Các khái niệm cơ bản về thị trường chứng khoán

Khái niệm và phân loại công ty chứng khoán

Công ty chứng khoán là một định chế tài chính trung gian thực hiện các nghiệp vụ tren thị trường chứng khoán

ở Việt Nam , theo quyết định 04/1998/QĐ-UBCK3 ngày 13 tháng 10 năm 1998 của UBCKNN ,CTCK là công ty cổ phần ,công ty trách nhiệm hữu hạn thành lập hợp pháp tại Việt Nam , được Uỷ ban chứng khoán nhà nước cấp giấy phép thực hiên một số loại hình kinh doanh chứng khoán

Do đặc điểm một CTCK có thể kinh doanh chứng khoán nhất định do đó ,hiện nay , có quan điểm phân chia CTCK như sau

Công ty môi giới cứng khoán : là công ty CK chỉ thựchiện việc trung gian mua bán chứng khoán cho khách hàng để hưởng hoa hồng

Công ty bảo lãnh phát hành chứng khoán : là CTCK chủ yếu thực hiện nghiệp vụ tự doanh , có nghiã là tự bỏ vốn và tự chịu trách nhiệm về hậu quả kinh doanh

Công ty trái phiếu : là CTCK chuyên mua bán các loại tráI phiếu

Thị trư­ờng chứng khoán

Công ty chứng khoán không tập trung : là các CTCK hoạt động chủ yếu trên thị trường OTC và họ đóng vai trò các nhà tạo lập thị trường

Nguyên tắc hoạt động của công ty chứng khoán

CTCK hoạt động theo hai nhóm nguyên tắc đó là nhóm nguyên tắc đạo đúc và nhóm nguyên tắ mang tính tài chính

Nhóm nguyên tắc đạo đức

CTCK phải đảm bảo tính trung thực và công bằng vì lợi ích của khách hàng

Kinh doanh có kỹ năng , tận tuỵ , có tinh thaanf trách nhiệm

Ưu tiên thực hiện lệnh của khách hàng trước khi thực hiện lệnh của công ty

Có nghĩa vụ bảo mật cho khách hàng , không được tiết lộ các thông tin về tàI khoản khách hàng khi chưa được khách hàng đồng ý bằng văn bản trừ khi có yêu cầu của cơ quan quản lý nhà nước

CTCK khi thực hiện nhiệm vụ tư vấn phải cung cấp đầy đủ thông tin chokhách hàng và giảI thích rõ ràng về các rủi ro mà khách hàng có thể phải gánh chịu ,đồng thời họ không được khẳng định về lợi mhuận các khoản đầu tư mà họ tư vấn

CTCK không được phép nhận bất cứ khoản thù lao nào ngoài các khoản thù lao thông thường cho dịch vụ tư vấn của mình

ở nhiều nước ,các CTCK phả đóng góp tiền vào quỹ bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán để bảo vệ lợi ích khách hàng trong trường hợpCtCK mất khả năng thanh toán

Nghiêm cấm thực hện các gio dịch nội gián , các công ty chứng khoán không được phép sử dụng các thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán cho chính mình , gây thiệt hại đến lợi ích khách hàng

Các CTCK không được tiến hành các hoạt động có thể lamf cho khách hàng và công chúng hiểu lầm về giá cả , giá trị và bản chất của chứng khoán hoặccác hoạt động khác gây thiệt hại cho khách hàng

Nhóm nguyên tắc tài chính

Đảm bảo các yêu cầu về vốn , cơ cấu vốn và nguyên tắc hạch toán ,báo cáo theo qui định của Uỷ ban chứng khoán Nhà nước . Đảm bảo nguồn tài chính trong cam kết kinh doanh chứng khoán với khách hàng

Công ty chứng khoán không được dùng tiền khách hàng làm nguồn tài chính để kinh doanh , ngoại trừ trường hợp số tiền đó dùng phụcvụcho giao dịch khách hàng

Công ty chứng khoán phảI tách bạch tiền và chứng khoán của khách hàng với tài sản của mình . Công ty chứng khoán không được ding chứng khoán của khách hàng làm vật thế chấp để vay vốn trừ trường hợp được khách hàng đồng ý bằng văn bản

Cơ cấu tổ chức của công ty chứng khoán

Cơ cấu tổ chức của công ty chứng khoán phụ thuọc vào loại hình nghiệp vụ chứng khoán mà công ty thực hiện cũng như qui mô hoạt động kinh doanh chứng khoán của nó . Tuy nhiên , chúng đều có những đặc điểm chung là hệ thống các phòng ban chức năng được chia thành nhóm 2 khối khác nhau là khối nghiệp vụ và khối phụ trợ

Khối nghiệp vụ ( front office ) là khối thực hiện các giao dịch kinh doanh và dịch vụ chứng khoán . Khối này đem lại thu nhập cho công ty bằng cách đáp ứng nhu cầu khách hàng và tạo ra sản phẩm phù hợp với các nhu cầu đó . Tương ứng với các nghiệp vụ do khối này phụ trách sẽ có những bộ phòng ban nhất định

Phòng môi giới

Phòng tự doanh

Phòng bảo lãnh phát hành

Phòng quản lý danh mục đầu tư và quĩ đầu tư

Phòng tư vấn tài chính đầu tư

Phòng kỹ quĩ

Tuy nhiên , căn cứ vào quy mô thị trường và sự chú trọng vào các nghiệp vụ mà công ty chứng khoán có thể chuyên sâu từng bộ phận hoặc tổng hợp các nghiệp vụ trong bộ phận

Thị trư­ờng chứng khoán

Khối phụ trợ (back office ) là khối không trực tiếp thực hiên các ngiệp vụ kinh doanh , nhưng nó không thể thiếu được trong vận hành của công ty chứng khoán vì hoạt động của nó mang tính chất ttrợ giúp cho khối nghiệp vụ . Khối này bao gồm các bộ phận sau

Phòng nghiên cứu phát triển

Phòng phân tích và thông tin thị trường

Phòng kế hoạch công ty

Phòng phát triển sản phẩm mới

Phòng công nghẹ tin học

Phòng pháp chế

Phòng kế toán , thanh toán và kiểm soát nội bộ

Phòng ngân quĩ , kí quĩ

Phòng tổng hợp hành chính , nhân sự

Ngoài sự phân biệt rõ ràng hai khối như vậy , do mức độ phát triển của công ty chứng khoán và thị trường chứng khoán mà có thể có thêm các bộ phạn khác như : mạng lưới chi nhánh , văn phòng trong và ngoàI nước , văn phòng đại lý … vv, hoặc các phòng ban liên quan đến các nghiệp vụ khác từ ngân hàng , bảo hiểm (tín dụng chứng khoán , bảo hiểm chứng khoán )

Vai trò , chức năng của công ty chứng khoán

Hoạt động của thị trường chứng khoán trước hết cần những người môi giới trung gian , đó là các công ty chứng khoán – một định chế tài chính trên thị trường chứng khoán , có nghiệp vụ chuyên môn , đội ngũ nhân viên lành nghề và bộ máy tổ chức phù hợp để thực hiện vai trò trung gian môI giới mua- bán chứng khoán , tư vấn đầu tư và một số dịch vụ khác cho cả người đầu tư lẫn tổ chức phát hành

Công ty chứng khoán là tác nhân quan trọng thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng . Nhờ các công ty chứng khoán nà chứng khoán được lưu thông từ nhà phát hành tới người đầu tư và có tính thanh khoản cao , qua đó huy động nguồn vốn từ nơI nhàn rỗi để phân bổ vào nơI sử dụng có hiệu quả

Chức năng cơ bản của công ty chứng khoán

Tạo ra cơ chế huy động vốn linh hoạt giữa người có tiền nhàn rỗi đến những người sử dụng vốn ( thông qua cơ chế phát hành và bảo lãnh )

Cung cấp cơ chế giá cả cho giao dịch ( thông qua hệ thống khớp giá hoặc khớp lệnh)

Tạo tính thanh khoản cho chứng khoán ( hoán chuyển từ chứng khoán ra tiền mặt và ngược lại từ tiền mặt ra chứng khoán moat cách dễ dàng )

Góp phần điều tiết và bình ổn thị trường ( thông qua hoạt động tự doanh hoặc vai trò tạo lập thị trường )

Vai trò của công ty chứng khoán

Với những đặc điểm trên , công ty chứng khoán có vai trò rất quan trọng đối với những chủ thể khác nhau trên thị trường chứng khoán

Đối với tổ chức phát hành . Mục tiêu khi tham gia vào thị trường chứng khoán của các TCPH là huy động vốn thông qua việc phát hành các chứng khoán . Vì vậy , thông qua hoạt động đại lý phát hành , bảo lãnh phát hành , các công ty chứng khoán có vai trò tạo ra cơ chế cơ chế huy động phụcvụ các nhà phát hành

Một trong những nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán là nguyên tắc trung gian . Nguyên tắc này yêu cầu những nhà đầu tư và những nhà phát hành không được mua bán trực tiếp chứng khoán mà phải thông qua các trung gian mua bán . Các công ty chứng khoán sẽ thực hiện vai trò trung gian mua bán cho cả người đầu tư và người phát hành . Và khi thực hiện công việc này , các công ty chứng khoán đã tạo ra cơ chế huy động vốn cho nèn kinh tế qua thị trường chứng khoán

Đối với các nhà đầu tư .Thông qua các hoạt động như môi giới , tư vấn đầu tư , quản lý danh mục đầu tư , công ty chứng khoán có vai trò làm giảm chi phí và thời gian giao dịch , do đó nâng cao hiệu quả các khoản đầu tư . Đối với hàng hoá thông thường ,

Thị trường chứng khoán mua bán qua trung gian sẽ làm tăng chi phí cho người mua và bán . Tuy nhiên , đối với thị trường chứng khoán , sự biến động thường xuyên của giá cả chứng khoán cũng như mức độ

rủi ro cao sẽ làm cho các nhà đầu tư tốn kém chi phí , công sức và thời gian tìm kiếm thông tin trước khi quyết định đầu tư. Nhưng thông qua công ty chứng khoán , với trình độ chuyên môn cao và uy tín nghề nghiệp sẽ giúp các nhà đầu tư thực hiện các khoản đầu tư một cách hiệu quả nhất

Đối với thị trường chứng khoán . Với thị trường chứng khoán , công ty chứng khoán thể hiện 2 vai trò chính

(1)Góp phần tạo lập giá cả , điều tiết trên thị trường . Giá cả chứng khoán là do thị trưòng quyết định . Tuy nhiên , để đưa ra mức giá cuối cùng , người mua và người bán phảI thông qua các công ty chứng khoán vì họ không được tham gia trực tiếp vào quá trình mua –bán . Các công ty chứng khoán là những thành viên của thị trường , do vậy họ cũng góp phần tạo lập giá cả thị trường thông qua đấu giá . Trên thị trường sơ cấp , các công ty chứng khoán cùng các nhà phát hành đưa giá đầu tiên . Chính vì vậy , giá cả mỗi loại chứng khoán giao dịch đều có sự tham gia định giá của các công ty chứng khoán

Các công ty chứng khoán còn thể hiện vai trò lớn hơn khi tham gia điều tiết thị trường . Để bảo vệ nhứng khoản đầu tư của khách hàng và bảo vệ lợi ích của chính mình , nhiều công ty chứng khoán đã giành một tỷ lệ nhất định các giao dịch để thực hiện vai trò bình ổn thị trường

(2) Góp phần làm tăng tính thanh khoản của tài sản tài chính

Thị trường chứng khoán có vai trò là môi trường làm tăng tính thanh khoản của các tàI sản tài chính . Nhưng các công ty chứng khoán mới la người thực hiện tốt vai trò đó vì công ty chứng khoán tạo ra cơ chế giao dịch trên thị trường . Trên thị trường cấp 1 , do thực hiện các hoạt động như bảo lãnh , phát hành , chứng khoán hoá , các công ty chứng koán không những huy động một lượng vốn lớn đưa vào sản xuất kinh doanh cho các nhà phát hành mà còn làm tăng tính thanh khoản của tài sản tài chính được đầu tư vì các chứng khoán qua đợt phát hành sẽ được mua bán trên thị trường cấp 2 . Điều này làm giảm rủi ro , tạo tâm lý yên tâm cho người đầu tư . Trên thị trường cấp 2 , do thực hiện các giao dịch mua bán , các công ty chứng khoán giúp người đầu tư chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt và ngược lại . Những hoạt động đó có thể làm tăng tính thanh khoản của nhứng tàI sản tài chính

Đối với các cơ quan quản lý thị trường . Công ty chứng khoán có vai trò cung cấp thông tin về thị trường chứng khoán cho các cơ quan quản lý thị trường để thực hiện mục tiêu đó . Các công ty chứng khoán thực hiện đựoc vai trò này vì họ vừa là người bảo lãnh cho các chứng khoán mới , vừa là trung gian mua bán và thực hiện các giao dịch trên thị trường . Một trong những yêu cầu của thị trường chứng khoán là các thông tin cần phải được công khai hoá dưới sự giám sát của cơ quan quản lý thị trường . Việc cung cấp thông tin vừa là qui định của hệ thống luật pháp , vừa là nguyên tắc nghề nghiệp của các công ty chứng khoán vì công ty chứng khoán cần minh bạch và công khai trong hoạt động . Các thông tin công ty chứng khoán có thể cung cấp bao gồm thông tin về các cổ phiếu , trái phiếu và các tổ chức phát hành , thông tin về các nhà đầu tư vv… Nhờ các thông tin này , các cơ quan quản lý thị trường có thể kiểm soát và chống các hoạt động thao túng , lũng đoạn và bóp méo thị trường

Tóm lại , công ty chứng khoán là một tổ chức chuyên nghiệp trên thị trường chứng khoán , có vai trò cần thiết và quan trọng với các nhà đầu tư , các nhà phát hành , đối với các cơ quan quản lý thị trường và đối với thị trường chứng khoán nói chung . Những vai trò này được thể hiện thông qua các nghiệp vụ hoạt động của các công ty chứng khoán