Giống [chi] Ustilago (Than) và giống [chi] Volvariella (nấm rơm)

Giới thiệu một nhóm nấm với đặc tính sinh sản hữu tính là đãm và sinh sản vô tính với bào tử đãm trong đó có nhóm ký sinh và nhóm làm thực phẩm quan trọng cho người.

Các giống trên thuộc ngành phụ Nấm Đãm (Basidiomycotina) sống ký sinh hay hoại sinh trên xác bã thực vật ngay cả trên cây còn sống; khuẩn ty của chúng phát triển, phân nhánh và có vách ngăn ngang. Nấm đãm sinh sản vô tính với các bào tử đính, bào tử vách dày, bào tử vách mỏng và khuẩn ty, đặc biệt có sự nẩy chồi; Điểm đặc biệt của ngành này sự sinh sản hữu tính có 4 bào tử đãm trong một ĐÃM (hình 1).

Các dạng bào tử đãm (Sterigmata = thể bình, basidiospore = bào tử đãm, basidium = đãm)

• Giống Ustilago với 400 loài ký sinh trên thực vật (đa số trên họ Graminae và Cyperaceae) trong đó có nhiều cây trồng quan trọng như lúa mì, lúa mạch, mía đường, kiều mạch, bắp...., đặc biệt trên lúa gạo, bệnh THAN do Ustilago sẽ tạo một bọc phấn màu vàng trên gié lúa (hình 3).

Bệnh THAN do Ustilago gây ra túi hay bọc phấn trên thân, gié, lá và bông lúa (Infested ear, infested grain = hột bị nhiễm nấm, infested inflorescens = phát hoa bị nhiễm nấm, stem = thân, leaf = lá)

• Giống Volvariella, điển hình là nấm rơm (Volvariella volvacea), đặc trưng với cán (stipe), dù (pileus) tạo ra các quả thể (fruiting body) ăn được. Sinh sản vô tính lại hiếm ở nhóm này và sinh sản hữu tính lại rất phổ biến với khuẩn ty thứ cấp (hình 4), Đãm (basidia) và bào tử đãm (basidiospore)(hình 5) nằm trong các qủa thể hay còn gọi Bào đãm (basiocarp)(hình 5).

Quả thể của nấm rơm với cuống, dù và các rãnh chứa các bào tử đãm (Pileus = dù nấm, stipe = cuống, annulus = bao cuống, gill = rãnh, volva = bìu hay bao dù nấm, rhizomorph = rễ giả, young sporophore = quả thể non)

1. Sinh viên lấy mẫu nấm trong bọc THAN VÀNG trên gié lúa và khuẩn ty trong môi trường đặc bằng kim mủi giáo và đặt trong giọt nước tiệt trùng trên kính mang vật. Quan sát và vẽ hình

2. Dùng dao lam cắt ngang và dọc một tai (dù) nấm rơm thành một lát mỏng. Quan sát dưới kính hiển vi để thấy ĐÃM và BÀO TỬ ĐÃM. Vẽ hình các đãm và bào tử đãm

Khuẩn ty nấm rơm

Đãm và bào tử đãm của nấm rơm