Những cơ sở của ngôn ngữ C#

Loại dữ liệu định sẳn

C# có nhiểu kiểu dữ liệu định sẳn, mỗi kiểu ánh xạ đến một kiểu được hổ trợ bởi CLS (Commom Language Specification), ánh xạ để đảm bảo rằng đối tượng được tạo trong C# không khác gì đối tượng được tạo trong các ngôn ngữ .NET khác Mỗi kiểu có một kích thước cố định được liệt kê trong bảng sau

short x = 5;
    int y ;
    y = x; // chuyển kiểu ngầm định - tự động
    x = y; // lỗi, không biên dịch được
    x = (short) y; // OK

Khởi tạo trước khi dùng

Trong C#, trước khi dùng một biến thì biến đó phải được khởi tạo nếu không trình biên dịch sẽ báo lỗi khi biên dịch. Ta có thể khai báo biến trước, sau đó khởi tạo và sử dụng; hay khai báo biến và khởi gán trong lúc khai báo.

int x; // khai báo biến trước
    x = 5; // sau đó khởi gán giá trị và sử dụng
    int y = x; // khai báo và khởi gán cùng lúc
    

Hằng

Hằng là một biến nhưng giá trị không thay đổi theo thời gian. Khi cần thao tác trên một giá trị xác định ta dùng hằng. Khai báo hằng tương tự khai báo biến và có thêm từ khóa const ở trước. Hằng một khi khởi động xong không thể thay đổi được nữa.

const int HANG_SO = 100;

Kiểu liệt kê

Enum là một cách thức để đặt tên cho các trị nguyên (các trị kiểu số nguyên, theo nghĩa nào đó tương tự như tập các hằng), làm cho chương trình rõ ràng, dễ hiểu hơn. Enum không có hàm thành viên. Ví dụ tạo một enum tên là Ngay như sau:

enum Ngay {Hai, Ba, Tu, Nam, Sau, Bay, ChuNhat};

Theo cách khai báo này enum ngày có bảy giá trị nguyên đi từ 0 = Hai, 1 = Ba, 2 = Tư … 7 = ChuNhat.

Sử dụng enum Ngay
using System;
public class EnumTest
{
enum Ngay {Hai, Ba, Tu, Nam, Sau, Bay, ChuNhat };

public static void Main()
{
int x = (int) Ngay.Hai;
int y = (int) Ngay.Bay;
Console.WriteLine("Thu Hai = {0}", x); Console.WriteLine("Thu Bay = {0}", y);
}
}

Kết quả

Thu Hai = 0
    Thu Bay = 5

Mặc định enum gán giá trị đầu tiên là 0 các trị sau lớn hơn giá trị trước một đơn vị, và các trị này thuộc kiểu int. Nếu muốn thay đổi trị mặc định này ta phải gán trị mong muốn .

Sử dụng enum Ngay (2)
using System;
namespace ConsoleApplication
{
enum Ngay: byte { Hai=2,Ba,Tu,Nam,Sau,Bay,ChuNhat=10 };
class EnumTest
{
static void Main(string[] args)
{
byte x = (byte)Ngay.Ba;
byte y = (byte)Ngay.ChuNhat;
Console.WriteLine("Thu Ba = {0}", x);
Console.WriteLine("Chu Nhat = {0}", y);
Console.Read();
}
}
}

Kết quả:

Thu Ba = 3
    Chu Nhat = 10

Kiểu enum ngày được viết lại với một số thay đổi, giá trị cho Hai là 2, giá trị cho Ba là 3 (Hai + 1) …, giá trị cho ChuNhat là 10, và các giá trị này sẽ là kiểu byte.

Cú pháp chung cho khai báo một kiểu enum như sau

[attributes] [modifiers] enum identifier [:base-type]
    {
     enumerator-list
    };

modifiers (tùy chọn): public, protected, internal, private (các bổ từ xác định phạm vi truy xuất)

identifer: tên của enum

base_type (tùy chọn): kiểu số, ngoại trừ char

enumerator-list: danh sách các thành viên.

Chuỗi

Chuỗi là kiểu dựng sẵn trong C#, nó là một chuổi các ký tự đơn lẻ. Khi khai báo một biến chuỗi ta dùng từ khoá string. Ví dụ khai báo một biến string lưu chuỗi "Hello World"

string myString = "Hello World";

Định danh

Định danh là tên mà người lập trình chọn đại diện một kiểu, phương thức, biến, hằng, đối tượng… của họ. Định danh phải bắt đầu bằng một ký tự hay dấu “

_

Các lệnh rẽ nhánh không điều kiện

Có hai loại câu lệnh rẽ nhánh không điều kiện. Một là lệnh gọi phương thức: khi trình biên dịch thấy có lời gọi phương thức nó sẽ tạm dừng phương thức hiện hành và nhảy đến phương thức được gọi cho đến hết phương thức này sẽ trở về phương thức cũ.

using System;
class Functions
{
static void Main( )
{
Console.WriteLine("In Main! Calling SomeMethod( )..."); SomeMethod( );
Console.WriteLine("Back in Main( ).");
}
static void SomeMethod( )
{
Console.WriteLine("Greetings from SomeMethod!");
}
}

In Main! Calling SomeMethod( )...
Greetings from SomeMethod! Back in Main( ).

Cách thứ hai để tạo các câu lệnh rẽ nhánh không điều kiện là dùng từ khoá: goto, break, continue, return, hay throw. Cách từ khóa này sẽ được giới thiệu trong các phần sau.

Lệnh rẽ nhánh có điều kiện

Các từ khóa if-else, while, do-while, for, switch-case, dùng để điều khiển dòng chảy chương trình. C# giữ lại tất cả các cú pháp của C++, ngoại trừ switch có vài cải tiến.

if ( biểu thức logic )
    khối lệnh;
    

if ( biểu thức logic )
    khối lệnh 1;
    else
    khối lệnh 2;

 {...}

switch ( biểu_thức_lựa_chọn )
    {
     case biểu_thức_hằng :
    khối lệnh;
    lệnh nhảy;
    [ default : khối lệnh; lệnh nhảy; ]
     }

int nQuyen = 0;
switch ( sQuyenTruyCap )
{
case "Administrator":
nQuyen = 1;
break;
case "Admin":
goto case "Administrator";
default:
nQuyen = 2;
break;
}

Lệnh lặp

C# cung cấp các lệnh lặp giống C++ như for, while, do-while và lệnh lặp mới foreach. Nó cũng hổ trợ các câu lệnh nhảy như: goto, break, continue và return.

while ( biểu_thức_logic )
    khối_lệnh;
    

Do
khối_lệnh
    while ( biếu_thức_logic )
    

for ( [khởi_tạo_biến_đếm]; [biểu_thức]; [gia_tăng_biến_đếm] )
    khối lệnh;
    

int a = 10; int b = 100; int nTong = 0;
for ( int i = a; i <= b; i++ )
{
nTong += i;
}

Toán tử gán (=)

Toán tử này cho phép thay đổi các giá trị của biến bên phải toán tử bằng giá trị bên trái toán tử.

Nhóm toán tử toán học

C# dùng các toàn tử số học với ý nghĩa theo đúng tên của chúng như: + (cộng), – (trừ) , * (nhân) và / (chia). Tùy theo kiểu của hai toán hạng mà toán tử trả về kiểu tương ứng. Ngoài ra, còn có toán tử %(lấy phần dư) được sử dụng trong các kiểu số nguyên.

Các toán tử tăng và giảm

C# cũng kế thừa từ C++ và Java các toán tử: +=,-=, *=, /= , %= nhằm làm đơn giản hoá. Nó còn kế thừa các toán tử tiềntốvà hậutố(như biến++, hay ++biến) để giảm bớt sự cồng kềnh trong các toán tử cổ điển.

Các toán tử quan hệ

Các toán tử quan hệ được dùng để so sánh hai giá trị với nhau và kết quả trả về có kiểu Boolean. Toán tử quan hệ gồm có:

 ==

 !=

 >

>=

< 

<=

Các toán tử logic

Các toán tử logic gồm có:

&&

||

 !

Thứ tự các toán tử

Đối với các biểu thức toán, thứ tự ưu tiên là thứ tự được qui định trong toán học. Còn thứ tự ưu tiên thực hiện của các nhóm toán tử được liệt kê theo bảng dưới đây

Toán tử tam phân

Cú pháp:

<biểu thức điều kiện>? <biểu thức 1>: <biểu thức 2>;

Ý nghĩa:

Nếu biểu thức điều kiện đúng thì thực hiện biểu thức 1. Nếu sai thì thực hiện biểu thức 2.

Định nghĩa các định danh

#define DEBUG

#define DEBUG
//... mã nguồn bình thường - không ảnh hưởng bởi bộ  tiền xử  lý
#if DEBUG
// mã nguồn được bao gồm trong chương trình
// khi chạy dưới chế  độ  debug
#else
// mã nguồn được bao gồm trong chương trình
// khi chạy dưới chế  độ  không debug
#endif
//... các đoạn mã nguồn không ảnh hưởng tiền xử  lý

Trình biên dịch nhảy đến các đoạn thoả điều kiện tiền biên dịch để biên dịch trước.

Hủy một định danh

Ta hủy một định danh bằng cách dùng

#undef

#define

#undef

#define DEBUG
#if DEBUG
   // mã nguồn được biên dịch
#endif
#undef DEBUG
#if DEBUG
  // mã nguồn sẽ  không được biên dịch
#endif

#if, #elif, #else và #endif

Đây là các chỉ thị để chọn lựa xem có tiền biên dịch hay không. Các chỉ thị trên có ý nghĩa tương tự như câu lệnh điều kiện if-else. Quan sát ví dụ sau:

#if DEBUG
// biên dịch đoạn mã này nếu DEBUG được định nghĩa
#elif TEST
// biên dịch đoạn mã này nếu DEBUG không được định nghĩa
// nhưng TEST được định nghĩa
#else
// biên dịch đoạn mã này nếu DEBUG lẫn TEST
// không được định nghĩa
#endif

Chỉ thị #region và #endregion

Chỉ thị phục vụ cho các công cụ IDE như VS.NET cho phép mở/đóng các ghi chú.

#region Đóng mở  một đoạn mã
// mã nguồn
#endregion

khi này VS.NET cho phép đóng hoặc mở vùng mã này. Ví dụ trên đang ở trạng thái mở. Khi ở trạng thái đóng nó như sau