Bài soạn "Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự" số 6

I - Tìm hiểu chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự
1. Đọc bài văn sau đây để trả lời câu hỏi.
2. Câu hỏi
a) Việc Tuệ Tĩnh ưu tiên chữa trị trước cho chú bé con nhà nông dân bị gãy đùi đã nói lên phẩm chất gì của người thầy thuốc ?
Việc Tuệ Tĩnh ưu tiên chữa trị trước cho chú bé con nhà nông dân bị gãy đùi đã thể hiện phẩm chất tốt đẹp của người làm nghề thầy thuốc; hết lòng cứu giúp người bệnh và bệnh nào nguy hiểm hơn thì cứu người đó trước, bất kể người đó giàu hay nghèo.
b) Chủ đề là vấn đề chủ yếu, là ý chính mà người kể muốn thể hiện trong văn bản. Vậy chủ đề của câu chuyện trên đây có phải là ca ngợi lòng thương người của Tuệ Tính không ? Em hãy tìm xem chủ đề của bài văn được thể hiện trực tiếp trong những câu văn nào ? Hãy gạch dưới những câu văn đó.- Chủ đề của câu truyện : ca ngợi y đức của người thầy thuốc có bản lĩnh, hết lòng yêu thương cứu giúp người bệnh, chữa bệnh để cứu người, không vì vàng bạc, tiền tài mà quên đạo đức của người làm nghề thầy thuốc.
- Câu văn thể hiện trực tiếp chủ đề này là : " Ông chẳng những là người mở mang ngành Y dược dân tộc, mà còn là người hết lòng thương yêu, cứu giúp người bệnh.
c) Tên (nhan đề) của bài văn thể hiện chủ đề của bài văn. Cho các nhan đề sau, em hãy chọn nhan đề nào thích hợp và nêu lí do :

- Tuệ Tĩnh và hai người bệnh

- Tấm lòng thương người của thầy Tuệ Tĩnh

- Y đức của Tuệ Tĩnh

Em có thể đặt tên khác cho bài văn trên không ?

- Nhan đề thứ ba là bao quát, là đầy đủ và thể hiện đúng chủ đề của văn bản nhất đó là thái độ của danh y Tuệ Tĩnh đối với 2 người bệnh.

- Có thể đặt nhan đề truyện như sau :

+ Hết lòng vì người bệnh

+ Người thầy thuốc có tấm lòng vàng

d) Các phần Mở bài, Thân bài, Kết bài trên đây thực hiện những yêu cầu gì của bài văn tự sự ?

- Mở bài: Giới thiệu
+ Danh y Tuệ Tĩnh
+ Là người thầy thuốc hết lòng vì người bệnh
- Thân bài: kể diễn biến của sự việc
+ Việc nhà quý tộc và con người nông dân đến nhờ chữa bệnh
+ Tuệ Tĩnh quyết định chữa cho con nhà nông dân vì bệnh của chú nguy hơn
- Tuệ Tĩnh chữa bệnh
- Vợ chồng người nông dân cảm ơn và lời nói ân tình của Tuệ Tĩnh
- Kết bài: kết thúc sự việc, nêu việc tiếp theo của Tuệ Tĩnh : tiếp tục đến chữa bệnh cho nhà quý tộc.

Ghi nhớ :
- Chủ đề là vấn đề chủ yếu mà người viết muốn đặt ra trong văn bản.
- Dàn bài bài văn tự sự thường gồm có ba phần :
+ Phần mở bài ; giới thiệu chung về nhân vật và sự việc
+ Phần thân bài : kể diễn biến của sự việc
+ Phần kết bài : kể kết cục của sự việc

II - Luyện tập
Câu 1. Đọc truyện sau đây và trả lời câu hỏi :

Phần thưởng

Một người nông dân tìm được một viên ngọc quý liền muốn đem dâng tiến nhà vua.

Ông ta tìm đến cung điện và nhờ các quan trong triều bảo làm cách làm gặp được nhà vua. Một trong các quan hỏi ông ta cần gặp vua để làm gì. Người nông dân bèn kể lại chuyện muốn dâng vua viên ngọc quý.

Vị quan nọ bảo :

- Được, tôi sẽ đưa ạm vào gặp nhà vua với điều kiện anh phải chia cho tôi một nửa phần thưởng của nhà vua. Nếu không thì thôi !

Người nông dân đồng ý, và viên quan nọ liền dẫn ông ta vào cung vua. Vua cầm lấy viên ngọc và bảo :

- Thế anh muốn ta thưởng cho anh cái gì bây giờ ?

Người nông dân bèn thưa :

- Xin bệ hạ hãy thưởng cho hạ thần năm mươi roi, hạ thần không muốn gì hơn cả. Chỉ có điều là hạ thần đã đồng ý chia cho viên quan đã đưa thần vào đây một nửa số phần thưởng của bệ hạ. Vậy xin bệ hạ hãy thưởng cho mỗi người hai mươi nhăm roi.

Nhà vua bật cười, đuổi tên cận thần ra và thưởng cho người nông dân một nghìn rúp.

(Lép tôn-xtôi, Vũ Văn Tôn dịch)

Câu hỏi :

a) Chủ đề của truyện này nhằm biểu dương và chế giễu điều gì ? Sự việc nào thể hiện tập trung cho chủ đề ? Hãy gạch dưới câu văn thể hiện sự việc đó.

Chủ đề của truyện này nhắm :

- Biểu dương sự thẳng thắn, thật thà và không tham của cải vàng bạc của người dân lao động.

- Phê phán, chế giễu thói tham lam, ích kỉ của bọn quan lại trong triều.

- Sự việc tập trung thể hiện chủ đề là người nông dân xin vua thưởng roi.

- Câu văn thể hiện việc này là : "Xin bệ hạ thưởng cho hạ thần năm mươi roi...".

b) Hãy chỉ ra ba phần : Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Mở bài: Câu đầu tiên.
- Thân bài: "Ông ta"... "hai mươi nhăm roi"
- Kết bài: Phần còn lại.
c) Truyện này với truyện về Tuệ Tĩnh có gì giống nhau về bố cục và khác nhau về chủ đề ?

- Hai truyện đều có bố cục 3 phần.
- Khác: chủ đề truyện Tuệ Tĩnh nêu lên ở mở bài, truyện Phần thưởng thì chủ đề được bất ngờ nêu lên ở cuối truyện.
d) Sự việc trong Thân bài thú vị ở chỗ nào ?

Nói tới thưởng, người ta không thể nghĩ là dùng hình phạt để ban thưởng. Đó là điểm thú vị. Tên quan không ngờ người nông dân lại xin "sự ban ơn" oái oăm như vậy để trừng trị hắn.

Câu 2. Đọc lại các bài Sơn Tinh, Thủy Tinh và Sự tích Hồ Gươm xem cách mở bài đã giới thiệu rõ câu chuyện sắp xảy ra chưa và kết bài đã kết thúc câu chuyện như thế nào ?

a) Sơn Tinh, Thủy Tinh
- Mở bài :
Nêu thời gian và hoàn cảnh của sự việc được kể trong phần thân bài : "Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương, người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng".
- Kết bài :
Nêu kết quả của sự việc được kể trong phần thân bài : "Từ đó, oán nặng, thù sâu, hằng năm Thủy Tinh làm mưa gió, bão lụt dâng nước đánh Sơn Tinh. Nhưng năm nào cũng vậy, Thần Nước đánh mỏi mệt, chán chê vẫn không thắng nổi Thần Núi để cướp Mị Nương, đành rút quân về".
b) Sự tích Hồ Gươm
- Mở bài :
Nêu thời gian và hoàn cảnh của câu chuyện sẽ kể : "Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nước Nam, chúng coi dân ta như cỏ rác ... cho nghĩa quân mượn thanh gươm thần để họ đánh giặc".
- Kết bài :
Khép lại câu chuyện bằng cách nêu tên mới của hồ Tả Vọng : Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.