Đối tượng và phương pháp hạch toán chi phí sản xuất, tính giá thành sản phẩm

Đối tượng hạch toán chi phí sản xuất là phạm vi giới hạn mà chi phí sản xuất phát sinh cần phải tập hợp nhằm đáp ứng yêu cầu kiểm tra giám sát chi phí và yêu cầu tính giá thành.

Hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp có tiến hành ở nhiều địa điểm, nhiều phân xưởng, tổ đội sản xuất khác nhau ở từng địa điểm sản xuất lại có thể sản xuất chế biến nhiều sản phẩm, nhiều công việc lao vụ khác nhau, theo các quy trình công nghệ sản xuất khác nhau. Do đó chi phí sản xuất của doanh nghiệp cũng phát sinh ở nhiều địa điểm, nhiều bộ phận, liên quan đến nhiều sản phẩm công việc, tức là toàn bộ quy trình công nghệ sản xuất, từng giai đoạn hay từng quy trình công nghệ, từng phân xưởng hay từng bộ phận, từng đơn đặt hàng, từng loại nhóm sản phẩm, từng hạng mục công trình.

Việc xác định đối tượng kế toán chi phí sản xuất và là khâu đầu tiên cần thiết của công việc kế toán, tập hợp chi phí sản xuất. Có xác định đúng đắn đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất sản phẩm đáp ứng được yêu cầu quản lý chi phí sản xuất của doanh nghiệp mới giúp cho tổ chức tốt nhất công việc kế toán tập hợp chi phí. Từ ghi chép ban đầu, tổng hợp số liệu, tổ chức tài khoản và sổ chi tiết đều phải theo đúng đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất đã xác định.

Để xác định đúng đối tượng kế toán chi phí sản xuất trước hết phải căn cứ vào đặc điểm và công dụng của chi phí trong sản xuất. Tuỳ theo cơ cấu tổ chức sản xuất yêu cầu và trình độ quản lý kinh doanh, yêu cầu hạch toán kinh doanh của doanh nghiệp mà đối tượng kế toán tập hợp chi p hí sản xuất có thể là toàn bộ quy trình công nghệ sản xuất của doanh nghiệp hay từng giai đoạn, từng quy trình công nghệ riêng biệt, từng phân xưởng, tổ đội sản xuất.

Tập hợp chi phí sản xuất theo từng đối tượng đã được quy định hợp lý, có tác dụng phục vụ tốt cho việc cho việc tăng cường quản lý chi phí sản xuất và phục vụ cho công tác tính giá thành sản phẩm được kịp thời và đúng đắn. Tuy nhiên để tính được giá thành sản phẩm thì công việc đầu tiên cần xác định đúng đối tượng tính giá thành.

Xác định đối tượng tính giá thành là công việc đầu tiên trong toàn bộ công tác tính giá thành sản phẩm. Trong doanh nghiệp sản xuất, đối tượng tính giá thành là kết quả của sản xuất thu được từ sản phẩm công việc, lao vụ nhất định đã hoàn thành. Việc xác định đối tượng tính giá thành là kết quả của sản xuất thu được từ sản phẩm công việc, lao vụ nhất định đã hoàn thành. Việc xác định đối tượng tính giá thành phải căn cứ vào đặc điểm, cơ cấu tổ chức sản xuất, đặc điểm quy trình công nghệ kỹ thuật sản xuất sản phẩm đặc điểm tính chất của sản phẩm, yêu cầu về trình độ hạch toán và quản lý kinh tế của doanh nghiệp. Trước hết, cần xem xét doanh nghiệp sản xuất theo loại hình nào. Nếu sản xuất đơn chiếc thì đối tượng tính giá thành là từng sản phẩm, từng công việc hoàn thành. Nếu sản xuất hàng loạt thì đối tượng tính giá thành vẫn có thể là sản phẩm hoàn thành hay nhóm sản phẩm hoàn thành.

Quy trình công nghệ cũng ảnh hưởng nhất định đến việc xác định đối tượng tính giá thành. Nếu quy trình sản xuất đơn giản thì sản phẩm hoàn thành ở cuối quy trình sản xuất đó chính là đối tượng tính giá thành. Nếu quy trình kiểu phức tạp liên tục thid đối tượng tính giá thành sản phẩm là sản phẩm ở giai đoạn cuối cùng hoặc nửa thành phẩm đã hoàn thành ở từng giai đoạn. Nếu quy trình phức tạp kiểu song song thì đối tượng tính giá thành là sản phẩm đã lắp ráp hoàn chỉnh và cả một số bộ phận chi tiết của sản phẩm nữa.

Đối tượng tính giá thành có nội dung khác với đối tượng tính chi phí. Đối tượng của chi phí sản xuất là căn cứ để mời các tài khoản, các sổ kế toán chi tiết, tổ chức công tác ghi chép ban đầu, tập hợp số liệu chi phí sản xuất chi tiết theo từng đối tượng. Còn việc xác định đối tượng tính giá thành lại là căn cứ để kế toán lập bảng chi tiết giá thành và tổ chức công tác tính giá thành theo từng đối tượng.

Để phân biệt được đối tượng hạch toán chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành ngày cả khi chúng đồng nhất là một, cần dựa vào các cơ sở sau: Đặc điểm quy trình công nghệ sản xuất: sản xuất đơn giản hay phức tạp. Với sản xuất giản đơn thì đối tượng hạch toán chi phí sản xuất có thể là sản phẩm hay toàn bộ quá trình sản xuất (Nếu sản xuất một thứ sản phẩm) hoặc có thể là một nhóm sản phẩm (Nếu sản xuất nhiều thứ sản phẩm cùng tiến hành trong một quy trình lao động). Đối tượng tính giá thành ở đây là sản phẩm cuối cùng.

Với sản phẩm phức tạp, đối tượng hạch toán chi phí sản xuất có thể là bộ phận, chi tiết sản phẩm, các giai đoạn chế biến, phân xưởng chế biến, phân xưởng sản xuất hoặc nhóm chi tiết bộ phận sản phẩm ... còn đối tượng tính giá thành là thành phẩm hay bán thành phẩn ở từng bước chế tạo.

Phương pháp hạch toán chi phí sản xuất là phương pháp hoặc hệ thống các phương pháp được sử dụng để tập hợp và phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố, khoản mục trong phạm vi giới hạn của đối tượng hạch toán chi phí. Do đối tượng hạch toán chi phí có nhiều loại khác nhau nên cũng có nhiều cách hạch toán chi phí cho phù hợp với từng đối tượng. Vì thế, trong thực tế thường áp dụng các phương pháp hạch toán chi phí sản xuất như sau:

+ Đối tượng tập hợp chi phí trong doanh nghiệp sản xuất thường là:

- Toàn bộ quy trình công nghệ sản xuất.

- Từng giai đoạn hay từng quy trình công nghệ, từng phân xưởng, từng bộ phận sản xuất, từng đơn đặt hàng, từng loại nhóm sản phẩm, từng hạng mục công trình.

+ Đối tượng tập hợp chi phí là căn cứ để xác định.

- Đặc điểm phát sinh chi phí.

- Công dụng của chi phí.

- Căn cứ cơ cấu tổ chức, quy trình công nghệ đặc điểm của sản phẩm, yêu cầu quản lý, yêu cầu hạch toán kinh doanh.

* Kế toán tập hợp chi phí sản xuất.

Chi phí sản xuất của các doanh nghiệp bao gồm nhiều loại với tính chất và nội dung khác nhau, phương pháp tập hợp chi phí và tính giá thành cũng khác nhau. Khi phát sinh, trước hết các chi phí sản xuất được biểu hiện theo các yếu tố chi phí rồi mới được biểu hiện thành các khoản mục giá thành khi tính giá thành sản phẩm.

Việc tập hợp chi phí sản xuất phải được tiến hành theo một trình tự hợp lý khoa học thì mới có thể tính giá thành một cách chính xác và kịp thời. Trình tự này phụ thuộc nhiều vào đặc điểm ngành nghề, mối quan hệ của hoạt động sản xuất.

Kinh doanh và trình độ hạc toán của doanh nghiệp, trường hợp đơn vị kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên.

Đối với khoản mục chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.

Phạm vi bao gồm nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ nửa thành phẩm, nhiên liệu toàn bộ vật liệu tạo ra sản phẩm. Không tính vào nguyên vật liệu trực tiếp các loại vật tư dụng cụ dùng cho phân xưởng, quản lý hay dịch vụ khác.

Phương pháp tập hợp.

Nếu nguyên vật liệu liên quan đến một trường hợp tập hợp chi phí thì sẽ hạch toán trực tiếp cho đối tượng.

Nếu liên quan đến nhiều đối tượng chịu chi phí thì sẽ tiến hành tập hợp sau đó phân bổ cho từng đối tượng, hạch toán vào chi phí sản xuất trong kỳ theo đúng nguyên vật liệu chính phát sinh điều đó còn liên quan đến trị giá vật liệu tồn ở bộ phận sản xuất và phế liệu thu hồi được lúc đó người ta tính trị giá vật liệu và chi phí vật liệu trực tiếp trong kỳ.

Trong đó:

- Chất liệu xuất kho được tính căn cứ các phiếu xuất kho.

- Vật liệu tồn ở bộ phận sản xuất căn cứ vào biên bản kiểm kê hoặc phiếu báo vật tư còn lại.

- Phế liệu thu hồi căn cứ vào phiếu nhập kho và đơn giá thu hồi.

* Phương pháp hạch toán.

Sử dụng tài khoản B21 - chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.

Tài khoản này được mở chi tiết theo từng đối tượng tập hợp chi phí trong doanh nghiệp có bao nhiêu công trình thì có bấy nhiêu chi tiết, khi ké toán vào sổ chi phí của công trình nào tập hợp vào công trình đó có thể chi tiết từng hạng mục công trình.

Trình tự hạch toán.

TK622Tập hợp chi phí nhân công trực tiếp.

Sử dụng tài khoản 622 - chi phí nhân công trực tiếp.

Chi phí nhân công trực tiếp cũng tập hợp cho từng đối tượng. Nếu liên quan đến một đối tượng tập hợp chi phí là chi phí trực tiếp được hạch toán chi tiết vào đối tượng đó. Nếu liên quan đến nhiều đối tượng thì sẽ phân bổ theo tiêu thức phù hợp có thể là:

- Theo tiêu lượng định mức.

- Theo khối lượng sản phẩm.

- Theo giờ công định mức và thực tế.

+ Trường hợp trích trước tiền lương nghỉ phép của công nhân viên trực tiếp thì liên quan đến TK 355

Ghi Nợ TK 622

Có TK 335

+ Tiền lương của công nhân trực tiếp thi công không hạch toán vào tài khoản 622 mà hạch toán vào TK 623 nếu ở đơn vị xây lắp.

* Trình tự hạch toán.

* Kế toán chi phí sản xuất chung.

+ Phạm vi: là những khoản chi phí sản xuất phát sinh ngoài hai khoản mục trên.

- Các chi phí phát sinh ở phân xưởng, tổ, đội như chi phí sản xuất tổ đội là chi phí sản xuất chung.

- Không tính chi phí phục vụ quản lý chung toàn doanh nghiệp hoặc chi phí ngoài sản xuất.

+ Phương pháp tập hợp hoặc phân bổ. Thông thường được tập hợp theo địa chỉ phát sinh chi phí như ở các phân xưởng, tổ đội. Nếu có chi phí liên quan đến một đối tượng tập hợp chi phí như sản xuất như chi phí một loại sản phẩm thì sẽ hạch toán tẹưc tiếp cho đối tượng đó. Nếu liên quan đến nhiều đói tượng thì sẽ tập hợp sau đó phân bổ theo tiêu thức nhất định các tiêu thức có thể là chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí trực tiếp phân bổ theo giờ máy chạy, theo định mức chi phí chung,

* Phương pháp hạch toán.

Sử dụng TK 627: Chi phí sản xuất chung

- 6271 chi phí nhân viên phân xưởng

- 6272 chi phí vật liệu

- 6273 chi phí CCDC

- 6274 chi phí khấu háo TSCĐ

- 6277 chi phí dịch vụ mua ngoài

- 6278 chi phí bằng tiền khác

Trình tự hạch toán.

Trường hợp kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ.

* Kế toán tập hợp chi tiết phát sinh trong kỳ theo từng khoản mục và chi tiết theo từng đối tượng tập hợp chi phí theo từng khoản mục: 621,622,627 như phương pháp kê khai thường xuyên.

* Sử dụng TK 631 để tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm… còn TK 154 chỉ phản ánh sản phẩm dở dang chứ không dùng để tập hợp chi phí như kê khai thường xuyên.

Trình tự hạch toán