Bài soạn tham khảo số 4 - 6 Bài soạn Thao tác lập luận phân tích (Ngữ Văn 11) hay nhất

I/ Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích

1. (trang 26 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

Luận điểm (ý kiến, quan niệm): Sở Khanh là kẻ bẩn thỉu, bần tiện, đại diện của sự đồi bại trong xã hội truyện Kiều

2. (trang 26 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

Tác giả đã đưa ra và phân tích các luận cứ để làm sáng tỏ cho luận điểm như sau:

+ Sở Khanh sống bằng nghề đồi bại, bất chính

+ Sở Khanh là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ làm cái nghề đồi bại, bất chính đó: Giả làm người tử tế để đánh lừa một cô gái ngây thơ, hiếu thảo; trở mặt một cách trơ tráo; thường xuyên lừa bịp, tráo trở.

3. (trang 26 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

Sau khi phân tích thấy rõ bản chất giả dối, lừa bịp của Sở Khanh, Hoài Thanh đã đi đến tổng hợp để khẳng định: “Nhân vật Sở Khanh hoàn thành bức tranh về các nhà chúa. Nó là cái mức cao nhất của tình hình đồi bại trong xã hội này”

4. (trang 26 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

Một số đối tượng phân tích:

+ Phân tích nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nam Cao

+ Phân tích tác hại của trò chơi điện tử

5. (trang 26 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

- Phân tích là chia nhỏ đối tượng thành các yếu tố để xem xét một cách kỹ càng nội dung, hình thức và mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài của chúng

- Yêu cầu: Phân tích bao giờ cũng gắn liền với tổng hợp.

II/ Cách phân tích (trang 27 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

Cách phân tích và mối quan hệ giữa phân tích và tổng hợp

* Đoạn trích 1

- Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng: Đồng tiền vừa có tác dụng tốt, vừa có tác dụng xấu

- Phân tích theo quan hệ nguyên nhân - kết quả: Phân tích sức mạnh tác quái của đồng tiền  thái độ phê phán và khinh bỉ của Nguyễn Du khi nói đến đồng tiền

- Phân tích theo quan hệ kết quả - nguyên nhân: Tác hại của đồng tiền ( Kết quả) vì một loạt hành động gian ác, bất chính đều do đồng tiền chi phối (nguyên nhân )

=> Mối quan hệ: Trong quá trình lập luận phân tích luôn gắn liền với khái quát tổng hợp

* Đoạn trích 2

- Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng: Các ảnh hưởng xấu của việc bùng nổ dân số đến con người: Thiếu lương thực, thực phẩm; suy dinh dưỡng, suy thoái nòi giống; thiếu việc làm, thất nghiệp

- Phân tích theo quan hệ nguyên nhân - kết quả: Bùng nổ dân số (nguyên nhân) ảnh hưởng rất nhiều đến đời sống con người (Kết quả)

=> Mối quan hệ: Phân tích sau đó mới kết luận

III/ Luyện tập (trang 28 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)

Bài 1:

Các quan hệ làm cơ sở để phân tích:

a/ Quan hệ nội bộ của đối tượng (diễn biến, các cung bậc tâm trạng của Thúy Kiều): đau xót, quẩn quanh và hoàn toàn bế tắc

b/ Quan hệ giữa đối tượng này với các đối tượng khác có liên quan: Bài thơ Lời kĩ nữ của Xuân Diệu với bài Tì bà hành của Bạch Cư Dị

Bài 2:

Phân tích vẻ đẹp của ngôn ngữ nghệ thuật trong Tự tình II

- Nghệ thuật sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh và cảm xúa. Chú ý phân tích các từ ngữ: văng vẳng, trơ, cái hồng nhan, xiên ngang, đâm toạc, tí con con

- Nghệ thuật sử dụng từ ngữ trái nghĩa: say – tỉnh, khuyết – tròn, đi – lại

- Nghệ thuật sử dụng phép lặp từ ngữ (xuân), phép tăng tiến (san sẻ - tí – con con)

Chú ý: Thoạt nhìn sự thay đổi san sẻ - tí – con con là sự giảm dần (tiệm thoái) nhưng ở đây xét về mức độ cô đơn, sự thiệt thòi về tình cảm của tác giả thì lại là tăng tiến

- Phép đảo trật tự cú pháp trong câu 5 và 6.