Cây "sàn sạt"

Giảo cổ lam là phiên âm Hán Việt, còn gọi là dây lõa hùng, trường sinh thảo hoặc thất diệp đảm, ngũ diệp sâm với danh pháp khoa học là Gynostemma pentaphyllum thuộc họ Bầu bí (Cucurbitaceae). Nó là một loài cây thảo có thân mảnh, leo nhờ tua cuốn đơn ở nách lá. Cây đực và cây cái riêng biệt. Lá kép hình chân vịt. Cụm hoa hình chuỳ mang nhiều hoa nhỏ màu trắng, các cánh hoa rời nhau xoè hình sao, bao phấn dính thành đĩa, bầu có 3 vòi nhuỵ. Quả khô hình cầu, đường kính 5 - 9 mm, khi chín màu đen.

Cây mọc ở độ cao 200 - 2.000 m, trong các rừng thưa và ẩm ở Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Indonesia, Triều Tiên và một số nước châu Á khác. Thành phần hóa học chính của thất diệp đảm là flavonoit và saponin. Số saponin của thất diệp đảm nhiều gấp 3 - 4 lần so với nhân sâm. Trong đó, một số có cấu trúc hoá học giống như cấu trúc có trong nhân sâm (ginsenozit). Ngoài ra thất diệp đảm còn chứa các vitamin và các chất khoáng như selen, kẽm, sắt, mangan, phốtpho...

Thất diệp đảm là cây thuốc đã được dùng theo y học cổ truyền Trung Quốc. Người Trung Quốc từ lâu xem cây này như thuốc trường sinh, bởi lẽ người dân ở tỉnh Quý Châu uống trà thất diệp đảm thường xuyên thì sống rất thọ. Cây này còn được gọi là nhân sâm phương Nam hay nhân sâm 5 lá, mặc dù thực tế loài này không có họ hàng gì với nhân sâm đích thực. Cây này cũng được dùng ở Nhật Bản với tên amachazuru, ở Hàn Quốc với tên gọi dungkulcha và nhiều nước khác.

Ở Việt Nam, vào năm 1997 giáo sư Phạm Thanh Kỳ (Đại học Dược Hà Nội) đã phát hiện cây thất diệp đảm trên núi Phan Xi Păng và được giáo sư Vũ Văn Chuyên (Đại học Dược Hà Nội) xác định đúng là loại Gynostemma pentaphyllum. Ngoài ra, thất diệp đảm còn được tìm thấy ở một số địa phương thuộc vùng đồi núi phía Bắc.

Cây Sàn sạt là loài cây khác, còn có tên Luật thảo, tên khoa học là Humulus scandens, họ Gai mèo (Cannabaceae). Là loại cây dây leo quấn dài 6 - 8m. Cả thân, cành, lá đều có lông nhám. Lá mọc đối, gần gốc thì hình tim, xa gốc xẻ 3 - 5 thuỳ hình chân vịt, rộng 8 - 10cm, mép răng cưa, cuống lá dài 8 - 10cm. Cụm hoa mọc ở kẽ lá gồm nhiều hoa nhỏ, đực cái khác gốc. Hoa đực mọc thành chùm dài, màu đỏ nhạt. Hoa cái thành sim co gần hình cầu, màu vàng nhạt. Cây mọc hoang dại trong rừng, ở đồng bằng cây thường mọc trùm lên các bụi cây khác. Trâu bò rất thích ăn dây, lá này...