Đền quán thánh
Đền Quán Thánh , tên chữ là Trấn Vũ Quán là nơi thờ Thánh Trấn Vũ tại Hà Nội. Tên đền có khi bị gọi nhầm là Quan Thánh. Đền (hay đúng hơn là quán) nằm trên đất phường Quán Thánh, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Đền nằm cạnh bên Hồ Tây và cửa Bắc ...
Đền Quán Thánh, tên chữ là Trấn Vũ Quán là nơi thờ Thánh Trấn Vũ tại Hà Nội. Tên đền có khi bị gọi nhầm là Quan Thánh.
Đền (hay đúng hơn là quán) nằm trên đất phường Quán Thánh, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Đền nằm cạnh bên Hồ Tây và cửa Bắc Thành Hà Nội, đây là một trong Thăng Long tứ trấn và Thăng Long tứ quán xưa.
Cổng đền Quán Thánh (Trấn Vũ quán)
Đền được xây dựng vào đầu thời nhà Lý và từng trải qua nhiều đợt trùng tu vào các năm 1618, 1677, 1768, 1836, 1843, 1893, 1941 (các lần trùng tu này được ghi lại trên văn bia). Đợt trung tu năm Đinh Tỵ niên hiệu Vĩnh Trị thứ 2 đời vua Lê Hy Tông thì đúc tượng Huyền Thiên Trấn Vũ bằng đồng hun, thay cho pho tượng bằng gỗ trước đó. Năm Cảnh Thịnh 2 (1794) đời vua Quang Toản, viên Đô đốc Tây Sơn là Lê Văn Ngữ cho đúc chiếc khánh đồng lớn.[1]
Vua Minh Mạng nhà Nguyễn khi ra tuần thú Bắc Thành, cho đổi tên đền thành Chân Vũ quán (真武觀)[1], ba chữ Hán này được tạc trên nóc cổng tam quan. Tuy nhiên, trên bức hoành trong Bái đường vẫn ghi là Trấn Vũ quán (鎮武觀). Năm 1842, vua Thiệu Trị cũng đến thăm đền và ban tiền đúc vòng vàng đeo cho tượng Trấn Vũ. Đền được công nhận di tích lịch sử-văn hóa cấp quốc gia đợt đầu năm 1962.[1]
Có thể thấy, người xưa chấp nhận cả 2 cách viết và gọi theo thói quen là Trấn Vũ quán. Ngay cả tên gọi Đền Quán Thánh là tên gọi nôm na mới có từ năm 1980. Quán là Đạo Quán và là nơi thờ tự của Đạo Giáo, cũng như chùa là của Phật Giáo.
Thánh Trấn Vũ là một hình tượng kết hợp nhân vật thần thoại Việt Nam (ông Thánh đã giúp An Dương Vương trừ ma trong khi xây dựng thành Cổ Loa) và nhân vật thần thoại Trung Quốc Chân Võ Tinh quân (vị Thánh coi giữ phương Bắc).
Tượng Trấn Vũ trong đền Quán Thánh.
Tương truyền đền có từ đời Lý Thái Tổ (1010-1028). Nhưng theo Vũ Tam Lang trong cuốn Kiến trúc cổ Việt Nam, thì đền được khởi dựng năm 1102[2] (có lẽ là là năm 1012 thì đúng hơn).
Cũng theo Vũ Tam Lang, thì đền được di dời về phía Nam hồ Tây trong đợt mở rộng Hoàng thành Thăng Long năm 1474 của vua Lê Thánh Tông[2]. Nhưng diện mạo đã được tu sửa vào năm 1836-1838, đời vua Minh Mạng. Các bộ phận kiến trúc đền sau khi trùng tu bao gồm: tam quan, sân, ba lớp nhà tiền tế, trung tế, hậu cung. Các mảng chạm, khắc trên gỗ có giá trị nghệ thuật rất cao. Bố cục không gian rất thoáng và hài hòa. Hồ Tây trước mặt tạo cho đền luôn có không khí mát mẻ quanh năm.
Ngôi chính điện (bái đường), nơi đặt tượng Trấn Vũ, gồm 4 lớp mái (4 hàng hiên), chính giữa là bức hoành phi đề "Trấn Vũ Quán". Hai tường hồi có khắc các bài thơ ca ngợi cảnh đẹp của đền và tượng Trấn Vũ, của các tác giả thời nhà Nguyễn như Nguyễn Thượng Hiền, Vũ Phạm Hàm,... Nhà tiền tế có khám thờ và án thư cùng tượng thờ nghệ nhân đúc tượng Trấn Vũ, ông trùm Trọng.
Trong đền có bức tượng Trấn Vũ đúc bằng đồng đen năm 1677, cao 3,69 m, nặng khoảng 4 tấn (3986,4 kg). Theo Vũ Tam Lang thì tượng được đúc xong năm 1681, về sau được đặt trên bệ đá cao 1,5 m làm thêm năm 1892. Tượng có hình dáng một Đạo sĩ ngồi, y phục gọn gàng nhưng tóc lại bỏ xõa, chân không mang giày, tay trái bắt quyết, tay phải chống gươm thần có rắn quấn quanh và chống lên lưng rùa. Tượng Trấn Vũ là một công trình nghệ thuật độc đáo duy nhất tại Việt Nam, khẳng định nghệ thuật đúc đồng và tạc tượng của người Hà Nội cách đây ba thế kỷ.
