Bài soạn "Ông già và biển cả" số 3 - 6 Bài soạn "Ông già và biển cả" của Hê-Minh-Uê lớp 12 hay nhất

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

Hê minh uê (1899- 1961), là một người trí thức được sinh ra tại Hoa Kì. Ông đã làm rất nhiều nghề khi bước chân ra khỏi trường đại học ông đã làm nghề phóng viên.
Ông là một người rất tài năng, số lượng đề tài về văn thơ của ông rất lớn: truyền thuyết, tiểu thuyết, hồi kí …
Ông là một nhà văn mỹ vĩ đại nhất ở thế kỉ XX, và nhiều giải thưởng cao quý khác như giải Nobel ở Mĩ…
Truyện ngắn của Hê-minh-uê được đánh giá là những tác phẩm mang phong vị độc đáo hiếm thấy. Mục đích của nhà văn là "viết một áng văn xuôi đơn giản và trung thực về con người".

2. Tác phẩm

Được xuất bản đầu tiên trên tạp chí Đời sống.
Tác phẩm gây được tiếng vang lớn và hai năm sau Hê-minh-uê được trao giải Nô-ben.
Tác phẩm tiêu biểu cho lối viết "tảng băng trôi": dung lượng câu chữ ít nhưng "khoảng trống" được tác giả tạo ra nhiều, chúng có vai trò lớn trong việc tăng các lớp nghĩa cho văn bản (tác giả nói rằng tác phẩm lẽ ra dài cả 1000 trang nhưng ông đã rút xuống chỉ còn bấy nhiêu thôi).
Đoạn trích nằm ở cuối truyện.
Đoạn trích kể về việc chinh phục con cá kiếm của ông lão Xan-ti-a-gô. Qua đó, người đọc cảm nhận được nhiều tầng nghĩa, đặc biệt là vẻ đẹp của con người trong việc theo đuổi ước mơ giản dị nhưng rất to lớn của đời mình và ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cá kiếm.

3. Tóm tắt đoạn trích: Suốt tám mươi tư ngày liền, ông già Xan-ti-a-gô không kiếm được con cá nào. Mọi người dân trong làng chài ấy xem lão đã “đi đứt” vì gặp vận rủi. Vào ngày thứ tám mươi lăm, ông lão chèo thuyền ra khơi trước khi trời sáng. Lần này lão đi thật xa. Thế rồi, một con cá lớn tính khí kì quặc mắc mồi. Đây là một con cá kiếm khổng lồ mà ông hằng mong ước. Khi mặt trời mọc vào ngày thứ ba, con cá bắt đầu lượn vòng. Sau cuộc vật lộn cực kỳ căng thẳng và nguy hiểm, Xan-ti-a gô giết được con cá. Con cá dài hơn chiếc thuyền của lão. Lão nghĩ nó sẽ mang lại vận may cho mình. Nhưng lúc ông già quay vào bờ, từng đàn cá mập hung dữ đuổi theo rỉa thịt con cá kiếm. Ông lão phải đơn độc chiến đấu đến kiệt sức với lũ cá mập. Khi ông già mệt rã rời quay vào bờ thì con cá kiếm chỉ còn trơ lại bộ xương.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 135 sgk ngữ văn 12 tập 2

Hình ảnh những vòng lượn của con cá kiếm được nhắc đi nhắc lại trong đoạn văn gợi lên những đặc điểm gì về cuộc đấu tranh của ông lão và con cá kiếm.

Bài làm:
Kể về cuộc đấu tranh giữa ông lão và con cá kiếm tác giả đã miêu tả chi tiết cụ thể những vòng lượn của con cá kiếm, không chỉ một lần mà được nhắc lại nhều lần trong đoạn văn tạo thành ấn tượng giúp người đọc nhận ra được đặc điểm của cuộc đấu đó. Trước hết cho thấy, mặc dù đã ba ngày hai đêm đuổi theo con cá kiếm nhưng ông lão cũng chưa nhìn thấy con cá. Ông chỉ cảm nhận tình trạng của con cá qua sợi dây, qua vòng lượn từ rộng tới hẹp, từ xa tới gần của nó và điều đó cũng cho thấy ông lão rất giàu kinh nghiệm. Mặc khác từ những vòng lượn đó mà ta hiểu được sự cố gắng của con cá, mặc dù đã mắc câu nhưng nó vẫn muốn thoát khỏi sự bủa vây của người ngư phủ. Con cá kiếm rất kiên cường. Những vòng lượn này là cảm nhận của ông lão về con cá tập trung vào hai giác quan thị giác và xúc giác xong vẫn la gián tiếp bởi nhà văn chưa thể biết về con cá mà chỉ đoán qua những vòng lượn của nó.

Câu 2: Trang 135 sgk ngữ văn 12 tập 2

Cảm nhận về con cá kiếm tập trung vào những giác quan nào của ông lão? Chứng minh rằng những chi tiết này gợi lên một sự tiếp nhận từ xa đến gần, từ bộ phận đến toàn thể?

Bài làm:
Cảm nhận về con cá kiếm của ông lão tập trung vào thị giác và xúc giác (mắt nhìn vòng lượn của cá và tay kéo sợi dây điều khiến cá) đây cũng mới là sự cảm nhận gián tiếp và cuối cùng đến vòng thứ ba ông mới nhìn thấy con cá.
Chi tiết này gợi lên một sự tiếp nhận từ xa đến gần và từ bộ phận đến toàn thể. Cảm nhận về con cá được niêu tả từ xa đến gần, từ bộ phận đến toàn thể chủ yếu qua xúc giác và thị giác của ông lão. "Đến vòng lượn thứ ba" ông lão mới nhìn thấy con cá nhưng cũng chỉ thấy từng bộ phận: Cái bóng của nó rất dài, cái đuôi lớn hơn cả chiếc lưỡi hái lớn, cánh vi trên lưng xếp lại, bộ vây to sụ, ... từ những bộ phận ấy mà cảm nhận con cá thật lớn. Chỉ đến khi con cá bị ông lão đâm trúng tim, nó "phóng vút lên khỏi mặt nước", lúc đó nó mới "phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và còn sức lực" của nó. Con cá không những lớn mà còn rất đẹp. Tính cách của nó mạnh mẽ, bình tĩnh, kiêu hùng.

Câu 3: Trang 135 sgk ngữ văn 12 tập 2

Hãy phát hiện thêm một lớp ý nghĩa mới: Phải chăng ông lão chỉ cảm nhận đối tượng bằng giác quan của một người đi săn, một kẻ chỉ nhằm tiêu diệt đối thủ của mình? Hãy tìm một chi tiết chứng tỏ cảm nhận khác lạ ở đây. Từ đó nhận xét mối quan hệ giữa ông lão đánh cá và con cá kiếm.

Bài làm:
Trong đoạn trích: ông lão không chỉ cảm nhận con cá với cảm xúc của kẻ đi săn, muốn giết đối thủ mà còn coi nó như đối thủ xứng tầm người bạn, người anh em, cảm phục nó.
Chi tiết
Lời đối thoại với con cá kiếm: đừng nhảy, cá ơi, tao chưa từng thấy ... anh em ạ. Ông lão coi con cá như con người.
Chiêm ngưỡng con cá kiếm, thưởng thức vẻ đẹp của nó
Thán phục hành động chấp nhận cuộc chiến của nó (con cá có thể lặn xuống làm đứt dây câu hoặc lật thuyền ...
Con cá kiếm tượng trưng cho sức mạnh nghiệt ngã của thiên nhiên, những thử thách khó khăn mà con người phải đối mặt và vượt qua,đây tượng trưng cho những dào cản khó khăn mà con người luôn phấn đấu vượt qua để đạt được mục đích.
Mối liên hệ giữa ông lão và con cá: đa diện, phức tạp.
Người đi câu - con mồi được câu.
Hai kì phùng địch thủ, cân sức cân tài. Một con cá khổng lồ, với bao nhiêu sức mạnh to lớn, cuộc đấu tranh giữa ông chàng thanh niên và con cá là một cuộc đấu tranh quyết liệt.
Hai người bạn cảm thông, chia sẻ.
Mối quan hệ giữa cái đẹp và người thưởng thức, hướng tới cái đẹp.
Ứng xử giữa con người và môi trường. Ông lão là một người có sức mạnh lớn để chinh phục thiên và thử thách, ông là một người biểu hiện cho lòng kiên trì dám đối mặt và vượt qua những thử thách trông gai, ông là điển hình cho những con người có lý tưởng lớn, một mình ông đã chinh phục được sức mạnh của thiên nhiên nghiệt ngã đó.

Câu 4: Trang 135 sgk ngữ văn 12 tập 2

So sánh hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi ông lão chiếm được nó. Điều này gợi cho anh chị suy nghĩ gì? Vì sao có thể coi con cá kiếm như là một biểu tượng?

Bài làm:
Con cá trước khi ông lão chiếm được nó là con cá khổng lồ xinh đẹp, đuôi lớn hơn lưỡi hái lớn màu tím hồng, có phẩm chất là khôn ngoan kiên cường chịu đựng tốt. Nó mang trong mình sưc mạnh oai phong kỹ vĩ và duyên dáng. Khi bị ông lão chiếm được nó vẫn mang nét kiêu hùng mang cái chết trong mình, sực tỉnh phóng vút lên khỏi mặt nước phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực của nó. Cái chết của con cá cũng bộc lộ vẻ đẹp kiêu dũng hiếm thấy.
Có thể coi con cá kiếm như là một biểu tượng. Sức mạnh của con cá vô cùng lớn ban đầu khi ông lão thả lưới con cá không có chút bị ảnh hưởng nào những chính sự kiên trì của ông, con cá đã dần mắc lưới.Con cá kiếm tượng trưng cho sức mạnh nghiệt ngã của thiên nhiên, những thử thách khó khăn mà con người phải đối mặt và vượt qua,đây tượng trưng cho những dào cản khó khăn mà con người luôn phấn đấu vượt qua để đạt được mục đích.

Luyện tập

Bài tập 1: trang 135 sgk ngữ văn 12 tập 2

Ngoài việc miêu tả bằng lời của người kể chuyện, còn có loại ngôn từ nào trực tiếp nói lên hành động và thái độ của ông lão trước con cá kiếm nữa không? Sự dụng loại ngôn từ này có tác dụng gì khi nói lên mối quan hệ giữa ông lão và con cá kiếm?

Bài làm:
1.Ngoài việc miêu tả bằng lời của người kể chuyện, còn có loại ngôn từ trực tiếp nói lên hành động và thái độ của ông lão trước con cá kiếm, đó là ngôn ngữ đối thoại nội tâm của nhân vật ông lão Xan-ti-a-gô, cũng như cuộc "đối thoại" giữa ông lão với con cá kiếm. Đặc điểm ngôn ngữ kể chuyện trong tác phẩm Ông già và biển cả của Hê-minh-uê có ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ trực tiếp của ông già được thể hiện bằng: "lão nghĩ…", "lão nói…".
Ngôn ngữ của người kể chuyện tường thuật khách quan sự việc.
2. Lời phát biểu trực tiếp của ông lão: đây là ngôn từ trực tiếp của nhân vật. Có lúc nó là độc thoại nội tâm. Nhưng trong đoạn văn trích nó là đối thoại. Lời đối thoại hướng tới con cá kiếm: "Đừng nhảy, cá", láo nói. "Đừng nhảy". "Cá ơi",ông lão nói"cá này, dẫu sao thì mày cũng sẽ chết. Mày muốn tao cùng chết nữa à?"."Mày đừng giết tao, cá à", ông lão nghĩ "mày có quyền làm thế". "Tao chưa từng thấy bất kỳ ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng hơn mày người anh em ạ".
3, Ý nghĩa của lời phát biểu trực tiếp:
Đưa người đọc như đang trực tiếp chứng kiến sự việc.
Hình thức đối thoại này chứng tỏ Xan-ti-a-gô coi con cá kiếm như một con người.
Nội dung đối thoại cho thấy ông lão chiêm ngưỡng nó, thông cảm với nó và cảm thấy nuối tiếc khi tiêu diệt nó.
Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên.
Ý nghĩa biểu thượng của con cá kiếm. Vẻ đẹp của con người trong hành trình theo đuổi và đạt được ước mơ của mình.

Bài tập 2: trang 135 sgk ngữ văn 12 tập 2

Tên tác phẩm (nguyên văn tiếng Anh: The old man and the sea) trong các bản dịch ở Việt Nam đều được bổ sung là Ông già và biển cả nếu dịch đúng nguyên văn chỉ là ông già và biển. Anh (chị) thích cách dịch nào hơn?

Bài làm:
Biển và biển cả đều theo từ điển tiếng Việt thì đều là danh từ chỉ sự rộng lớn. Tuy nhiên từ biển đơn giản chỉ có nghĩa là phần nước mặn chiếm phần lớn bề mặt Trái Đất, rộng lớn còn từ biển cả gợi cảm giác thênh thang rộng lớn. Vì thế khi dịch là ông già và biển cả ta dễ dàng hình dung được sự rộng lớn đối lập với con người nhỏ bé, thấy được nghị lực và sức mạnh của con người. Như vậy, em thích cách dịch là ông già và biển cả hơn.