Những vấn đề cơ bản của kế toán nghiệp vụ cho vay tổ chức cá nhân trong nước

Tài khoản nội bảng

Tài khoản ngoại bảng.

Hiện nay, do các ngân hàng nước ta các hình thức cho vay còn nhiều hạn chế về mặt pháp lý và nó chứa đựng nhiều rủi ro gây thất thoát vốn cho ngân hàng vì thế cho nên các ngân hàng thương mại thường tiến hàng cho vay có tài khoản đảm bảo.

Trong việc hạch toán nội bảng kế toán cũng mở thêm tài khoản ngoại bảng để theo dõi các tài sản dùng để đảm bảo cho các món vay của khách hàng. Tài khoản ngoại bảng được hạch toán căn cứ vào phiếu nhập, xuất tài sản.

Kế toán giai đoạn cho vay.

Mỗi lần vay tiền, người vay làm đơn xin vay gửi tới ngân hàng để trình bày lý do xin vay. Đây là căn cứ để ngân hàng xem xét, tính toán, quyết định cho vay. Nếu khoản vay được giám đốc ký duyệt cho vay thì bộ phận tín dụng chuyển hồ sơ cho bộ phận kế toán thực hiên nghiệp vụ hạch toán kế toán, thanh toán. Bộ phận kế toán kiểm soát lại và hướng dẫn người vay lập các chứng từ kế toán nhận tiền vay . Trường hợp khách hàng dùng đơn xin vay kiêm giấy nhận nợ thì không phải lập khế ước vay tiền, khi lập khế ước vay tiền hay đơn xin vay kiêm giấy nhận nợ thì phải lập đủ số liên quy định và ghi đầy đủ các yếu tố trên mẫu in sẵn để đảm bảo tính pháp lý của chứng từ cho vay.

Trường hợp khoản cho vay phát tiền vay làm nhiều lần thì không nhất thiết mỗi lần phát tiền vay phải lập khế ước vay tiền riêng,mà có thể lập một khế ước cho cả khoản vay đó, quá trình phát tiền vay sẽ được theo dõi ở mặt sau của khế ước. Sau khi hoàn thành các thủ tục giấy tờ cho vay theo đúng quy định, kế toán căn cứ vào các chứng từ để hạch toán.

Nợ : Tài khoản cho vay của khách hàng.

Có : Tài khoản tiền mặt (nếu cho vay bằng tiền mặt)

Hoặc tài khoản tiền gửi của người thụ hưởng (nếu cho vay bằng chuyển khoản)

Hoặc tài khoản thanh toán qua lại giữa các ngân hàng (nếu người thụ hưởng có tài khoản ở ngân hàng khác)

Riêng với món vay có giá trị tài sản thế chấp cầm cố, kế toán sẽ ghi nhập vào tài khoản ngoại bảng “tài sản thế chấp cầm cố”

Kế toán giai doạn thu nợ, thu lãi:

Một trong những đặc điểm của phương thức cho vay từng lần là mỗi lần cho vay đều phải xác định thời hạn trả. Đến hạn trả nợ người vay phải có trách nhiệm trả nợ ngân hàng. Nếu đến kỳ hạn trả nợ người vay không trả đủ cho ngân hàng thì kế toán chủ động trích tài khoản tiền gửi của người vay để thu hồi nợ.

Nếu tài khoản tiền gửi của người vay đã hết số dư và khoản vay đó không được ngân hàng gia hạn nợ thì kế toán làm thủ tục chuyển nợ quá hạn.

Các bút toán phản ánh khi thu nợ:

Thu cả gốc và lãi cùng một thời điểm

Nợ : Tài khoản tiền mặt

hoặc tài khoản tiền gửi của người vay (phần gốc và lãi)

Có : Tài khoản cho vay của người vay (phần gốc)

Có : Tài khoản thu nhập của ngân hàng (phần lãi)

Thu gốc và lãi của món vay không cùng thời điểm.

Trường hợp này kế toán cho vay sẽ thu lãi hàng tháng theo số dư nợ tài khoản cho vay (theo phương pháp tích số). Do vậy thu nợ và thu lãi sẽ được hạch toán ở các thời điểm khác nhau

Hạch toán giai đoạn thu lãi

Nợ : Tài khoản tiền mặt, ngân phiếu thanh toán (nếu trả lãi bằng tiền mặt)

Hoặc tài khoản tiền gửi của người vay (nếu trả lãi bằng chuyển khoản)

Có : Tài khoản thu nhập của ngân hàng (phần lãi)

Hạch toán giai đoạn thu gốc

Nợ : Tài khoản tiền mặt tại quỹ (nếu thu bằng tiền mặt)

Hoặc tài khoản tiền gửi của người vay (nếu thu bằng chuyển khoản)

Có : Tài khoản cho vay của người vay.

Kế toán chuyển nợ quá hạn

Có hai cách định kỳ hạn nợ dẫn đến có hai cách theo dõi tiền cho vay theo món.

Nếu định kỳ hạn trả nợ vào ngày nhất định trong tháng thì đến ngày cuối kỳ hạn nợ kế toán sẽ làm thủ tục thu hồi nợ. Hết ngày đó người vay không có khả năng trả nợ thì sẽ chuyển sang tài khoản nợ quá hạn. Nếu định kỳ hạn nợ theo tháng thì số nợ phải thu được tiến hành trong cả tháng kỳ hạn nợ. Hết tháng nếu người vay không hoàn thành việc trả nợ ngân hàng và cũng không được gia hạn nợ thì kế toán làm thủ tục để chuyển số nợ đó sang tài khoản nợ quá hạn.

Khi chuyển nợ quá hạn kế toán ghi:

Nợ : Tài khoản nợ quá hạn (mở cho từng khách hàng vay)

Có : Tài khoản cho vay của người vay.

Xử lý lãi khi chuyển nợ quá hạn:

Trong trường hợp khi đến hạn mà khách hàng chưa trả hết lãi, thì ngân hàng sau khi tính lãi hạch toán ngoại bảng ghi “nhập tài khoản lãi chưa thu” và theo dõi khi nào tài khoản tiền gửi của khách hàng có tiền sẽ thu hồi.

Khi thu hạch toán ngoại bảng: xuất tài khoản “lãi chưa thu” đồng thời hạch toán nội bảng:

Nợ : Tài khoản tiền gửi của người vay (phần lãi)

Có : Tài khoản thu nhập của ngân hàng (phần lãi)

Khi thu hồi nợ kế toán cho vay phải xoá nợ trên khế ước vay tiền, những khế ước thu hết nợ khi xoá xong sẽ đóng thành tập riêng. Những khế ước chỉ thu có một phần thì lưu trở lại hồ sơ vay vốn của người vay để tiếp tục theo dõi thu nợ. Khế ước chuyển nợ quá hạn lưu ở hồ sơ quá hạn.

Kế toán giai đoạn cho vay:

Căn cứ để kế toán phát tiền vay theo phương thức cho vay này là hạn mức tín dụng đã thoả thuận giữa ngân hàng và đơn vị vay vốn ghi trên hợp đồng tín dụng trong kỳ trong phạm vi hạn mức tín dụng, thời hạn hiệu lực của hợp đồng tín dụng, mỗi lần rút tiền vay, khách hàng chỉ cần lập giấy nhận nợ tiền vay kèm theo các chứng từ xin vay phù hợp với mục đích sử dụng vốn trong hợp đồng tín dụng. Như vậy, trách nhiệm của kế toán là phải theo dõi chặt chẽ dư nợ tài khoản cho vay để dư nợ của tài khoản cho vay không vượt quá hạn mức tín dụng đã kí kết trong kỳ.

Kế toán ngân hàng sau khi kiểm tra tính hợp lệ, hợp pháp của chứng từ và đối chiếu với hạn mức tín dụng, nếu đủ điều kiện thì căn cứ vào chứng từ để hạch toán:

Nợ TK : Cho vay theo hạn mức tín dụng hoặc tài khoản tín dụng vốn lưu động.

Có TK : Tiền mặt tại quỹ (nếu cho vay bằng tiền mặt)

Hoặc tài khoản của người thụ hưởng (nếu thanh toán cùng ngân hàng)

Tài khoản thanh toán qua lại giữa các ngân hàng (nếu thanh toán khác ngân hàng)

Kế toán giai đoạn thu nợ, thu lãi

Trong phương thức cho vay theo hạn mức, việc trả nợ của khách hàng dựa trên cơ sở vòng quay vốn tín dụng hoặc khách hàng trả nợ theo từng tháng được thoả thuận trong hợp đồng tín dụng. Có hai cách thu nợ:

Cách 1 Thu nợ trực tiếp: tức là toàn bộ số tiền bán hàng của người vay vốn được nộp vào bên có của tài khoản cho vay khu thu hết nợ (hết số dư của tài khoản cho vay) thì không tiếp tục thu nữa.

Cách 2 Thu gián tiếp: thu qua tiền gửi thanh toán của khách hàng. Khi khách hàng có thu nhập sản xuất kinh doanh hay tiền bán hàng nộp vào ngân hàng thì kế toán cho vay sẽ ghi vào bên có của tài khoản tiền gửi của khách hàng sau đó kế toán mới trích từ tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng để thu nợ. Việc kế toán trích bao nhiêu phần trăm của số tiền mà khách hàng gửi vào tài khoản tiền gửi thanh toán được chia làm hai trường hợp: Trích theo tỉ lệ phần trăm của số thu của sản xuất kinh doanh hoặc trích theo tỉ lệ phần trăm cuả số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán.

Đến kì hạn trả nợ kế toán cho vay hạch toán thu nợ của khách hàng theo số tiền mà khách hàng vay nộp vào ngân hàng.

Khi khách hàng nộp tiền bán hàng vào tài khoản tiền gửi

Nợ : Tài khoản tiền mặt

Có : Tài khoản tiền gửi thanh toán.

Khi thu nợ hạch toán

Nợ : Tài khoản tiền gửi người vay

Có : Tài khoản cho vay của khách hàng

Việc thu lãi được tiến hành hàng tháng theo phương pháp tích số trích từ tài khoản tiền gửi để thanh toán hay khách hàng nộp tiền mặt. Nếu đến ngày ngân hàng thu lãi mà khách hàng không trả lãi thì kế toán cho vay ghi số lãi đó vào tài khoản ngoại bảng “lãi chưa thu”

Hết tháng đơn vị vay vốn không hoàn thành kế hoạch trả nợ ngân hàng và cũng không được xem xét để chuyển sang thu tiếp ở tháng kế tiếp, kế toán sẽ lập phiếu chuyển khoản chuyển số tiền đơn vị còn nợ ngân hàng sang tài khoản nợ quá hạn.

Kế toán cho Nợ quá hạn ở thời điểm nào thì tính lãi theo thời điểm đó.