập, tách rời mà phải thông qua hoạt động của quần chúng đông đảo theo những mục đích nhất định.

Khái niệm quần chúng nhân dân có tính lịch sử, nghĩa là ở các chế độ xã hội khác nhau thì kết cấu quần chúng nhân dân cũng khác nhau và luôn luôn biến đổi theo sự phát triển của phương thức sản xuất. Nói chung, quần chúng nhân dân bao gồm tất cả những lực lượng, giai cấp, những tập đoàn, những cá nhân thúc đẩy sự phát triển của xã hội, trong đó chủ yếu là quần chúng lao động.

Trước Mác, triết học duy tâm và duy vật đều hiểu không đúng đắn vai trò của quần chúng nhân dân và mối quan hệ giữa quần chúng nhân dân và cá nhân trong lịch sử.

Tư tưởng tôn giáo cho rằng, mọi sự thay đổi trong xã hội là do ý chí của đấng tối cao, là do “mặt trời”, ý chí đó được các cá nhân thực hiện. Triết học duy tâm cho rằng lịch sử nhân loại là lịch sử của các bậc vua chúa, anh hùng hào kiệt, thiên tài lỗi lạc. Cònquần chúng nhân dân chỉ là “lực lượng tiêu cực”, là “phương tiện” mà các vĩ nhân cần đến để đạt mục đích của mình.

Các nhà duy vật trước Mác tuy không tin vào Thượng đế, thần linh, nhưng lại cho rằng nhân tố quyết định sự phát triển của xã hội là đạo đức, tư tưởng, là các vĩ nhân sớm nhận thức được chân lý vĩnh cửu.

Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin khẳng định quần chúng nhân dân là lực lượng quyết định sự phát triển của lịch sử vì những lý do sau:

– Tư tưởng tự nó không dẫn đến biến đổi xã hội. Tư tưởng chỉ có giá trị khi nó dẫn đến hành động làm biến đổi lịch sử, sự thống nhất giữa tư tưởng và hành động làm phát triển xã hội chỉ có thể xảy ra qua hoạt động của quần chúng nhân dân. Sức mạnh quần chúng nhân dân là sức mạnh vật chất và mọi sự vận động lịch sử đều do quần chúng trực tiếp tạo ra. Nói quần chúng nhân dân quyết định lịch sử là nói tới sức mạnh này.

– Quần chúng nhân dân là lực lượng cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội. Cách mạng là ngày hội của quần chúng, là sự nghiệp của quần chúng. Cuộc đấu tranh của quần chúng nhân dân lao động là động lực phát triển của xã hội.

– Quần chúng nhân dân là người đóng vai trò to lớn trong sự phát triển văn hoá, nghệ thuật và khoa học. Trong lịch sử, do sự phân công lao động dẫn đến tạo ra một lớp người chuyên về sáng tạo tinh thần tư tưởng, những hoạt động này của họ cũng chỉ diễn ra được trên cơ sở đời sống tinh thần và sáng tạo của quần chúng. Quần chúng nhân dân là người trực tiếp sáng tạo ra văn học nghệ thuật. Hoạt động thực tiễn của quần chúng là cái gốc, là nguồn vô tận cho văn học nghệ thuật sáng tạo, đồng thời quần chúng nhân dân còn là người thưởng thức, phê phán, kiểm nghiệm các giá trị đó. Trong lịch sử phát triển của xã hội, không có văn học dân gian thì cũng không thể có văn học bác học, không có kinh nghiệm của đa số người lao động thì cũng không có các khoa học. Đây là hai mặt không thể tách rời của đời sống tinh thần trong xã hội.

– Hoạt động thực tiễn của quần chúng nhân dân là cái nôi, là cơ sở cho sự hình thành các nhân vật ưu tú của xã hội. Sức mạnh và tài năng của lãnh tụ cũng chỉ được phát huy trong phong trào quần chúng, gắn bó mật thiết với quần chúng. Một nhân dân anh hùng, một đại chúng cách mạng năng động sẽ là cơ sở để sản sinh ra những anh hùng, những lãnh tụ tiêu biểu của mình.

Như vậy, xét tất cả các mặt trong đời sống xã họi từ kinh tế đến chính trị, từ thực tiễn đến tinh thần tư tưởng, khi quần chúng nhân dân đóng vai trò quyết định lịch sử. Song, theo quan niệm duy vật lịch sử, quần chúng nhân dân và cá nhân lãnh tụ trong lịch sử không tách rời nhau. Cá nhân lãnh tụ là những người có năng lực và phẩm chất tiêu biểu nhất trong phong trào quần chúng, được quần chúng tin yêu. Vai trò to lớn của họ trong quá trình phát triển lịch sử được thể hiện ở những điểm sau:

– Lãnh tụ là người đúc kết trí tuệ, nhu cầu nguyện vọng của quần chúng để định hướng cho hoạt động của quần chúng. Cá nhân ưu tú là con đẻ của quần chúng và chỉ có những cá nhân như thế mới “sống mãi” với lịch sử.

– Lãnh tụ do có trình độ nhận thức cao, họ nhìn xa trông rộng, thấy được xu hướng tất yếu khách quan của lịch sử, từ đó, họ đưa ra những dự đoán khoa học thiên tài và chủ động tổ chức quần chúng hoạt động thống nhất tiếp nhận và thực hiện xu hướng lịch sử đó.

– Lãnh tụ là người giáo dục, thức tỉnh, tổ chức, tập hợp quần chúng đấu tranh, hướng phong trào qua những khó khăn, đưa phát triển phát triển nhanh chóng. Và, quần chúng chuyển hoạt động từ tự phát sang tự giác, từ kinh nghiệm sang khoa học, từ phân tán sang có tổ chức thống nhất, từ nhu cầu hàng ngày sang biến đổi lịch sử phải qua mất khâu trung gian là hoạt động khái quát tư tưởng và tổ chức lãnh đạo của các cá nhân lãnh tụ, đại diện cho lợi ích quần chúng. Họ không phải là người đứng bên ngoài, hay bên trên quần chúng mà là sản phẩm, là một nhân tố tự nhiên của phong trào quần chúng, sống và phát triển phụ thuộc vào sự chấp nhận tín nhiệm của quần chúng.

Chủ nghĩa Mác LêNin đánh giá cao vai trò của cá nhân lãnh tụ trong sự phát triển của lịch sử, đồng thời kiên quyết chống tệ sùng bái cá nhân. Tệ sùng bái cá nhân là thần thánh hoá cá nhân, lãnh đạo, đi đến chỗ chỉ thấy vai trò của cá nhân quyết định tất cả mà không thấy, hoặc coi nhẹ vai trò của quần chúng. Đây là biểu hiện của quan niệm duy tâm về lịch sử, hoàn toàn trái ngược với thế giới quan của giai cấp vô sản.

Trong xã hội có đối kháng giai cấp, quần chúng nhân dân là những bị trị, sống phụ thuộc vào lợi ích và quyền lực của thiểu số giai cấp bóc lột và cầm quyền lực của thiểu số giai cấp bóc lột và cầm quyền thống trị. Trong chủ nghĩa xã hội, quần chúng nhân dân là người làm chủ xã hội. Tất cả những cá nhân và bộ máy lãnh đạo, quản lý đều là công cụ thực hiện quyền làm chủ của quần chúng nhân dân.

Những người cầm đầu của giai cấp bóc lột có tác dụng tiến bộ trong thời kỳ mà vai trò lịch sử của giai cấp đó còn phù hợp với tiến trình lịch sử.Nhưng khi giai cấp đó trở thành phản động, những người cầm đàu  của nó trở thành lực lượng cản trở, kìm hãm sự phát triển của lịch sử. Nói một cách khác là, trong những thời kỳ lịch sử nhất định có những cánhân đại diện cho các lực lượng tiến bộ và những cá nhân cầm đầu các lực lượng xã hội phản động.

Công lao to lớn của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I. Lênin và lãnh tụ vô sản vĩ đại khác là ở chỗ, các ông đã chỉ cho giai cấp vô sản và quần chúng bị áp bức hiểu được nhiệm vụ lịch sử của họ, sức mạnh vĩ đại của họ và con đường đi đến tự giải phóng khỏi mọi ách áp bức bóc lột. Giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam vô cùng tự hào có vị lãnh tụ là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ở Người đã kết tinh những phẩm chất tiêu biểu nhất của một lãnh tụ vô sản. Thắng lợi của “cách mạng Việt Nam, ngót lửa  thế kỷ nay mãi mãi gắn liền với tên tuổi của chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập và rèn luyện Đảng ta, người khai sinh nền Cộng hoà dân chủ Việt Nam, người vun trồng khối đại đoàn kết dân tộc và xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, vị lãnh tụ thiên tài của giai cấp công nhân và nhân dân ta, người anh hùng dân tộc vĩ đại, người chiến sĩ lỗi lạc của phong trào cộng sản quốc tế.