Kiểu dữ liệu “con trỏ”

Gán địa chỉ của biến cho biến con trỏ

Toán tử & dùng để định vị con trỏ đến địa chỉ của một biến đang làm việc.

Cú pháp: <Tên biến con trỏ>=&<Tên biến>

Giải thích: Ta gán địa chỉ của biến Tên biến cho con trỏ Tên biến con trỏ.

Ví dụ: Gán địa chỉ của biến a cho con trỏ pa, gán địa chỉ của biến b cho con trỏ pb.

pa=&a; pb=&b;

Lúc này, hình ảnh của các biến trong bộ nhớ được mô tả:

Lưu ý:

Khi gán địa chỉ của biến tĩnh cho con trỏ cần phải lưu ý kiểu dữ liệu của chúng. Ví dụ sau đây không đúng do không tương thích kiểu:

int Bien_Nguyen;

float *Con_Tro_Thuc;

...

Con_Tro_Thuc=&Bien_Nguyen;

Phép gán ở đây là sai vì Con_Tro_Thuc là một con trỏ kiểu float (nó chỉ có thể chứa được địa chỉ của biến kiểu float); trong khi đó, Bien_Nguyen có kiểu int.

Nội dung của ô nhớ con trỏ chỉ tới

Để truy cập đến nội dung của ô nhớ mà con trỏ chỉ tới, ta sử dụng cú pháp:

*<Tên biến con trỏ>

Với cách truy cập này thì *<Tên biến con trỏ> có thể coi là một biến có kiểu được mô tả trong phần khai báo biến con trỏ.

Ví dụ: Ví dụ sau đây cho phép khai báo, gán địa chỉ cũng như lấy nội dung vùng nhớ của biến con trỏ:

int x=100;

int *ptr;

ptr=&x;

int y= *ptr;

Lưu ý: Khi gán địa chỉ của một biến cho một biến con trỏ, mọi sự thay đổi trên nội dung ô nhớ con trỏ chỉ tới sẽ làm giá trị của biến thay đổi theo (thực chất nội dung ô nhớ và biến chỉ là một).

Ví dụ: Đoạn chương trình sau thấy rõ sự thay đổi này :

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

int main()

{

int a,b,*pa,*pb;

a=2;

b=3;

clrscr();

printf(" Gia tri cua bien a=%d Gia tri cua bien b=%d ",a,b);

pa=&a;

pb=&b;

printf(" Noi dung cua o nho con tro pa tro toi=%d",*pa);

printf(" Noi dung cua o nho con tro pb tro toi=%d ",*pb);

*pa=20; /* Thay đổi giá trị của *pa*/

*pb=20; /* Thay đổi giá trị của *pb*/

printf(" Gia tri moi cua bien a=%d

Gia tri moi cua bien b=%d ",a,b); /* a, b thay đổi theo*/

getch();

return 0;

}

Kết quả thực hiện chương trình:

Cấp phát vùng nhớ cho biến con trỏ

Trước khi sử dụng biến con trỏ, ta nên cấp phát vùng nhớ cho biến con trỏ này quản lý địa chỉ. Việc cấp phát được thực hiện nhờ các hàm malloc(), calloc() trong thư viện alloc.h.

Cú pháp các hàm:

void *malloc(size_t size): Cấp phát vùng nhớ có kích thước là size.

void *calloc(size_t nitems, size_t size): Cấp phát vùng nhớ có kích thước là nitems*size.

Ví dụ: Giả sử ta có khai báo:

int a, *pa, *pb;

pa = (int*)malloc(sizeof(int)); /* Cấp phát vùng nhớ có kích thước bằng với kích thước của một số nguyên */

pb= (int*)calloc(10, sizeof(int)); /* Cấp phát vùng nhớ có thể chứa được 10 số nguyên*/

Lúc này hình ảnh trong bộ nhớ như sau:

Lưu ý: Khi sử dụng hàm malloc() hay calloc(), ta phải ép kiểu vì nguyên mẫu các hàm này trả về con trỏ kiểu void.

Cấp phát lại vùng nhớ cho biến con trỏ

Trong quá trình thao tác trên biến con trỏ, nếu ta cần cấp phát thêm vùng nhớ có kích thước lớn hơn vùng nhớ đã cấp phát, ta sử dụng hàm realloc().

Cú pháp: void *realloc(void *block, size_t size)

Ý nghĩa:

- Cấp phát lại 1 vùng nhớ cho con trỏ block quản lý, vùng nhớ này có kích thước mới là size; khi cấp phát lại thì nội dung vùng nhớ trước đó vẫn tồn tại.

- Kết quả trả về của hàm là địa chỉ đầu tiên của vùng nhớ mới. Địa chỉ này có thể khác với địa chỉ được chỉ ra khi cấp phát ban đầu.

Ví dụ: Trong ví dụ trên ta có thể cấp phát lại vùng nhớ do con trỏ pa quản lý như sau:

int a, *pa;

pa=(int*)malloc(sizeof(int)); /*Cấp phát vùng nhớ có kích thước 2 byte*/

pa = realloc(pa, 6); /* Cấp phát lại vùng nhớ có kích thước 6 byte*/

Giải phóng vùng nhớ cho biến con trỏ

Một vùng nhớ đã cấp phát cho biến con trỏ, khi không còn sử dụng nữa, ta sẽ thu hồi lại vùng nhớ này nhờ hàm free().

Cú pháp: void free(void *block)

Ý nghĩa: Giải phóng vùng nhớ được quản lý bởi con trỏ block.

Ví dụ: Ở ví dụ trên, sau khi thực hiện xong, ta giải phóng vùng nhớ cho 2 biến con trỏ pa & pb:

free(pa);

free(pb);

Một số phép toán trên con trỏ

a. Phép gán con trỏ: Hai con trỏ cùng kiểu có thể gán cho nhau.

Ví dụ:

int a, *p, *a ; float *f;

a = 5 ; p = &a ; q = p ; /* đúng */

f = p ; /* sai do khác kiểu */

Ta cũng có thể ép kiểu con trỏ theo cú pháp:

(<Kiểu kết quả>*)<Tên con trỏ>

Chẳng hạn, ví dụ trên được viết lại:

int a, *p, *a ; float *f;

a = 5 ; p = &a ; q = p ; /* đúng */

f = (float*)p; /* Đúng nhờ ép kiểu*/

b. Cộng, trừ con trỏ với một số nguyên

Ta có thể cộng (+), trừ (-) 1 con trỏ với 1 số nguyên N nào đó; kết quả trả về là 1 con trỏ. Con trỏ này chỉ đến vùng nhớ cách vùng nhớ của con trỏ hiện tại N phần tử.

Ví dụ: Cho đoạn chương trình sau:

int *pa;

pa = (int*) malloc(20); /* Cấp phát vùng nhớ 20 byte=10 số nguyên*/

int *pb, *pc;

pb = pa + 7;

pc = pb - 3;

Lúc này hình ảnh của pa, pb, pc như sau:

c. Con trỏ NULL: là con trỏ không chứa địa chỉ nào cả. Ta có thể gán giá trị NULL cho 1 con trỏ có kiểu bất kỳ.

d. Lưu ý:

- Ta không thể cộng 2 con trỏ với nhau.

- Phép trừ 2 con trỏ cùng kiểu sẽ trả về 1 giá trị nguyên (int). Đây chính là khoảng cách (số phần tử) giữa 2 con trỏ đó. Chẳng hạn, trong ví dụ trên pc-pa=4.

Truy cập các phần tử mảng theo dạng con trỏ

Ta có các quy tắc sau:

&<Tên mảng>[0] tương đương với <Tên mảng>

&<Tên mảng> [<Vị trí>] tương đương với <Tên mảng> + <Vị trí>

<Tên mảng>[<Vị trí>] tương đương với *(<Tên mảng> + <Vị trí>)

Ví dụ: Cho 1 mảng 1 chiều các số nguyên a có 5 phần tử, truy cập các phần tử theo kiểu mảng và theo kiểu con trỏ.

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

/* Nhập mảng bình thường*/

void NhapMang(int a[], int N){

int i;

for(i=0;i<N;i++)

{

printf("Phan tu thu %d: ",i);scanf("%d",&a[i]);

}

}

/* Nhập mảng theo dạng con trỏ*/

void NhapContro(int a[], int N)

{

int i;

for(i=0;i<N;i++){

printf("Phan tu thu %d: ",i);scanf("%d",a+i);

}

}

int main()

{

int a[20],N,i;

clrscr();

printf("So phan tu N= ");scanf("%d",&N);

NhapMang(a,N); /* NhapContro(a,N)*/

printf("Truy cap theo kieu mang: ");

for(i=0;i<N;i++)

printf("%d ",a[i]);

printf(" Truy cap theo kieu con tro: ");

for(i=0;i<N;i++)

printf("%d ",*(a+i));

getch();

return 0;

}

Kết quả thực thi của chương trình:

Truy xuất từng phần tử đang được quản lý bởi con trỏ theo dạng mảng

<Tên biến>[<Vị trí>] tương đương với *(<Tên biến> + <Vị trí>)

&<Tên biến> [ <Vị trí> ] tương đương với (<Tên biến> + <Vị trí>)

Trong đó <Tên biến> là biến con trỏ, <Vị trí> là 1 biểu thức số nguyên.

Ví dụ: Giả sử có khai báo:

#include <stdio.h>

#include <alloc.h>

#include <conio.h>

int main(){

int *a;

int i;

clrscr();

a=(int*)malloc(sizeof(int)*10);

for(i=0;i<10;i++)

a[i] = 2*i;

printf("Truy cap theo kieu mang: ");

for(i=0;i<10;i++)

printf("%d ",a[i]);

printf(" Truy cap theo kieu con tro: ");

for(i=0;i<10;i++)

printf("%d ",*(a+i));

getch();

return 0;

}

Kết quả chương trình:

Với khai báo ở trên, hình ảnh của con trỏ a trong bộ nhớ:

Con trỏ chỉ đến phần tử mảng

Giả sử con trỏ ptr chỉ đến phần tử a[i] nào đó của mảng a thì:

ptr + j chỉ đến phần tử thứ j sau a[i], tức a[i+j]

ptr - j chỉ đến phần tử đứng trước a[i], tức a[i-j]

Ví dụ: Giả sử có 1 mảng mang_int, cho con trỏ contro_int chỉ đến phần tử thứ 5 trong mảng. In ra các phần tử của contro_int & mang_int.

#include <stdio.h>

#include <conio.h>

#include <alloc.h>

int main()

{

int i,mang_int[10];

int *contro_int;

clrscr();

for(i=0;i<=9;i++)

mang_int[i]=i*2;

contro_int=&mang_int[5];

printf(" Noi dung cua mang_int ban dau=");

for (i=0;i<=9;i++)

printf("%d ",mang_int[i]);

printf(" Noi dung cua contro_int ban dau =");

for (i=0;i<5;i++)

printf("%d ",contro_int[i]);

for(i=0;i<5;i++)

contro_int[i]++;

printf(" --------------------------------------------------------");

printf(" Noi dung cua mang_int sau khi tang 1=");

for (i=0;i<=9;i++)

printf("%d ",mang_int[i]);

printf(" Noi dung cua contro_int sau khi tang 1=");

for (i=0;i<5;i++)

printf("%d ",contro_int[i]);

if (contro_int!=NULL)

free(contro_int);

getch();

return 0;

}

Kết quả chương trình