Bài 9: Khu vực tây nam Á

ĐỊA LÍ 8 BÀI 9: GIẢI BÀI TẬP KHU VỰC TÂY NAM Á I. KIẾN THỨC CƠ BẢN - Tây Nam Á có một vị trí rất chiến lược: nằm ở ngã ba của ba châu lục (Á, Âu, Phi), tiếp giáp với nhiều vịnh biển (biển Caxpi, biến Đen, Địa Trung Hải, biển Đỏ, vịnh Pecxích). - Địa hình có nhiều núi và cao nguyên. - Là khu vực có trữ lượng dầu mỏ lớn, tập trung ở nhiều nước (Arập Xêút, Iran, Irắc, Côoét) là nơi xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới. - Dân cư châu Á phần lớn là người Ảrập, theo đạo ...

ĐỊA LÍ 8 BÀI 9: GIẢI BÀI TẬP KHU VỰC TÂY NAM Á

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

- Tây Nam Á có một vị trí rất chiến lược: nằm ở ngã ba của ba châu lục (Á, Âu, Phi), tiếp giáp với nhiều vịnh biển (biển Caxpi, biến Đen, Địa Trung Hải, biển Đỏ, vịnh Pecxích).

- Địa hình có nhiều núi và cao nguyên.

- Là khu vực có trữ lượng dầu mỏ lớn, tập trung ở nhiều nước (Arập Xêút, Iran, Irắc, Côoét) là nơi xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới.

- Dân cư châu Á phần lớn là người Ảrập, theo đạo Hồi. Phân bố chủ yếu ở ven biển, các thung lũng có mưa, ...

- Là cái nôi của nền văn minh Cô đại.

- Là khu vực mà tình hình kinh tế, chính trị đang diễn ra rất phức tạp.

II. TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI

Giải bài tập 1 trang 32 SGK địa lí 8: Vị trí chiến lược của khu vực Tây Nam Á.

Trả lời:

- Tây Nam Á nằm án ngừ đường biển từ biển Đen ra Địa Trung Hải.

- Án ngữ đường biển ngắn nhất từ châu Âu sang châu Á qua kênh Xuyê và biến Đỏ.

Giải bài tập 2 trang 32 SGK địa lí 8:  Tai sao Tây Nam Á nằm sát biển nhưng lại có khí hậu khô han và nóng.

Trả lời:

Vì Tây Nam Á nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới lục địa khô, nhiệt độ quanh năm cao, độ bốc hơi rất lớn nhưng lượng mưa trong năm lại rất ít.

Giải bài tập 3 trang 32 SGK địa lí 8:  Hãy hoàn thành bảng sau:

Trả lời:

Giải bài tập 4 trang 32 SGK địa lí 8:  Tây Nam Á có thể phát triển các ngành kinh lố nào? Vì sao lại phát triển các ngành đó.

Trả lời:

- Tây Nam Á có thể trồng lúa mì, bông, trồng chà là, chăn nuôi cừu ở các cao nguyên do khí hậu khô hạn.

- Công nghiệp khai thác và chế biến dầu mỏ phát triển vì đây là khu vực có trữ lượng dầu khí lớn.

- Phát triển dịch vụ: giao thông, du lịch do vị trí địa lí nằm thông thương giữa hai đại dương lớn qua biển Đỏ và Địa Trung Hải.

III. THÔNG TIN BỔ SUNG

MỘT SỐ NÉT VỀ KINH TẾ VÂY NAM Á

Cũng giống như các nước kém phát triển kliác, nền kinh tế các nước khu vực này giai đoạn giữa thê kỉ XIX phụ thuộc vào trồng trọt và trao đổi hàng hoá với bên ngoài. Cuối thế kỉ XIX đầu thê kỉ XX sản phẩm chính vẫn là các loại ngũ cốc từ các nước Thổ Nhĩ Kì, Irắc, Xiri và một số nước khác. Đến giữa thế kỉ XX các sản phẩm xuất khẩu chính là dầu mỏ và lao động từ các nước kém phát triển hơn sang những nước phát triển hơn. Trừ khai thác dầu mỏ, các ngành còn lại đều ở tình trạng kém phát triển. Hiện tại các nước vẫn nhập hàng hoá từ bên ngoài, gồm cả lương thực thực phẩm.

Nền kinh tế Tây Nam Á chịu ảnh hưởng nhiều của các nước ngoài, đặc biệt là Hoa Kì. Các công ti khai thác dầu lửa lớn đều do tư bản nước ngoài quản lí.

Trong những năm gần đây, các nước trong khu vực đã có nhiều cố gắng để củng cô, xây dựng nền hoà bình và cải cách phát triển kinh tế.

Tại các nước xuất khẩu dầu mỏ, cải cách cơ cấu kinh tế, hệ thống hành chính, thương mại, thị trường lao động, luật pháp đã được tiến hành nhằm khuyến khích xuất khẩu, thu hút đầu tư, tăng cường vai trò của khu vực kinh tế tư nhân, từng bước đầu tư phát triển ngành công nghiệp chế biến.

Tại các nước không xuất khẩu dầu mỏ, tự do thương mại, tự do hoá lãi suất, cải cách lao động, giảm công nợ được tăng cường.

Tuy nhiên, sự bất ổn về an ninh, chính trị đã làm cho những cải cách kinh tế có hiệu quả thấp.

Mức tăng trưởng kinh tế của khu vực Tây Nam Á so với các nước đang phát triển còn thấp. Năm 2005, mức tăng GDP trung bình của các nước đang phát triển là 6%, của các nước Tây Nam Á chỉ có 4%. Mức lạm phát của các nước trong khu vực còn cao.

MỨC TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ (GDP) VÀ LẠM PHÁT HẰNG NĂM GIAI ĐOẠN 2002 - 2005 CỦA KHƯ VỰC TÂY NAM Á (%)

- về cơ cấu kinh tế: Nền kinh tế nhiều nước hiện nay nông nghiệp vẫn là ngành chính, nhưng ở trong tình trạng lạc hậu, không đáp ứng đủ nhu cầu về lương thực, thực phẩm cho nhân dân. Ngành công nghiệp chủ yếu khai thác dầu mỏ. Các ngành công nghiệp chế biến chỉ phát triển công nghiệp dệt, chế biến nông sản, thực phẩm.

- về trình độ phát triển kinh tế: có sự chênh lệch khá rõ giữa các nước Tây Nam Á, đặc biệt trong sản xuất công nghiệp. Thổ Nhĩ Kì, Ixraren, Iran là những nước có nền kinh tê và công nghiệp khá phát triển. Một số quốc gia như Arập Xêut, Côoei, Cata, Bananh, Ôman, Tiểu Vương quốc Arập có ngành công nghiệp dầu mỏ là xương sống của nền kinh tế đất nước, chiếm phần lớn GDP và giá trị xuất khẩu. Kinh tế của Gioocđani, Apganixtan, Yêmen... lại chủ yếu dựa vào nền nông nghiệp.

MỘT SỐ NÉT VỀ ĐẠO HỒI

Đạo Hồi ra đời vào cuối thê kỉ VI, đầu thế kỉ VII. Người sáng lập là Môhamet, nhà tiên tri người Arập.

Đạo Hồi là tôn giáo một thần. Họ thờ vị thần chủ duy nhất là đức Ala. Tên của đạo Hồi là Islam, nghĩa là "Vâng phục thiên chúa". Những tín đồ đạo Hồi tự gọi mình là Mulslam, tức là tôi tớ của chúa. Họ coi thánh Ala là thánh duy nhất, các vị thánh của các tôn giáo trước đó bao gồm Abraham và Moise của Do Thái giáo hay Giêsu của cơ đốc giáo cũng chỉ là sứ giả của Ala phái xuống trần gian. Mohamet là sứ giả cuối cùng. Họ cũng cho rằng các vị sứ giả trước mang ý Chúa Trời xuống nhưng thời gian đã làm chúng sai lạc. Môhamet là sứ giả cuối cùng, nên thông điệp của Mohamet, tức là kinh Côran, mới đúng là ý Chúa Trời. Kinh Côran là đúng nhất.

Kinh Côran là kinh điển của đạo Hồi. Tín đồ có bổn phận phải tuân theo. Báng bố kinh Côran nghĩa là báng bổ thánh Ala, là một trọng tội, thậm chí phải chết.

Hồi giáo coi trọng việc cầu kinh. Một động tác phổ biến là hôn đất và hướng về thánh địa. Vì vậy, tại những nơi theo Hồi giáo thường có các nhà thờ rất lớn.

Hồi giáo có một số điều cấm kị. Chẳng hạn quy định ăn kiêng. Có cả tháng ăn kiêng gọi là tháng Ramađan. Hồi giáo kị ăn thịt lợn và ống rượu. Họ cũng cấm việc ăn mặc hở hang. Đặc biệt, họ có cho phép đàn ông lấy nhiều vợ, nhưng lại trừng trị rất nghiêm khắc tội ngoại tình, trăng hoa.

Hồi giáo có các vùng đất thiêng gọi là thánh địa. Có ba thánh địa. Thành Mecca, nơi sinh của Môhamet, nơi ông mặc khải ý thánh Ala. Mêdila, nơi mà nhờ sự ủng hộ của họ, Môhamet đã khởi nghiệp thành công và Jêzusalem. Hành hương về thánh địa là nguyện vọng và cũng là bổn phận của tín đồ Hồi giáo.

Tín đồ Hồi giáo có một số bổn phận. Đó là phải có lòng tin tuyệt đối vào đức Ala (shahada), phải cầu nguyện hàng ngày (salat), phải bố thí hay làm từ thiện (zakat), ăn kiêng (sawm) và hành hương (hajj).

Hồi giáo có nhiều nhánh. Shia, Sunny là hai phái chính của Hồi giáo. Điếm khác nhau chủ yếu là ở quan điểm trong việc chọn người kê vị nhà tiên tri Môhamet, hay còn gọi là Calipha.

Shia (Shiite), theo tiếng Arap nghĩa là ủng hộ.

Sau khi Mohamet chết, Hồi giáo chọn ra những người kế vị ông, gọi là Calipha. Nhiều người cho rằng Calipha phải là người được các nhà thông thái bầu chọn, không cần phải là con cháu của Môhamet. Nhưng sau này một số người cho rằng những Calipha phải là hậu duệ của Môhamét, tức là phải là hậu duệ của Ali (cháu và là con rể của Môhamet) và con gái Môhamet là Fatima. Họ cho rằng những người này, được gọi là những imam mới, là những người nắm vững nhất tinh thần của kinh Côran. Những người theo phái này dần tập hợp lại thành một nhóm của Hồi giáo, gọi là Hồi giáo Shia (nghĩa là nhóm Hồi giáo ủng hộ Ali).

Sự kiện quan trọng đầu tiên là sự hi sinh vì đạo của con trai Ali tên là Husayn trong trận chiến trên cánh đồng Karbala gần thành phố Kufah.

Trên đường dẫn gia đình về với những người ủng hộ mình ở thành phố Kufah, ông đã bị đội quân của Umayyad chặn lại. Umayyad cho Husayn chọn hoặc là từ bỏ quan niệm Shia của mình, hoặc là chấp nhận một trận chiên trong đó cái chết là chắc chắn. Husayn đã chấp nhận chiến đấu. Husayn đã tử trận cùng với hơn 70 người trong gia đình mình. Sau này, Husayn được coi như một vị tử vì đạo của tất cả những người Hồi giáo kê cả những người không thuộc nhóm Shia. Ngày lễ kỉ niệm sự kiện này, ngày 10 tháng 1 lịch Hồi giáo, gọi là ngày lễ Asura, một ngày lễ quan trọng của người Shia. Thánh địa của người Shia là nhà thờ lớn ở Karbala. Hồi giáo Shia hiện nay có khoảng 170 — 180 triệu tín đồ. Các tín đồ Shia chủ yếu sống ở Iran, ngoài ra có ở Irăc, Siri, Li Băng, Ân Độ, Trung Á...

Hồi giáo Sunny là cộng đồng Hồi giáo lớn nhất. Sunny đối lập với Shia. Snny nghĩa là "Tôn kính Sunnah", tức là "Tuân hành và bắt chước hành vi và đường lối của Môhamet". Họ có một quy định là người kế thừa Môhamet phải là người của bộ tộc Corai và không có quyền lập pháp. Người này không nhất thiết phải là hậu duệ của Ali, hay Môhamet.