Lý luận chung về kế toán tiêu thụ thành phẩm
Lịch sử ra đời và phát triển thị trường luôn gắn liền với việc xuất hiện và phát triển của sản xuất hàng hoá, tức là luôn gắn liền với quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá, ở đâu có sản xuất hàng hoá thì ở đó có thị trường. Thị trường là ...
Lịch sử ra đời và phát triển thị trường luôn gắn liền với việc xuất hiện và phát triển của sản xuất hàng hoá, tức là luôn gắn liền với quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá, ở đâu có sản xuất hàng hoá thì ở đó có thị trường. Thị trường là nơi thể hiện tập trung nhất các mâu thuẫn của sản xuất hàng hoá, là mục tiêu khởi điểm của quá trình kinh doanh và cũng là nơi kết thúc của quá trình kinh doanh . Thị trường cũng có thể hiểu là lĩnh vực trao đổi, mua bán mà ở đó các chủ thể kinh tế cạnh tranh với nhau với mục đích là để tìm kiếm lợi nhuận và giành ưu thế về mình theo các quy luật của sản xuất và lưu thông.
Mỗi hình thái kinh tế có cơ chế hoạt động tương ứng, nền kinh tế thị trường là nền kinh tế được vận hành theo cơ chế thị trường ở đó sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào, sản xuất cho ai được quy định thông qua thị trường. Trong thị trường giá cả thị trường là phạm trù trung tâm, là bàn tay vô hình điều tiết nền sản xuất xã hội kích thích sản xuất, thông qua giá cả thị trường thực hiện chức năng điều tiết và kích thích của mình. Cung cầu là phạm trù kinh tế lớn bao trùm thị trường, quan hệ cung cầu trên thị trường là yếu tố quan trọng nhất và trực tiếp quyết định giá cả thị trường. Kinh tế thị trường chính là hình thức phát triển cao của kinh tế hàng hoá, kinh tế hàng hoá phát triển điều đó có nghĩa là phạm trù hàng hoá, phạm trù tiền tệ và thị trường được phát triển và mở rộng.
Hàng hoá không chỉ bao gồm những sản phẩm đầu ra của sản xuất mà còn bao gồm cả các yếu tố đầu vào của sản xuất. Dung lượng thị trường và cơ cấu thị trường được mở rộng và hoàn thiện, mọi hoạt động kinh tế trong thị trường đều được tiền tệ hoá khi đó người ta gọi kinh tế hàng hoá là kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường có các đặc trưng cơ bản sau:
Một là : Tính tự chủ của các chủ thể kinh tế rất cao. Các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế thị trường bao gồm các doanh nghiệp, các hộ kinh doanh, các cá nhân và cả Nhà nước, họ tham gia vào thị trường và phải tự bù đắp những chi phí và tự chịu trách nhiệm đối với kết quả sản xuất kinh doanh của mình. Các chủ thể kinh tế được tự do liên kết liên doanh, tự do tổ chức quá trình sản xuất theo luật định. Đây chính là đặc trưng quan trọng nhất của kinh tế thị trường.
Hai là : Giá cả được xác định ngay trên thị trường. Theo lý luận của Mác thì giá cả là sự biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hoá, mà giá trị hàng hoá lại là sự kết tinh của hao phí lao động xã hội cần thiết. Song trên thực tế, giá cả ngoài sự quyết định của giá trị hàng hoá ra còn chịu ảnh hưởng khá lớn bởi quan hệ cung cầu, sự biến động của quan hệ cung cầu kéo theo sự biến động của giá cả và ngược lại. Như vậy, trong nền kinh tế thị trường giá cả là phạm trù kinh tế trung tâm, vừa là chiếc “phong vũ biểu” phản ánh tình trạng của thị trường, lại vừa là công cụ thông qua cung cầu để điều tiết hoạt động của các chủ thể kinh tế.
Ba là : Khách hàng giữ một vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Các doanh nghiệp muốn bán được nhiều hàng hoá và thu được nhiều lợi nhuận thì trước hết phải hướng vào khách hàng, phải coi “khách hàng là thượng đế ”, phải tìm hiểu nhu cầu thị hiếu của họ, sản xuất và bán cái mà khách hàng cần chứ không phải cái mà mình có. Để thu hút được ngày càng nhiều khách hàng về phía mình thì doanh nghiệp cũng cần phải thường xuyên cải tiến thay đổi mẫu mã sản phẩm, nâng cao chất lượng hàng hoá cho phù hợp với nhu cầu ngày càng cao của khách hàng
Bốn là : Cạnh tranh là một yêu cầu tất yếu của kinh tế thị trường. Trong nền kinh tế thị trường mọi động lực của cạnh tranh suy đến cùng đều xuất phát từ lợi ích kinh tế, nó tồn tại trên cơ sở những đơn vị sản xuất hàng hoá độc lập và khác nhau về lợi ích kinh tế, trong cuộc cạnh tranh đó tất yếu có người được kẻ thua. Nếu lợi nhuận thúc đẩy các cá nhân thì cạnh tranh lại bắt buộc họ thúc đẩy họ phải điều hành các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình sao cho có hiệu quả tốt nhất. Trước yêu cầu đó, muốn thu được nhiều lợi nhuận buộc các đơn vị sản xuất và kinh doanh phải đua nhau tối ưu hoá đầu vào, cải tiến kĩ thuật, áp dụng công nghệ mới vào sản xuất để nâng cao năng suất lao động nhằm hạ giá thành sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ xuống nhưng không vượt ra khỏi khuôn khổ của pháp luật. Trong nền kinh tế thị trường cạnh tranh là một yêu cầu tất yếu, doanh nghiệp nếu không thích ứng được với quy luật cạnh tranh thì sẽ bị loại bỏ và dẫn đến phá sản.
Tuy nhiên bên cạnh những đặc điểm trên có thể coi là những ưu điểm của nền kinh tế thị trường thì vẫn còn tồn tại một số nhược điểm đó là tình trạng phân hoá giầu nghèo, lạm phát, khủng hoảng nền kinh tế, thất nghiệp ...ngày càng tăng, do chạy theo lợi nhuận nên việc khai thác và sử dụng tài nguyên một cách vô tội vạ, phá huỷ môi trường. Cạnh tranh là động lực của nền kinh tế song bản thân cạnh tranh lại cũng chứa đựng những nhân tố tạo ra sự đối lập với nó, đó là độc quyền, mà độc quyền chính là cơ sở để làm nảy sinh những quan hệ cạnh tranh không lành mạnh, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và xã hội. Chính vì những nhược điểm này nên rất cần có sự can thiệp, điều tiết vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế.
Hiện nay Nhà nước ta đang xây dựng một nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đó là một yêu cầu khách quan nhằm phát triển lực lượng sản xuất qua đó phù hợp với xu thế của thời đại và phù hợp với nguyện vọng của nhân dân ta.
Tiêu thụ thành phẩm là giai đoạn cuối cùng của quá trình sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp sản xuất, là giai đoạn có tính quyết định tới sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp . Thành phẩm mà doanh nghiệp sản xuất ra bán được nhiều sẽ bù đắp được những chi phí doanh nghiệp bỏ ra, giúp doanh nghiệp thu hồi lại vốn để tiếp tục tái sản xuất sản phẩm đem lại hiệu quả sản xuất kinh doanh và lợi nhuận cho doanh nghiệp. Trên cơ sở đó doanh nghiệp mới có điều kiện để nâng cao và phát triển sản xuất cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Ngược lại, nếu sản phẩm sản xuất ra không được thị trường chấp nhận , không bán được sẽ gây ứ đọng vốn, dẫn đến sản xuất bị ngưng trệ, quay vòng vốn chậm, không có vốn để tiếp tục quá trình tái sản xuất ... Nếu tình trạng đó không được khắc phục, lâu ngày sẽ dẫn doanh nghiệp đến bờ vực của sự phá sản. Do vậy, với bất kỳ một doanh nghiệp nào muốn đứng vững trên thị trường phải luôn xác định được khả năng của doanh nghiệp mình, doanh nghiệp sẽ kinh doanh mặt hàng nào, đối tượng phục vụ là ai, kinh doanh theo hình thức nào... tức là doanh nghiệp phải hoạch định được chiến lược kinh doanh của mình từ khâu sản xuất cho đến khâu tiêu thụ thành phẩm và xác định kết quả kinh doanh có như vậy mới đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp mình.
Các phương thức tiêu thụ :
Phương thức bán buôn:
Bán buôn là việc bán hàng cho các doanh nghiệp sản xuất hoặc các doanh nghiệp thương mại. Kết thúc quá trình này, hàng hoá thành phẩm vẫn nằm trong lĩnh vực lưu thông. Đặc điểm của phương thức này là số lượng bán một lần lớn nên doanh nghiệp thường lập chứng từ cho từng lần bán và kế toán tiến hành ghi sổ sau mỗi nghiệp vụ kinh tế phát sinh.
Phương thức này được tiến hành theo 2 hình thức sau:
- Hình thức giao hàng trực tiếp : Theo hình thức này, bên mua cử đại diện đến doanh nghiệp sản xuất để nhận hàng, doanh nghiệp sản xuất giao trực tiếp cho đại diện bên mua. Sau khi đại diện bên mua nhận đủ hàng, đã thanh toán tiền hoặc chấp nhận nợ, hàng bán được xác định là tiêu thụ.
- Hình thức chuyển hàng : Theo hình thức này, căn cứ vào hợp đồng đã ký kết, doanh nghiệp sản xuất bằng phương tiện vận tải của mình hoặc thuê ngoài, chuyển hàng đến giao cho bên mua ở một địa điểm đã thoả thuận. Thành phẩm chuyển bán vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp. Số thành phẩm này được xác định là tiêu thụ khi nhận được tiền do bên mua thanh toán hoặc giấy báo của bên mua đã nhận được hàng và chấp nhận thanh toán. Chi phí vận chuyển do doanh nghiệp sản xuất chịu hay bên mua chịu là theo sự thoả thuận từ trước giữa hai bên trong hợp đồng.
Phương thức bán lẻ:
Bán lẻ là bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng, người bán giao hàng cho khách và thu tiền của khách hàng. Phương thức bán lẻ diễn ra ở các quầy hàng nhằm phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của dân cư và được tiến hành theo các hình thức sau:
- Bán hàng thu tiền trực tiếp : Theo hình thức này, nhân viên bán hàng vừa là người trực tiếp thu tiền, giao hàng cho khách và ghi hàng đã bán vào thẻ quầy hàng. Cuối ngày hoặc cuối ca nhân viên bán hàng kiểm kê, nộp tiền bán hàng cho thủ quỹ hoặc nộp thẳng vào ngân hàng, đồng thời kiểm kê hàng hoá, xác định lượng hàng bán và lập bảng kê bán lẻ hàng hoá dịch vụ.
- Bán hàng thu tiền tập trung : Hình thức này tách rời nghiệp vụ bán hàng và thu tiền tức là việc thu tiền của người mua và giao hàng cho người mua tách rời nhau. Mỗi quầy hàng có một nhân viên thu tiền làm nhiệm vụ viết hoá đơn và thu tiền mua hàng của khách. Khi mua hàng, trước tiên khách hàng đến bàn viết hóa đơn mua hàng rồi thanh toán tiền hàng, sau đó đem hoá đơn đi nhận hàng do nhân viên bán hàng giao. Hết ngày nhân viên bán hàng căn cứ vào hoá đơn bán hàng để xác định lượng hàng đã bán trong ngày và lập báo cáo bán hàng.
- Bán hàng tự phục vụ (tự chọn): Theo hình thức này, khách hàng tự chọn lấy hàng hoá, mang đến bàn tính tiền để tính tiền và thanh toán tiền hàng. Nhân viên thu tiền kiểm hàng, tính tiền, lập hoá đơn bán hàng và thu tiền của khách hàng. Nhân viên bán hàng có trách nhiệm hướng dẫn khách hàng và bảo quản hàng hoá ở quầy do mình phụ trách.
- Bán hàng tự động: Là hình thức bán lẻ hàng hoá mà trong đó các doanh nghiệp sử dụng các máy bán hàng tự động chuyên dùng cho một hoặc một vài loại hàng hoá nào đó đặt ở các nơi công cộng, sau khi người mua bỏ tiền vào máy, máy sẽ tự động đẩy hàng ra cho người mua.
Phương thức bán hàng gửi đại lý :
Theo phương thức này doanh nghiệp sản xuất giao hàng cho cơ sở đại lý, bên nhận đại lý sẽ trực tiếp bán hàng và phải thanh toán tiền hàng cho doanh nghiệp sản xuất, được hưởng hoa hồng đại lý bán. Số thành phẩm gửi đại lý vẫn thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp sản xuất, số thành phẩm này được xác định là tiêu thụ khi doanh nghiệp nhận được tiền do bên nhận đại lý thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán hoặc thông báo về số hàng đã bán được, doanh nghiệp khi đó mới mất quyền sở hữu về số hàng này.
Phương thức bán hàng trả góp :
Theo phương thức này, người mua được trả tiền mua hàng thành nhiều lần. Số lần trả và số tiền trả trong từng lần là tuỳ theo sự thoả thuận giữa hai bên mua bán. Ngoài số tiền thu theo giá bán thông thường, doanh nghiệp còn thu thêm của người mua một khoản lãi do trả chậm.
Phạm vi hàng bán và thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng:
Phạm vi hàng bán:
Trong doanh nghiệp sản xuất hàng hoá, thành phẩm được coi là bán phải đảm bảo các điều kiện sau:
- Phải thông qua mua bán và thanh toán bằng tiền theo một hình thức thanh toán nhất định.
- Hàng hoá, thành phẩm bán ra thuộc diện sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
- Bên bán mất quyền sở hữu về hàng hoá, thành phẩm và đã thu được tiền hoặc có quyền đòi tiền của người mua.
Các trường hợp xuất hàng đặc biệt được coi là bán:
- Hàng hoá xuất để thanh toán tiền lương, tiền thưởng cho công nhân viên, thanh toán thu nhập cho các bên tham gia liên doanh.
- Trường hợp hàng hoá xuất đổi để lấy hàng hoá khác (còn gọi là bán hàng thanh toán bằng hàng hay còn gọi là hàng hoá đối lưu).
- Hàng hoá xuất làm quà biếu, tặng thưởng được trang trải bằng các quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi.
- Hàng hoá xuất dùng trong nội bộ doanh nghiệp, sử dụng phục vụ cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp kể cả trường hợp xuất hàng quảng cáo tiếp thị.
- Hàng hoá hao hụt tổn thất trong khâu bán theo hợp đồng bên mua chịu.
Thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng:
Theo chuẩn mực số 14 về doanh thu và thu nhập khác ban hành và công bố theo Quyết định số 149/2001/QĐ-BTC ngày 31/12/2001 của Bộ trưởng Bộ tài chính thì doanh thu bán hàng được ghi nhận khi đồng thời thoả mãn 5 điều kiện sau:
Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm hoặc hàng hoá cho người mua.
Doanh nghiệp phải xác định thời điểm chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu cho người mua trong từng trường hợp cụ thể :
- Theo hình thức giao hàng trực tiếp thì thời điểm chuyển giao rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu cho người mua là sau khi hàng hoá, thành phẩm được giao cho bên mua, bên mua ký nhận đủ hàng, đã trả tiền hoặc chấp nhận nợ.
- Theo hình thức chuyển hàng thì thời điểm chuyển giao này là khi bên bán nhận được tiền do bên mua thanh toán hoặc giấy báo của bên mua đã nhận được hàng và chấp nhận thanh toán.
- Theo hình thức gửi đại lý bán thì thời điểm chuyển giao rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu hàng hóa là khi doanh nghiệp nhận được tiền do bên nhận đại lý thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán.
- Theo hình thức bán lẻ, bán trả góp thì thời điểm chuyển giao này là lúc giao hàng cho người mua, người mua thanh toán toàn bộ tiền hoặc thanh toán một phần.
Trong hầu hết các trường hợp, thời điểm chuyển giao phần lớn rủi ro trùng với thời điểm chuyển giao lợi ích gắn liền với quyền sở hữu hợp pháp hoặc quyền kiểm soát hàng hoá cho người mua.
Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lí hàng hoá như người sở hữu hàng hoá hoặc quyền kiểm soát hàng hoá. Trường hợp doanh nghiệp vẫn còn chịu phần lớn rủi ro gắn liền với quyền sở hữu hàng hóa thì giao dịch không được coi là hoạt động bán hàng và doanh thu không được ghi nhận. Nếu doanh nghiệp chỉ còn chịu một phần nhỏ rủi ro gắn liền với quyền sở hữu hàng hoá thì việc bán hàng được xác định và doanh thu được ghi nhận.
Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn tức là đã xác định được tương đối chắc chắn về thời điểm chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm hoặc hàng hoá cho người mua.
Doanh nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng. Trường hợp lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng còn phụ thuộc yếu tố không chắc chắn thì chỉ ghi nhận doanh thu khi yếu tố không chắc chắn này đã xử lý xong.
Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng. Doanh thu và chi phí liên quan tới cùng một giao dịch phải được ghi nhận đồng thời theo nguyên tắc phù hợp. Các chi phí, bao gồm cả chi phí phát sinh sau ngày giao hàng thường được xác định chắc chắn khi các điều kiện ghi nhận doanh thu được thoả mãn.
Các phương thức thanh toán:
Thực hiện nghiệp vụ tiêu thụ hàng hoá, thành phẩm, vốn của doanh nghiệp chuyển từ hình thái hiện vật sang hình thái tiền tệ. Doanh nghiệp mất quyền sở hữu về hàng hoá thành phẩm nhưng lại được quyền sở hữu một lượng tiền tệ nhất định do bên mua chi trả. Việc thanh toán tiền hàng có thể tiến hành ngay hoặc trả chậm hoặc trả dần do hai bên tự thoả thuận. Phương thức thanh toán thể hiện sự tín nhiệm lẫn nhau giữa hai bên mua và bán, đồng thời nó cũng gắn liền với sự vận động giữa hàng hoá với số tiền vốn , đảm bảo cho hai bên cùng có lợi.
Hiện nay, doanh nghiệp thường áp dụng 2 phương thức thanh toán : thanh toán trực tiếp và thanh toán không trực tiếp.
Phương thức thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt :
Đây là hình thức thanh toán mà người mua sau khi nhận được vật tư, hàng hoá do bên bán cung cấp thì tiến hành thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt cho bên bán. Thông thường hình thức thanh toán bằng tiền mặt thường được áp dụng đối với hàng hoá tiêu thụ trong nước, các bên có khoảng cách địa lý gần nhau. Đối với các mặt hàng bán với số lượng ít, bán lẻ, các khoản chi về vận chuyển ....thường được thanh toán ngay bằng tiền mặt .
Phương thức thanh toán qua ngân hàng :
Trong điều kiện nền kinh tế phát triển như hiện nay thì ngân hàng giữ vai trò quan trọng trong quan hệ thanh toán tiền hàng giữa người mua và người bán, các phương thức thanh toán qua ngân hàng cũng rất phong phú đa dạng, việc lựa chọn phương thức nào là phụ thuộc và điều kiện của mỗi bên và sự thoả thuận giữa bên mua và bên bán. Các phương thức thanh toán qua ngân hàng gồm :
Thanh toán bằng séc:
Séc là một mệnh lệnh trả tiền vô điều kiện do chủ tài khoản ký phát ra lệnh cho ngân hàng trích tiền trên tài khoản tiền gửi của mình để trả cho người có tên trên séc, hoặc theo lệnh của người đó trả cho một người khác một số tiền nhất định bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản.
Thanh toán bằng séc là một phương thức thanh toán được áp dụng phổ biến ở nhiều nước trên thế giới, ở Việt Nam phương thức này đã được áp dụng từ những năm 1960 và ngay càng trở nên phổ biến.
Thanh toán bằng uỷ nhiệm chi:
Ủy nhiệm chi là một tờ lệnh chi tiền do chủ tài khoản phát hành theo mẫu in sẵn của ngân hàng trích từ tài khoản tiền gửi của mình để trả cho một người khác hoặc đáp ứng cho các nhu khác trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp .
Thanh toán bằng uỷ nhiệm chi được áp dụng khi quan hệ mua bán diễn ra thường xuyên, đồng thời đơn vị mua là một khách hàng truyền thống của doanh nghiệp, mặt khác doanh nghiệp có thể khống chế đơn vị mua thông qua việc cung cấp hàng hoá. Theo hình thức này, độ an toàn về việc thu tiền hàng của doanh nghiệp là không cao, rủi ro trong thanh toán cao.
Thanh toán bằng ủy nhiệm thu :
Ủy nhiệm thu là một tờ lệnh thu tiền do người bán ký phát ủy thác cho ngân hàng phục vụ mình thu hộ số tiền về giá trị hàng hoá đã giao. Hình thức này được áp dụng đối với những đơn vị có mức độ tín nhiệm tương đối cao trong quan hệ mua bán. Theo hình thức này, doanh nghiệp sau khi hoàn thành nghĩa vụ giao hàng cho người mua thì sẽ lập uỷ nhiệm thu cùng các chứng từ, hoá đơn liên quan chứng minh hàng hoá đã được chuyển giao rồi gửi tới ngân hàng phục vụ mình nhờ thu hộ số tiền trên.
Thanh toán bằng thư tín dụng (L/C ):
Thư tín dụng là một bảng cam kết của ngân hàng bên mua sẽ trả tiền cho đơn vị bán nếu đơn vị bán xuất trình được một bộ chứng từ thanh toán phù hợp với nội dung và yêu cầu của thư tín dụng.Thanh toán bằng thư tín dụng được áp dụng đối với trường hợp hai bên mua bán không tín nhiệm lẫn nhau, đơn vị bán đòi hỏi đơn vị mua phải có đủ tiền để thanh toán ngay, nó còn được áp dụng với các chủ thể vi phạm kỷ luật thanh toán trong thời gian thực thi quyết định xử phạt của ngân hàng. Đây là hình thức thanh toán được áp dụng phổ biến hiện nay, ở hình thức này ngân hàng đóng vài trò là người đứng ra cam kết thanh toán, do đó doanh nghiệp tránh được rủi ro trong thanh toán, quyền lợi của doanh nghiệp luôn được bảo đảm khi doanh nghiệp thực hiện đúng hợp đồng, tiền hàng thu về được an toàn hơn.
Thanh toán bằng thẻ thanh toán :
Thẻ thanh toán là một phương tiện do ngân hàng phát hành cho các đơn vị, tổ chức kinh tế, các cá nhân để thanh toán tiền hàng hoá dịch vụ hoặc rút tiền mặt tại các ngân hàng, đại lý hay các quầy trả tiền mặt tự động của ngân hàng, Thẻ thanh toán bao gồm ba loại : Thẻ ký quỹ, thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng.
Phương thức thanh toán bù trừ :
Phương thức này được áp dụng giữa các đơn vị có quan hệ giao dịch tín nhiệm lẫn nhau, theo định kỳ các bên tiến hành cung cấp hàng hoá dịch vụ cho nhau và thông báo cho ngân hàng về số dư nợ trên tài khoản của mình để ngân hàng tiến hành bù trừ.
Phương thức thanh toán qua ngân hàng có nhiều ưu điểm hơn so với phương thức thanh toán trực tiếp đó là đảm bảo sự an toàn về vốn cho doanh nghiệp, việc thanh toán được tiến hành nhanh, chống tham nhũng lãng phí, chống lạm phát, ổn định giá cả và góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển
Giá thành phẩm trong khâu bán.
Giá bán thành phẩm :
Nguyên tắc xác định:
Giá cả hàng hoá luôn luôn là vấn đề quan trọng được quan tâm hàng đầu đối với cả người mua và người bán, vì vậy cần phải xác định giá bán sao cho phù hợp với cả hai bên mua bán. Khi hàng hoá được cung cấp đầy đủ, dồi dào từ nhiều nguồn khác nhau, mẫu mã bao bì đa dạng phong phú thì giá cả là yếu tố cạnh tranh lớn nhất trong việc chiếm lĩnh thị trường. Do vậy, việc xác lập giá bán phải đạt được các mục tiêu sau:
- Giá bán phải kích thích khối lượng hàng hoá bán ra và được tiêu thụ một cách tối đa.
- Xác định giá bán phải đảm bảo cho doanh nghiệp thu được lợi nhuận.
Giá bán cao hay thấp tuỳ thuộc vào khối lượng bán ra và phương thức bán nhưng nó phải được xác định dựa trên nguyên tắc giá thị trường. Trên thị trường, giá cả thị trường được hình thành do người mua và người bán thoả thuận với nhau, việc xác định giá bán thành phẩm phải dựa trên nguyên tắc giá thị trường tức là phải phản ánh được giá trị xã hội của hàng hoá, thành phẩm phù hợp với sức mua của đồng tiền và quan hệ cung cầu. Mặt khác nó phải đảm bảo cho người sản xuất kinh doanh bù đắp được các chi phí và có lãi cần thiết. Giá bán hàng hoá, thành phẩm chính là giá thoả thuận giữa người mua và người bán ghi trên hoá đơn và trong các hợp đồng mua bán.
Phương pháp xác định: Giá bán thực tế của thành phẩm là cơ sở để ghi nhận doanh thu và được xác định theo công thức sau:
Thặng số thương mại là một khoản lợi nhuận nhất định dùng để bù đắp chi phí, thuế và hình thành lợi nhuận cho doanh nghiệp. Nó được tính theo tỉ lệ phần trăm trên giá thành sản xuất thực tế của thành phẩm đã tiêu thụ :
Thặng số thương mại = Giá thành sản xuất thực tế x % thặng số
Trong cơ chế thị trường, các doanh nghiệp được quyền xác định giá bán của thành phẩm, hàng hoá. Nhà nước chỉ khống chế giá đối với một số mặt hàng chiến lược như : điện, nước, xăng dầu nhưng cũng chỉ trong một khung giá nhất định, do đó tỉ lệ % thặng số trong cơ chế thị trường luôn biến động linh hoạt phù hợp với thị trường.
Giá vốn hàng bán :
Để đưa ra được giá bán hàng hoá, thành phẩm hợp lý, doanh nghiệp phải xác định được giá vốn hàng bán để làm căn cứ ghi sổ, cuối kỳ xác định hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong thực tế, do giá cả của hàng hoá và nguyên vật liệu mua vào luôn biến động do đó đơn giá của hàng hoá mỗi lần nhập kho là khác nhau điều này đòi hỏi kế toán phải có một phương pháp nhất định để xác định trị giá hàng hoá xuất kho trên cơ sở các đơn giá nhập kho tương ứng.
Hiện nay, có nhiều cách tính trị giá vốn hàng bán khác nhau, tuỳ thuộc vào đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp mà lựa chọn phương pháp nào cho phù hợp :
Phương pháp bình quân gia quyền :
Theo phương pháp này trước hết phải tính giá mua bình quân của hàng hoá, thành phẩm theo công thức :
Sau đó tính trị giá vốn của từng loại thành phẩm, hàng hoá xuất bán trong kỳ theo công thức :
Phương pháp này tuy đơn giản nhưng mức chính xác không cao, công việc tính giá lại thực hiện vào cuối tháng nên ảnh hưởng đến độ chính xác và tính kịp thời của thông tin kế toán. Phương pháp này có khuynh hướng che dấu sự biến động của giá cả, cách tính này chỉ thích hợp với các doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
Phương pháp nhập trước - xuất trước :
Phương pháp này dựa trên giả thiết lô hàng nhập kho trước sẽ được xuất kho trước, vì vậy hàng tồn kho đầu kỳ giả định là xuất kho trước tiên, số hàng hoá thành phẩm xuất thêm sau đó được xuất theo đúng thứ tự như chúng được mua vào nhập kho. Việc tính giá vốn hàng bán theo phương pháp này có ưu điểm là gía vốn của hàng tồn kho trên báo cáo kế toán sát với thị trườngtại thời điểm lập báo cáo. Nhưng nhược điểm của phương pháp này là đòi hỏi kho bảo quản phải thuận tiện cho việc theo dõi tình hình nhập xuất theo từng lần, trị giá hàng hoá xuất kho thường bị phản ánh kém chính xác, đặc biệt trong trường hợp có sự biến động tăng lên về giá cả.
Phương pháp nhập sau - xuất trước :
Phương pháp này dựa trên giả thiết hàng nhập sau cùng sẽ được xuất trước tiên, giá hàng hoá thành phẩm xuất kho sẽ tính theo giá của lô hàng nhập sau cùng. Phương pháp này có ưu điểm là trị giá hàng hoá xuất kho được xác định tương đối sát với giá thị trường tại thời điểm xuất kho hàng hoá, nhưng trị giá hàng hoá tồn kho bị xác định kém chính xác, đặc biệt trong trường hợp có sự biến động giảm về giá cả.
Phương pháp thực tế đích danh :
Phương pháp này dựa trên cơ sở xuất kho hàng hoá thuộc lô hàng nào thì lấy đúng giá vốn của lô hàng đó để tính giá vốn hàng xuất kho, áp dụng phương pháp này trong trường hợp kế toán nhận diện được từng lô hàng, từng loại hàng hoá tồn kho, từng lần mua vào và từng đơn giá theo từng hoá đơn của chúng. Phương pháp này được áp dụng trong trường hợp doanh nghiệp kinh doanh những mặt hàng có giá trị cao, số lần nhập xuất ít.
Quá trình tiêu thụ thành phẩm là quá trình luân chuyển từ khi thành phẩm nằm trong kho đến khi được giao cho khách hàng và thu được tiền bán hàng, vì vậy quản lí công tác tiêu thụ thành phẩm là một yêu cầu cần thiết đối với bất kỳ một doanh nghiệp sản xuất nào. Muốn quản lí tốt công tác tiêu thụ thành phẩm thí đòi hỏi phải quản lí tốt thành phẩm và tiêu thụ thành phẩm .
Yêu cầu quản lí thành phẩm :
Trong các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm hàng hoá bao gồm thành phẩm, bán thành phẩm và lao vụ, trong đó thành phẩm là chủ yếu và chiếm tỉ trọng lớn. Mặt khác thành phẩm là bộ phận chủ yếu hình thành nên tài sản của doanh nghiệp là thành quả lao động của toàn doanh nghiệp nên công tác quản lí thành phẩm là rất cần thiết và phải đảm bảo các yêu cầu sau:
Trước hết cần phải quản lí về mặt số lượng thành phẩm : Việc quản lí đòi hỏi phải phản ánh thường xuyên tình hình nhập xuất tồn thành phẩm để kịp thời nắm bắt và phát hiện các trường hợp tồn đọng lâu trong kho từ đó tìm cách giải quyết tránh tình trạng bị ứ đọng quá lâu và quá nhiều. Mặt khác mỗi nghiệp vụ nhập xuất kho, thành phẩm đều phải có đầy đủ chứng từ hợp lệ để cuối kỳ có thể đối chiếu số hiệu trên giấy tờ với tình hình thực tế trong kho.
Bên cạnh việc quản lí về mặt số lượng thành phẩm thì việc quản lí về mặt chất lượng thành phẩm là một yêu cầu không thể thiếu. Trong cơ chế thị trường hiện nay, nếu thành phẩm không đảm bảo chất lượng, mẫu mã không được đổi mới thì không thể đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của xã hội nên mỗi doanh nghiệp phải nhanh chóng nắm bắt được thị hiếu người tiêu dùng để kịp thời đổi mới, cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng sản phẩm. Sản phẩm trước khi nhập kho phải được kiểm tra để kịp thời phát hiện các sản phẩm kém chất lượng, sai quy cách phẩm chất để từ đó phân loại và có cách bảo quản riêng. Một yêu cầu nữa được đặt ra trong việc quản lí chất lượng thành phẩm đó là các kho tàng bến bãi để bảo quản thành phẩm phải phù hợp với đặc tính của thành phẩm. Có như vậy mới đảm bảo được chất lượng thành phẩm, chất lượng sản phẩm có tốt mới tạo được uy tín với khách hàng làm tiền đề cho cơ sở tồn tại và phát triển của doanh nghiệp
Yêu cầu quản lí tiêu thụ thành phẩm.
Bên cạnh việc quản lí thành phẩm thì doanh nghiệp còn cần phải quản lí cả hoạt động tiêu thụ thành phẩm tức là lúc thành phẩm được giao cho khách hàng đến khi nhận được tiền hàng.
Trước hết là quản lí về số lượng, chất lượng, trị giá hàng bán ra. Thành phẩm bán ra phải được quản lí toàn diện cả về trị giá, chất lượng và số lượng, để thực hiện được yêu cầu này đòi hỏi công tác quản lí phải dựa trên nguyên tắc từng cá nhân chịu trách nhiệm vật chất, nhân viên xuất kho phải chịu trách nhiệm về chữ ký của mình trên phiếu xuất kho, người đại diện đứng ra ký hợp đồng bán phải chịu trách nhiệm trước cơ quan quản lí về chữ ký và các chứng từ liên quan như hoá đơn bán hàng, hoá đơn GTGT....Đồng thời cần có sự quản lí theo dõi từng người mua, từng lần gửi hàng, từng nhóm hàng...để từ đó nắm bắt được tình hình tiêu thụ hàng hoá thành phẩm của doanh nghiệp.
Ngoài yêu cầu quản lí về số lượng, chất lượng, trị giá hàng bán ra doanh nghiệp còn cần phải quản lí cả về giá cả. Yếu tố quan trọng trong suốt quá trình tiêu thụ hàng hoá là định giá của hàng hoá, nhưng việc định giá và việc thực hiện giá cả lại không đồng thời diễn ra vì vậy đòi hỏi nhà quản lí phải giám sát việc thi hành giá cả của nhân viên bán hàng hay các bộ phận bán hàng xem có bán đúng giá quy định của doanh nghiệp không bởi nếu giá bán quá cao so với giá quy định sẽ làm mất uy tín của doanh nghiệp và sẽ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh. Hơn nữa việc tính giá vốn hàng bán phải đảm bảo nguyên tắc bù đắp được chi phí, các khoản thuế và tạo ra được lợi nhuận cho doanh nghiệp, có nhiều phương pháp tính giá vốn hàng bán, tuỳ thuộc vào điều kiện của từng doanh nghiệp mà lựa chọn phương pháp nào cho phù hợp. Đồng thời phải tôn trọng tính nhất quán trong kế toán tức là áp dụng phương pháp nào thì áp dụng phương pháp ấy trong suốt niên độ kế toán.
Sau cùng doanh nghiệp cần phải quản lí việc thu hồi tiền hàng và xác định kết quả kinh doanh, bởi nếu doanh nghiệp không có kế hoạch quản lí việc thu hồi tiền bán hàng thì vốn của doanh nghiệp sẽ bị chiếm dụng, vòng quay vốn của doanh nghiệp sẽ bị ngưng trệ mà điều này lại rất ảnh hưởng đến việc tái đầu tư duy trì và mở rộng quy mô kinh doanh của mình. Vì vậy doanh nghiệp cần phải tính đúng đủ số tiền đã thu, còn phải thu chi tiết theo từng khách hàng và có kế hoạch quản lí đảm bảo việc thu hồi tiền được nhanh chóng tránh tồn đọng quá lâu. Ngoài ra cũng cần phải quản lí cả việc xác định kết quả kinh doanh bởi nó không chỉ phản ánh tình hình và hiệu quả làm ăn của doanh nghiệp mà nó còn là cơ sở để cho doanh nghiệp lập kế hoạch cho các kỳ sau, vì vậy nếu kết quả kinh doanh kỳ này là đúng đắn thì kế hoạch của kỳ sau mới khả thi được.
Trong nền kinh tế thị trường tổ chức tốt công tác công tác tiêu thụ thành phẩm trong các doanh nghiệp sản xuất có vai trò đặc biệt quan trọng : Từng bước hạn chế được sự thất thoát thành phẩm, phát hiện được những thành phẩm chậm luân chuyển để có biện pháp xử lý thích hợp nhằm thúc đẩy quá trình tuần hoàn vốn. Số liệu mà kế toán tiêu thụ thành phẩm cung cấp sẽ cho ban lãnh đạo, quản lý doanh nghiệp nắm bắt, đánh giá chính xác hiệu quả hoạt động sản xuất doanh nghiệp của doanh nghiệp từ đó biện pháp khắc phục kịp thời sự mất cân đôí giữa các các khâu sản xuất...
Để phát huy được tốt vai trò và thực sự là quản lý đắc lực kế toán tiêu thụ thành phẩm cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau :
-Thứ nhất, phải hạch toán đầy đủ, chính xác tình hình nhập – xuất – tồn kho thành phẩm theo các chỉ tiêu số lượng và giá trị.
-Thứ hai, phải phản ánh kịp thời, đầy đủ, chính xác tình hình về tiêu thụ thành phẩm, tình hình thanh toán công nợ với khách hàng về số tiền hàng đã bán chịucho khách hàng
-Thứ ba, phải hạch toán đầy đủ, chính xác trị giá vốn của số thành phẩm đã tiêu thụ nhằm phục vụ cho việc xác định chính xác kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp .
Thực hiện tốt các nhiệm vụ trên có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc quản lí quá trình tiêu thụ thành phẩm trong doanh nghiệp. Song để thực hiện tốt các nhiệm vụ đó đòi hỏi phải tổ chức công tác kế toán thật khoa học hợp lý đồng thời cán bộ kế toán phải nắm vững nội dung của việc tổ chức công tác tiêu thụ thành phẩm .
