Hướng dẫn nuôi dê Barbari:
Dê là loài động vật ăn tạp , dễ nuôi , khả năng kháng bệnh cao , chính nhờ những đặc tính đó mà một số hộ dân trong tỉnh đã mạnh dạn đầu tư và thoát nghèo. Để chăn nuôi dê được ổn định , ngày càng phát triển kinh tế gia đình , bà con cần chú ý nắm vững một số kỹ thuật sau:Nên thiết kế gồm 3 phần như sau:
1. Chuồng trại:
- Chuồng dê có thể là căn nhà hoặc lán trại đơn giản nhưng phải đảm bảo ở nơi khô ráo , sạch sẽ thông thoáng , tránh nắng nóng và ẩm ướt.- Nền chuồng phải phẳng , nhẵn để dễ vệ sinh , có rãnh thoát phân và nước tiểu.- Chuồng dê tốt nhất nên làm hướng Đông Nam để mát về mùa hè ấm về mùa đông.
2. Cũi , lồng , chuồng dê:
- Nên tận dụn nhưng vận dụng có sẵn để làm có thể làm bằng tre , gỗ , tầm vong.- Tất cả đều phải chắc chắn , gọn gàng không để dê chui qua , lọt chân.- Sàn chuồng phải cách mặt đất từ 50–80 cm.- Chuồng nuôi cần đảm bảo diện tích: Dê đực giống: 1 , 5 -2 m 2 , dê thịt 0 , 6m 2 .3. Sân chơi: - Đây là phần nền đất , tiếp giáp với chuồng có hàng rào bảo vệ.- Khu vực sân chơi phải quang đãng , thoáng mát , có bóng râm , phẳng không đọng nước.- Sân chơi thường có diện tích rộng bằng 3 lần diện tích chuồng nuôi.4. Kỹ thuật chọn giống: - Cũng giống như các loại gia súc khác là phải chọn qua đời trước ( ông bà , bố mẹ ) kiểm tra cá thể con giống như ngoại hình , khả năng sản xuất , khả năng thích ứng với điều kiện chăn nuôi và chọn lọc qua đời sau của chúng.a ) Chọn giống dê cái: - Ngoại hình: Chọn những dê có ngoại hình đẹp , mình nở rộng , ngực sâu , thân hình cân đối khỏe mạnh , da mềm , lông bóng.- Bầu vú nở rộng , cân đối , núm vú dài và đưa về phía trước có nhiều mạch máu nổi trên bầu vú.- Khả năng sinh sản: Khoảng cách lứa đẻ đều đặn , số con đẻ ra , tỷ lệ nuôi sống cao.- Khả năng sinh trưởng: chọn những con có chỉ tiêu sinh trưởng cao hơn những con khác trong đàn tại thời điểm sơ sinh , lúc 6 tháng tuổi , lúc phối giống , tuổi đẻ lứa đầu tiên.b ) Chọn giống dê đực: - Chọn những con đực có ngoại hình đẹp , đầu cổ kết hợp hài hòa , thân mình cân đối khỏe mạnh, 4 chân vững chắc , hai dịch hoàn to đều , dáng nhanh nhẹn , tính hăng tốt.5. kỹ thuật chăm sóc nuôi dưỡng: a ) Thức ăn cho dê: - Thức ăn cho dê rất đa dạng gồm:+ Các loại cây bụi , cỏ trồng , cỏ mọc tự nhiên , các loại lá cây ( so đũa , mít , chuối , sầu đâu , keo dậu , dâm bụt… ).+ Phế phẩm nông nghiệp ( rơm , thân cây ngô , ngọn mía , dây đậu... ) ,+ Các loại củ quả ( khoai lang , bí đỏ , chuối... ) , thức ăn tinh , thức ăn khoáng.+ Thức ăn thô xanh thường chiếm khoảng 55 – 70% khẩu phần ăn của dê.b ) Chăm sóc nuôi dưỡng: * Dê con từ sơ sinh đến 10 ngày tuổi:- Dê con sau đẻ được lau khô , cắt rốn và cho bú sữa đầu ngay. Lưu ý khi cắt rốn phải vuốt sạch máu và cắt cách cuốn rốn 3-4cm.- Phải giữ ấm cho dê con , không được cho dê con xuống đất tránh tiếp xúc với mầm bệnh.- Trường hợp dê con sinh ra yếu cần phải hỗ trợ cho dê con bú bình bằng cách vắt sữa đầu cho dê con bú ngày 3-4lần.- Nếu dê mẹ không cho con bú thì phải giữ chặt dê mẹ , vắt bỏ tia sữa đầu rồi vắt ít sữa vào miệng cho dê con quen dần sau đó giữ nguyên cho dê con bú no.- Tiếp tục làm như vậy cho đến khi dê mẹ chịu cho bú trực tiếp.- Chú ý phải hướng dê con bú đều cả 2 vú.* Dê con từ 11 đến 45 ngày tuổi:- Trường hợp nuôi dê cao sản ( trên 1lít sữa/ngày ): nên tách dê con khỏi dê mẹ để vắt sữa , thường vắt sữa 02 lần/ngày lúc sáng và chiều tối.- Sau mỗi lần vắt nên cho dê con bú để khai thác hết sữa mẹ , sau đó tuỳ lượng sữa dê con bú được mà cho bú bình thêm 300 - 350ml ngày 2-3lần.- Tổng lượng sữa dê con bú được từ mẹ là 450-600ml/ngày.- Đối với chăn nuôi hộ gia đình và dê cho sữa dưới 1lít/ngày thì tách mẹ vào ban đêm ( từ 5giờ chiều hôm trước đến 6giờ 30 sáng hôm sau ).- Dê mẹ được vắt sữa 1 lần/ngày vào buổi sáng sau đó cho dê con theo mẹ cả ngày và không cần cho bú bình thêm- Từ ngày thứ 11 cần tập cho dê con ăn những thức ăn dễ tiêu như: chuối chín , bột bắp , bột đậu nành rang và đặc biệt là các loại lá non , cỏ non khô ráo sạch sẽ.* Giai đoạn 46 – 90 ngày tuổi:- Cho dê ăn từ 50 – 100g thức ăn tinh , lượng thức ăn tăng dần cho đến khi dê con tự ăn và không cần sữa mẹ.- Cần cung cấp đủ nước uống sạch cho dê con.* Chăm sóc nuôi dưỡng dê hậu bị:- Chọn những con dê cái , dê đực có ngoại hình đẹp , sinh trưởng phát dục tốt chuyển sang nuôi hậu bị.- Dê hậu bị được nuôi theo khẩu phần quy định để tăng khả năng sinh trưởng phát triển.- Cung cấp đủ nước sạch , tăng cường cho dê vận động , thường xuyên vệ sinh chuồng trại , sân chơi , máng ăn , uống sạch sẽ.* Chăm sóc nuôi dưỡng dê cái sinh sản:- Chu kỳ động dục của dê là 21 ngày ( dao động 18 – 23 ngày ) thời gian mang thai biến động 145 – 157 ngày , phải chuẩn bị dụng cụ đỡ đẻ cho dê trước khi sinh 5 – 7 ngày.- Khi có chửa , nhu cầu dinh dưỡng của dê tăng dần và cao nhất là 2 tháng cuối , vì vậy phải đảm bảo đủ số lượng và chất lượng thức ăn để dê nuôi thai tốt.- Dê chửa ở giai đoạn cuối không nên chăn thả xa chuồng và tuyệt đối không được nhốt chung với dê đực.- Đối với dê chửa lần đầu cần xoa bóp nhẹ đầu vú để kích thích tuyến sữa phát triển.* Chăm sóc dê đẻ:- Dê sắp đẻ nên nhốt riêng từng con ở những chuồng cao ráo , ấm áp.- Chuẩn bị cũi , ổ nằm cho dê con và dụng cụ đỡ đẻ.- Bố trí người trực đỡ đẻ cho dê.* Chăm sóc và tiêm phòng bệnh:- Theo dõi sức khoẻ đàn dê hàng ngày , không cho dê ăn thức ăn ướt , dính nước mưa , bùn đất. Cho dê uống nước sạch có bổ sung thêm một ít muối.- Vệ sinh sạch sẽ chuồng trại , sân chơi , máng ăn , uống hàng ngày , tiêu độc sát trùng chuồng trại chăn nuôi 2 tuần/lần.- Hàng ngày trước khi chăn thả và sau khi về chuồng phải kiểm tra từng con nhằm phát hiện những con bỏ ăn , đau ốm , loét miệng , chướng hơi đầy bụng để kịp thời điều trị.- Tách riêng những con bệnh với con khỏe để theo dõi và tránh lây lan trong đàn.- Phòng bệnh: định kỳ 6 tháng tiêm phòng các loại vacxin tụ huyết trùng và tẩy giun sán cho dê/1 lần.- Hàng ngày kiểm tra 2 lần trước khi chăn thả và sau khi về chuồng phát hiện những con dê bỏ ăn, đau ốm , loét miệng , chướng bụng đầu hơi để kịp thời trị bệnh.Các bệnh thường gặp trên dê Barbari:
1. Bệnh tiêu chảy:
- Trên dê con do sức đề kháng còn yếu dê dễ bị nhiễm các vi khuẩn đường ruột gây tiêu chảy do vú hay sữa mẹ bị nhiễm.- Dê con thường mắc bệnh trong 4 - 10 ngày tuổi.a. Triệu chứng: - Phân nhão có màu trắng tới vàng và nhão , sau đó thành dịch lỏng có mùi hôi.- Do bị mất nước nên dê con ốm , lông xù.b. Điều trị: - Trước tiên cho dê con uống dung dịch điện giải để tránh mất nước và có thể điều trị bằng kháng sinh như neomycin hay sulfamide như sulfaguanidin.- Trên dê lớn có thể do nhiễm độc từ thức ăn hay ký sinh trùng hoặc cả hai. Phải tìm ra nguyên nhân để điều trị.- Vệ sinh chuồng trại tốt , bú đủ sữa đầu có thể phòng được bệnh này đối với dê con.
2. Bệnh viêm phổi trên dê , cừu :
- Xảy ra trên mọi lứa tuổi ở dê.- Bệnh có thể do Mycoplas-ma.- Bệnh này có thể lây lan do giọt nước mũi của thú bệnh.- Bệnh xảy ra nhiều lúc ẩm ướt và có thể tử vong đến 100%.a.Triệu chứng: - Thời gian ủ bệnh của dê , cừu là 3-4 ngày.- Dê cừu bệnh thể hiện: thời gian đầu sốt cao: 41-45 , 5°C kéo dài 3 ngày , nước mắt dịch mũi chảy liên tục , ăn kém hoặc bỏ ăn , niêm mạc mắt đỏ sẩm , thở khó tăng dần , ho nhiều , từ ho khan đến ho khạc ra dịch mũ khi bệnh đã trở nên trầm trọng.- Dê cừu bị bệnh cấp tính thường chết nhanh , từ 4-6 ngày sau khi có triệu chứng đầu tiên.- Dê , cừu trưởng thành bị bệnh mãn tính kéo dài , gầy yếu dần , ho thở ngày một nặng và thường chết sau 30-45 ngày vì xung hô hấp.b. Phòng và điều trị: * Điều trị:- Dùng phối hợp hai kháng sinh sau đây:- Tiamulin: dùng liều 1ml cho 10kg thể trọng , dùng liên tục trong 5-6 ngày.- Oxytetracylin: có thể dùng loại chậm hoặc nhanh với liều 30mg cho 1kg thể trọng dê , dùng thuốc liên tục 5-6 ngày. + Chú ý: Hai kháng sinh trên không được tiêm chung một ống tiêm vì sẽ làm kết tủa thuốc.- Dùng các loại thuốc trợ sức: Vitamin B2 , Vitamin C và cafein.* Phòng bệnh:- Phát hiện sớm dê , cừu ốm để cách ly và điều trị kịp thời.- Giữ chuồng trại khô sạch , kín ẩm mùa đông và thoáng mát mùa hè.- Tiêm vacxin phòng bệnh cho dê khi có điều kiện. Hiện nay vacxin chưa được sản xuất ở nước ta và cũng chưa được nhập nội.
3. Bệnh viêm lở miệng truyền nhiễm:
- Lây lan rất nhanh xảy ra trên mọi lứa tuổi , nhưng xảy ra nhiều trên dê theo mẹ và dê sau cai sữa.- Bệnh không trầm trọng.a. Triệu chứng: - Phần trong miệng , môi bị sưng lở loét.- Khi nặng có thể xảy ra ở mũi , mặt , tai và bầu vú.b. Phòng và điều trị: - Cách ly thú bệnh , sát trùng chuồng trại khu thú bệnh bằng vôi hay formaline.- Dùng các dung dịchsát trùng như thuốc tím , nước muối , oxy già… sau đó bôi các thuốc kháng sinh dưới dạng thuốc mỡ hay bột lên vết thương sau khi thấm nước phèn.- Nên tiêm thêm sinh tố A và C để tăng sức đề kháng.- Đã có vaccine ngừa bệnh , nhưng có thể chưa có ở nước ta và cần phải nhập nội.
4. Bệnh tụ huyết trùng:
- Xảy ra ở mọi lứa tuổi ở dê.- Nguyên nhân chính do Pastuerella multocida , nhưng thường kết hợp với một số vi trùng cơ hội như streptococcus , staphylococcus , myco-plasma .a. Triệu chứng: - Triệu chứng điển hình là bỏ ăn , sốt cao , chảy nước bọt , nước mũi , khó thở , kết mạc sung huyết , vùng hầu , họng sưng to , tiêu chảy với phân có máu.- Thể cấp tính làm dê chết rất nhanh.b. Phòng và điều trị: - Nếu phát hiện kịp có thể điều trị bằng kháng sinh liều cao như oxytetracycline hay sulfamide.- Bệnh lây lan rất nhanh , khó kiểm soát nên phải tiêm phòng đầy đủ cho đàn dê.
5. Bệnh lở mồm , long móng:
- Trên dê mức độ lây lan vừa phải , cục bộ.- Dê con mẫn cảm với bệnh nên dễ chết.a. Triệu chứng: - Xuất hiện các nốt loét ở bên trong miệng , lưỡi và các khe nứt giữa phần móng và phần mềm của bàn chân.- Do đi lại , ăn uống khó khăn nên dê giảm sức tăng trọng , hay sản lượng sữa.b. Phòng và điều trị: - Bệnh do virus nên không có thuốc đặc trị mà chỉ sát trùng vết thương và tăng cường sức đề kháng và chống phụ nhiễm.- Tiêm phòng vaccine phòng bệnh lở mồm long móng cho đàn dê.6. Bệnh thối móng : - Do vi trùng Spherophorus necrophorus truyền qua các vết thương ở chân.- Nền đất ẩm ướt , nhiều chất hữu cơ là điều kiện thuận lợi cho vi trùng này phát triển.- Do đó đàn dê chăn thả , di lại trên nền đất ẩm ướt thường bị bệnh này.a. Triệu chứng: - Xuất hiện các vết loét ở phần sừng và dưới lớp sừng móng chân chứa đầy dịch lỏng màu vàng , rất hôi thối làm cho cả vùng móng sưng lên , dê bị đau và sốt.b. Phòng và điều trị: - Kết hợp bôi thuốc kháng sinh như tetran với ngâm chân trong hố ngâm có chứa dung dịch sulfat đồng 5% hay formalin 10% liên tục cho đến khi khỏi bệnh.- Giữ chuồng trại luôn sạch sẽ , cách ly những con bị bệnh.- Thường xuyên sát trùng định lỳ chuông trại.7. Viêm kết mạc truyền nhiễm : - Do một số vi trùng như mycoplasma , chlamydia… lan truyền vào tuyến lệ do tiếp xúc với thú bệnh hoặc gián tiếp do ruồi , côn trùng.a. Triệu chứng: - Kết mạc mắt bị xung huyết , chảy nhiều nước mắt , có nhiều ghèn nên hai mí mắt bị dính lại.- Dê sợ ánh sáng.- Nếu nặng dê có thể bị mù mắt.b. Phòng và điều trị: - Điều trị bằng cách dùng bông tẩm dung dịch sulfat kẽm 10% kết hợp với thuốc mỡ oxtetracycline với liệu trình 4 - 5 lần mỗi ngày.- Nên tiêm thêm sinh tố A để giúp mắt chóng hồi phục.- Giữ chuồng trại vệ sinh sạch sẽ.- Cách ly những con bị bệnh với những con khỏe.- Định kỳ sát trùng chuồng trị thường xuyên.