Bài 32: Các mùa khí hậu và thời tiết ở nước ta

ĐỊA LÍ 8 BÀI 32: GIẢI BÀI TẬP CÁC MÙA KHÍ HẬU VÀ THỜI TIẾT Ở NƯỚC TA I. KIẾN THỨC CỞ BẢN 1. Gió mùa Đông Bắc Từ tháng 11 đến tháng 4, gió mùa Đông Bắc hoạt động mạnh mẽ. Trong mùa này thời tiết, khí hậu không giống nhau giữa các miền. - Miền Bắc có mùa đông, đầu mùa đông thời tiết lạnh, khô. Cuối mùa đông có mưa phùn, ơ vùng núi cao có thể có tuyết. - Ở Tây Nguyên và Nam Bộ thời tiết khô, ôn định. - Ở Duyên hải Trung Bộ có mưa lớn. 2. Mùa gió Tây Nam - ...

ĐỊA LÍ 8 BÀI 32: GIẢI BÀI TẬP CÁC MÙA KHÍ HẬU VÀ THỜI TIẾT Ở NƯỚC TA

I. KIẾN THỨC CỞ BẢN

1. Gió mùa Đông Bắc

Từ tháng 11 đến tháng 4, gió mùa Đông Bắc hoạt động mạnh mẽ. Trong mùa này thời tiết, khí hậu không giống nhau giữa các miền.

- Miền Bắc có mùa đông, đầu mùa đông thời tiết lạnh, khô. Cuối mùa đông có mưa phùn, ơ vùng núi cao có thể có tuyết.

- Ở Tây Nguyên và Nam Bộ thời tiết khô, ôn định.

- Ở Duyên hải Trung Bộ có mưa lớn.

2. Mùa gió Tây Nam

- Từ tháng 5 đến tháng 10, gió Tây Nam thịnh hành, ngoài ra còn có gió Tín phong Bắc bán cầu.

- Nhiệt độ cao đều trên toàn quốc, lượng mưa lớn, chiếm trên 80% lượng mưa cả năm (riêng vùng Duyên hải Trung bộ mưa ít).

- Thời kì có nhiều dạng thời tiết đặc biệt như dông, bão, mưa ngâu.

3. Những thuận lợi và khó khăn do khí hậu mang lại

- Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa thuận lợi cho sinh vật phát triển quanh năm, tạo điều kiện phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới.

- Khí hậu nước ta cũng rất lắm thiên tai, làm cho mùa màng bấp bênh, gây thiệt hại lớn cho các hoạt động sản xuất và ảnh hưởng tới đời sống.

- Nước ta cần phải chủ động phòng chống thiên tai đế giảm bớt các thiệt hại.

II. TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI

Giải bài tập 1 trang 116 SGK địa lí 8: Nước ta có mấy mùa khí hậu? Nêu đặc trưng khí hậu từng mùa.

Trả lời:

Nước ta có hai mùa khí hậu: mùa gió Đông Bắc từ tháng 11 đến tháng 4 và mùa gió Tây Nam từ tháng 5 đến tháng 10.

- Mùa gió Đông Bắc: đặc trưng là hoạt động mạnh của gió Đông Bắc và xen kẽ là những đợt gió mùa Đông Nam.

- Miền Bắc có một mùa đông lạnh, đầu mùa thời tiết lạnh, khô nhưng cuối mùa thời tiết lạnh, âm. ơ vùng núi cao có hiện tượng sương muối, sương giá, mưa tuyết, ơ Tây Nguyên và Nam Bộ thời tiết nóng, khô, khá ôn định, nhưng Duyên hải Trung Bộ lại có mưa vào thu đông.

- Mùa gió Tây Nam: gió Tây Nam thịnh hành, ngoài ra còn có gió Tín phong nửa cầu Bắc hoạt động xen kệ, thổi theo hướng đông nam. Trong cả nước luôn có nhiệt độ cao trên 25°c và lượng mưa lớn. Trong mùa này còn có nhiều dạng thời tiết đặc biệt như gió tây khô nóng, mưa ngâu và bão.

Giải bài tập 2 trang 116 SGK địa lí 8:  Khí hậu nước ta có thuận lợi và khó khăn gì cho sản xuất nông nghiệp.

Trả lời:

- Thuận lợi:

+ Tạo điều kiện cho nước ta phát triển một nền nông nghiệp nhiệt đới, đa dạng.

+ Tạo điều kiện tiến hành sản xuất nông nghiệp theo hình thức thâm canh, tăng vụ.

- Khó khăn:

+ Khí hậu lắm thiên tai nên mùa màng bấp bênh.

+ Khí hậu nóng, ẩm nên dịch bệnh phát triển mạnh.

III. THÔNG TIN BỔ SUNG

Tính chất nhiệt đới thế hiện rõ nét qua yếu tố bức xạ. Lượng bức xạ tổrig cộng trung bình năm từ 110-130 kcal/cm²; cán cân bức xạ quanh năm dương từ 85-110Kcal/cm², đạt tiêu chuẩn của khí hậu nhiệt đới và á xích đạo.

Nhiệt độ trung bình hàng năm ở hầu hết mọi nơi trong cả nước thường từ 22-25°C, ở Hà Nội là 23,5°c và ở Thành phố Hồ Chí Minh tới 27,1°c.

Tính chất nhiệt đới của khí hậu Việt Nam còn được biểu hiện qua sự tham gia của gió Mậu dịch thổi thường xuyên từ khu vực áp cao Tây Thái Bình Dương ở chí tuyến Bắc về Xích đạo qua lãnh thổ nước ta. Về mùa đông, gió Mậu dịch thổi theo hướng đông và đông bắc; nó chỉ khác với gió mùa Đông Bắc ở tính chất nóng và khô. Về mùa hạ, gió Mậu dịch thổi theo hướng đông nam xen kẽ với gió mùa Tây Nam. 

- Tính chất gió mùa

Tính chất gió mùa là sự biến thiên theo mùa của khí hậu Việt Nam, mà nguyên nhân hình thành chính là do sự luân phiên hoạt động của gió mùa Đông Bắc và gió mùa Tây Nam.

Trên lãnh thổ nước ta, nơi nào cũng có mùa khô và mùa mưa xen kẽ với các mức độ khác nhau, kể cả có sự lệch pha của mùa mưa và mùa khô của một số địa phương so với cả nước.

+ Gió mùa mùa đông

Hệ thống gió mùa đông thường được gọi là gió mùa Đông Bắc hoạt động chủ yếu trong thời kì mùa đông, mang đến các khối không khí lạnh và khô ở vùng cực đới làm cho Việt Nam có một mùa đông lạnh so với các vùng có vùng vĩ độ tương tự.

Gió mùa Đông Bắc ảnh hưởng tới Việt Nam theo từng đợt và theo các thời kì khác nhau.

Bản chất của gió mùa Đông Bắc là sự di chuyển của khối không khí cực đới lục địa (NPc) từ vùng áp cao Xibia thổi về khiến trời trở lạnh và từ tháng 11 dấn tháng 3. Còn trong các tháng đầu và cuối mùa đông các đợt gió mùa Đông Bắc xuất phát từ vùng áp cao Trung Hoa nên thường yếu và ít lạnh hơn.

Có thể nhận biết và theo dõi diễn biến của các đợt hoạt động của gió mùa Đông Bắc bằng sự di chuyển của các frông lạnh được hình thành giữa khối không khí cực mới đến và các khối không khí nóng hơn đang tồn tại ở Việt Nam. Mỗi khi frông cực tràn về nhiệt độ giảm đi nhanh chóng, trung bình khoảng 3-5°C/24 giờ, có khi đến 5-10°C/24 giờ, thậm chí khu Đông Bắc, nhiệt độ có thế giảm trên 10°C/24 giờ. Sự biến thiên về độ ẩm và lượng mưa mỗi khi frông cực tràn về có phần phức tạp hơn, tuỳ thuộc vào địa hình và quãng đường di chuyến.

+ Gió mùa mùa hạ

Ở Việt Nam gió mùa mùa hạ có hướng thịnh hành là hướng tây nam với nguồn gốc không đồng nhất do mang theo hai khối không khí khác nhau là khối không khí nhiệt đới biển Bắc Ân Độ Dương và khôi không khí xích đạo.

Khối không khí nhiệt đới biển Bắc Ân Độ Dương (hay còn gọi là khối không khí chí tuyến vịnh Bengan -TBg) có nguồn gốc biển nên nóng và ẩm, thường mang đến những trận mưa đầu mùa hạ.

Ảnh hưởng của khối không khí này trên lãnh thổ nước ta có những nét khác nhau đối với từng khu vực. Ở Nam Bộ và Tây Nguyên hay có mưa dông nhiệt. Càng lên phía bắc và sang sườn Đông của dãy núi Trường Sơn, do chịu hiệu ứng phơn, khối không khí này đã mang lại thời tiết rất khô nóng, nhiệt độ có thể lên tới 37°c và độ ẩm tương đối xuống thấp dưới 45%, được gọi là gió Lào hay gió Tây. Gió Tây tác động mạnh từ Nghệ An đến Quảng Trị và rải rác ở các khu vực phía đông của các dãy núi chạy dọc biên giới Việt - Lào và dãy núi Trường Sơn (khu Tây Bắc, Bình Định, Phú Yên, và đôi khi có ảnh hướng tới tận đồng bằng Bắc Bộ). Thời gian hoạt động của gió Tây vào khoảng từ tháng 5 đến tháng 8. Gió Tây thường thổi từng đợt, đợt ngắn 2-3 ngày, đợt dài thì có thể tới 10 - 15 ngày với cường độ mạnh nhất vào buổi trưa và đến buổi chiều.

Khối khí Xích đạo (Em) được hình thành từ bán cầu Nam vượt qua Xích đạo và thổi đến Việt Nam thành gió mùa Tây Nam. Đến lãnh thổ nước ta các thuộc tính về nhiệt và ẩm của khối không khí xích đạo tuy có sự biến tính ít nhiều nhưng vẫn giữ được bản chất là nóng và ẩm: nhiệt độ từ 26°-30°C, độ ấm tương đối 85 — 90%. Tầng ẩm rất dày do tác dụng hội tụ và thăng lên của không khí trên dải hội tụ nhiệt đới.

Khối khí xích đạo hoạt động ở miền Nam nước ta nhiều hơn ở miền Bắc do thời gian đường hội tụ nhiệt đới nằm ở phía nam dài hơn, từ tháng 6 đến tháng 10, còn ở đồng bằng Bắc Bộ thì chỉ mạnh nhất vào tháng 8, gây ra kiểu thời tiết mưa Ngâu.