Bài 14: Phong trào cách mạng 1930-1935 – Lịch sử 12

Kháng chiến chống Pháp của nhân dân Việt Nam kéo dài suốt chín năm trời, đến năm 1954, với chiến thắng Điện Biên Phủ đã đánh dấu sự thất bại hoàn toàn của thực dân Pháp cả về quân sự cũng như chính trị trên chính trường Việt Nam.

A. Lý thuyết

I. VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM 1929 – 1933

1. Tình hình kinh tế

–       1930, do tác động khủng hoảng kinh tế thế giới, kinh tế VN suy thoái, bắt đầu từ trong nông nghiệp: lúa gạo bị sụt giá, ruộng đất bỏ hoang: 1933 là 500.000 hécta.

–       Công nghiệp: suy giảm.

–       Thương nghiệp, xuất nhập khẩu: đình đốn, giá cả đắt đỏ.

–       Cuộc khủng hoảng kinh tế ở VN rất nặng nề so với các thuộc địa khác của Pháp cũng như so với các nước trong khu vực.

2. Tình hình xã hội

–       Công nhân: bị sa thải, đồng lương ít ỏi

–       Nông dân: chịu thuế cao, vay nợ năng lãi, nông phẩm làm ra phải bán giá hạ. Ruộng đất bị địa chủ thâu tóm, bị bần cùng hóa.

–       Tiểu thương, tiểu chủ, các nghề thủ công: bị phá sản, bị sa thải, thất nghiệp, tư sản dân tộc gặp khó khăn trong kinh doanh, nhà buôn nhỏ đóng cửa.

–       Xã hội Việt Nam có: hai mâu thuẫn cơ bản là:

+         Dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp (cơ bản)

+         Nông dân với Địa chủ phong kiến

–       Phong trào công  nhân và phong trào yêu nước phát triển lôi kéo nhiều tầng lớp tham gia.

–       Đầu 1930, khởi nghĩa Yên Bái thất bại, Pháp khủng bố dã man những người yêu nước.

–       Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, kịp thời lãnh đạo nhân dân đứng lên chống phong kiến đế quốc.

II. PHONG TRÀO CÁCH MẠNG 1930 – 1931 VỚI ĐỈNH CAO LÀ VÀ XÔ VIẾT NGHỆ TĨNH 

1. Phong trào cách mạng 1930 – 1931

a. Phong trào trên toàn quốc

–       Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế – xã hội, phong trào cách mạng lên cao

–       Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời kịp thời lãnh đạo phong trào đấu tranh của công nông trong cả nước.

–       Tháng 2à4-1930 nhiều cuộc đấu tranh của công nhân và nông dân nổ ra.Mục tiêu:Đòi cải thiện đời sông,công nhân đòi tăng lương,giảm giờ làm;nông dân đòi giảm sưu thuế.Do Đảng lãnh đạo, có khẩu hiệu chính trị, có cờ Đảng.

–       Nhân ngày Quốc  tế lao động 1/5, cả nước bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh, đây là bước ngoặt của phong trào cách mạng Lần đầu tiên công nhân VN biểu tình kỷ niệm ngày Quốc tế lao động, đấu tranh đòi quyền lợi cho nhân dân lao động trong nước, thể hiện tình đoàn kết cách mạng với nhân dân lao động thế giới

–       Tháng 6 đến tháng 8/1930 cuộc đấu tranh của công nhân trên cả nước.

b. Ở  Nghệ – Tĩnh

–       Tháng 9/1930 phong trào dâng cao ở Nghệ An và Hà Tĩnh:

+         Nông dân biểu tình có vũ trang tự vệ với hàng nghìn người kéo đến huyện lị, tỉnh lị đòi giảm thuế ở các huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Diễn Châu, Anh Sơn (Nghệ An), Kỳ Anh (Hà Tĩnh) …

+         Được công  nhân Vinh – Bến Thủy hưởng ứng.

–       Ngày 12/ 9/1930  biểu tình của 8000 nông dân Hưng  Nguyên (Nghệ An):

+         Với khẩu hiệu: “Đả đảo chủ nghĩa đế quốc !”. Đến gần Vinh, con số lên tới 3 vạn người, xếp hàng dài 4 km. Pháp đàn áp dã man: cho máy bay ném bom làm chết 217 người, bị thương 126 người.

+         Chính quyền thực dân, phong kiến bị tê liệt, tan rã ở nhiều huyện, xã.

+         Nhiều cấp ủy Đảng ở thôn xã lãnh đạo nhân dân tự quản lý đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội ở địa phương, làm chức năng của chính quyền, gọi là  Xô viết.

Lược đồ phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh 1930-1931

2. Xô viết Nghệ – Tĩnh

* Ra đời từ tháng 09/1930, tại Nghệ An  ở Thanh Chương, Nam Đàn, Anh Sơn, Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Diễn Châu. Ở Hà Tĩnh, Xô viết hình thành ở Can Lộc, Nghi Xuân, Hương Khê … thực hiện quyền làm chủ, điều hành mọi mặt đời sống xã hội.

–       Chính trị: quần chúng tự do tham gia các đoàn thể cách mạng. Các đội tự vệ đỏ và tòa án nhân dân thành lập.

–       Kinh tế: chia ruộng đất công cho dân cày nghèo, bãi bỏ thuế thân, thuế chợ, thuế đò, thuế muối, xóa nợ cho người nghèo. Đắp đê,phòng lụt, sửa chữa cầu đường. Lập  các tổ chức sản xuất  để nông dân giúp đỡ nhau

* Văn hóa, xã hội: xóa bỏ tệ nạn  mê tín, dị đoan, rượu chè, cờ bạc, trộm cắp; trật tự trị an giữ vững, biết đoàn kết giúp đỡ  nhau.

* Xô viết Nghệ Tĩnh là đỉnh cao của phong trào 1930-1931.là nguồn cổ vũ mạnh nẽ của nhân dân.

* Thực dân Pháp khủng bố dã man, cơ quan lãnh đạo của Đảng, cơ sở quần chúng bị phá vỡ, cán bộ,đảng  viên bị bắt ….

* Từ giữa năm 1931, phong trào lắng xuống.

3. Hội nghị lần thứ nhất Ban chấp hành Trung ương lâm thời Đảng Cộng sản Việt Nam (10.1930).

Tháng 10/1930 Hội nghị lần thứ nhất Ban chấp hành Trung ương lâm thời Đảng Cộng sản Việt Nam tại  Hương Cảng (Trung Quốc)

Quyết định:

–       Đổi tên Đảng Cộng sản Việt Nam thành Đảng Cộng sản Đông Dương.

–       Cử ra  Ban Chấp hành Trung ương  chính thức do Trần Phú làm Tổng bí thư

–       Thông qua Luận cương chính trị của Đảng.

* Nội dung Luận cương chính trị tháng 10.1930

–       Chiến lược và Sách lược: Cách mạng Đông Dương lúc đầu là cách mạng tư sản dân quyền, sau đó tiến thẳng lên xã hội chủ nghĩa, bỏ qua thời kỳ tư bản chủ nghĩa.

–       Nhiệm vụ đánh phong kiến và đánh đế quốc là hai nhiệm vụ có quan hệ khăng khít.

–       Động lực cách mạng là  công nhân và nông dân.

–       Lãnh đạo cách mạng là  giai cấpcông nhân – Đội tiên phong là Đảng Cộng sản.

–       Nêu rõ hình thức, biện pháp đấu tranh, quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới.

–       Hạn chế:

+         Chưa nêu được mâu thuẫn chủ yếu của xã hội Đông Dương.

+         Không đưa ngọn cờ dân tộc lên hàng đầu, nặng về đấu tranh giai  cấp và cách mạng ruộng đất.

+         Đánh giá không đúng khả năng cách mạng của tầng lớp tiểu tư sản, giai cấp tư sản dân tộc, khả năng lôi kéo bộ phận trung, tiểu địa chủ tham gia Mặt trận dân tộc thống nhất, chống đế quôc và phong kiến.

4. Ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm

a. Ý nghĩa lịch sử    

–       Khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng, quyền lãnh đạo của giai cấp công nhân đối với cách mạng các nước Đông Dương.

–       Khối liên minh công nông hình thành.

–       Là cuộc tập dượt đầu tiên cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám sau này.

–       Được đánh giá cao trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.

–       Quốc tế Cộng sản công  nhận: Đảng Cộng sản Đông Dương là phân bộ độc lập trực thuộc Quốc tế Cộng sản.

b. Bài học kinh nghiệm:

– Để lại bài học quý về công tác tư tưởng, xây dựng khối liên minh công nông, mặt trận dân tộc thống nhất, tổ chức  lãnh đạo quần chúng đấu tranh …

* So sánh Cương lĩnh chính trị (2-1930) và Luận Cương chính trị (10-1930)

Những điểm  chủ yếu  về cơ bản giống nhau.

Luận Cương chính trị  10-1930 xác định các vấn đề chiến lược  cách mạng, nhưng cũng có những hạn chế nhất định:

+         Chưa nêu được mâu thuẫn chủ yếu của xã hội Đông Dương.

+         Không đưa ngọn cờ dân tộc lên hàng đầu, nặng về đấu tranh giai  cấp và cách mạng ruộng đất.

+         Đánh giá không đúng khả năng cách mạng của tầng lớp tiểu tư sản, giai cấp tư sản dân tộc, khả năng lôi kéo bộ phận trung, tiểu địa chủ tham gia Mặt trận dân tộc thống nhất, chống đế quôc và phong kiến.

Những nhược điểm này mang tính “tả khuynh”,trải qua quá trình đấu tranh thực tiễn, các nhược điểm trên mới dần khắc phục.

III. PHONG TRÀO CÁCH MẠNG 1932 – 1935

1. Cuộc đấu tranh phục hồi phong trào cách mạng

* Pháp khủng bố và Mị dân sau phong trào 1930 – 1931

–       Pháp tiến hành đàn áp, khủng bố  khiến cho lực lượng cách mạng bị tổn thất nặng.

+         Các cơ quan lãnh đạo  của Đảng, cơ sở CM bị phá vỡ, hàng vạn đảng viên, cán bộ bị bắt và tù đày giết hại,  tù chính trị  bị giam tại Hỏa Lò, Khám lớn, Côn Đảo …..

+         Hầu hết các ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đãng, các Xứ Ủy bị bắt.

–       Chính sách mị dân của Pháp nhằm lôi kéo hay mê hoặc các tầng lớp  nhân dân:

+         Về chính  trị tăng số đại diện người Việt  vào cơ quan lập pháp cấp Kỳ.

+         Về kinh tế  cho người Việt tham gia đấu thầu một số công trình.

+         Về văn hóa – xã hội  cho tổ chức  một số trường Cao đẳng.

+         Lợi dụng tôn giáo  để chia rẽ  khối đoàn kết dân tộc.

*  Hoạt động khôi phục phong trào: Phong phú về hình  thức và nội dung

–       Những đảng viên trong tù đấu tranh kiên trì  bảo vệ lập trường, quan điểm  cách mạng  của Đảng, tổ chức vượt ngục; đảng viên không bị bắt tìm cách gây dựng lại tổ chức Đảng và quần chúng.

–       Một số đảng viên hoạt động ở Trung  Quốc và Thái Lan trở về nước họat động.

–       Năm 1932, theo chỉ thị của Quốc tế Cộng sản, Lê Hồng Phong đã cùng một số đảng viên cộng sản hoạt động ở trong và nước ngoài tổ chức ra Ban lãnh đạo Trung ương Đảng.

–       6/1932: Ban lãnh đạo Trung ương thảo ra chương trình hành động của Đảng, chủ trương đấu tranh đòi quyền tự do dân chủ cho nhân dân lao động, thả tù chính trị, bỏ các thứ thuế bất công, củng cố và phát triển các đòan thể cách mạng của quần chúng.

–       Phong trào đấu tranh của quần chúng  như Hội cấy, Hội cày, Hội hiếu hỉ, Hội đọc sách báo …

–       Nhiều cuộc đấu tranh của công nhân nổ ra …

–       Cuối 1933 tổ chức Đảng dần hồi phục và củng cố.

–       Cuối 1934 đầu 1935, các Xứ ủy Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ được lập lại.

–       Đầu 1935, các tổ chức Đảng và phong trào quần chúng được hồi phục.

2. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất Đảng Cộng sản Đông Dương 3-1935 tại Ma cao

* Từ  27/3  đến ngày 31/3/1935, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất họp tại Ma Cao (Trung Quốc),có 13 đại biểu trong và ngoài nước.

–       Xác định 3 nhiệm vụ chủ yếu của Đảng: củng cố và phát triển Đảng; tranh thủ quần chúng rộng rãi; chống chiến tranh đế quốc.

–       Thông qua Nghị quyết chính trị, điều lệ Đảng,vận động công nhân, nông dân, binh lính, thanh niên, phụ nữ; về công tác trong các dân tộc thiểu số, đội tự vệ, cứu tế đỏ.

–       Bầu ra Ban Chấp hành Trung ương gồm 13 người do Lê Hồng Phong làm Tổng Bí thư, Nguyễn Ai Quốc làm đại diện của Đảng bên cạnh Quốc tế Cộng sản.

*  Ý nghĩa:  Đánh dấu mốc quan trọng Đảng đã khôi phục được hệ thống tổ chức từ Trung ương đến địa phương, từ trong nước đến ngoài nước, các tổ chức quần chúng …

B. Bài tập

Câu 1: Hãy nêu nhận xét về phong trào cách mạng 1930-1931

Trả lời:

Cần nhận xét, khái quát hóa được theo mấy ý sau:

-Lãnh đạo phong trào là tổ chức nào ?

-Mục tiêu, hình thức, khẩu hiệu của phong trào.

-Đỉnh cao của phong trào là gì ? Kết quả và hoạt động của nó.

-Ý nghĩa và bài học kinh nghiệm rút ra từ phong trào này là gì ?

Câu 2: Nêu ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của phong trào cách mạng 1930-1931 với đỉnh cao là Xô viết Nghệ-Tĩnh

Trả lời:

Nêu ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của phong trào cách mạng 1930-1931 với đỉnh cao là Xô viết Nghệ-Tĩnh

Câu 3: Nêu nội dung cơ bản của Luận cương chính trị (10-1930) của Đảng Cộng sản Đông Dương

Trả lời:

-Luận cương xác định những vấn đề chiến lược và sách lược của cách mạng Đông Dương lúc đầu là cuộc cách mạng tư sản dân quyền, sau đó tiếp tục phát triển , bỏ qua thời kì tư bản chủ nghĩa, tiến thẳng lên con đường xã hội chủ nghĩa.

-Hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng có quan hệ khăng khít với nhau là đánh đổ đế quốc và phong kiến.

-Động lực cách mạng là giai cấp vô sản và giai cấp công nhân.

-Lãnh đạo cách mạng là giai cấp vô sản với đội tiên phong là Đảng Cộng Sản.

Luận cương chính trị cũng nêu rõ hình thức và phương pháp đấu tranh, mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới.

-Hạn chế của Luận cương:

+ Chưa hiểu được mâu thuẫn chủ yếu của xã hội Đông Dương, không đưa ngọn cờ dân tộclên hàng đầu, nặng về đấu tranh giai cấp.

+ Đánh giá không đúng khả năng cách mạng của tiểu tư sản, tư sản dân tộc, khả năng lôi kéo bộ phận trung., tiểu địa chủ.

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 12:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 12
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 12
• Đáp án môn Lịch sử lớp 12
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 12

Trên đây chúng tôi đã trình bày về hoàn cảnh lịch sử Việt Nam trong những năm 1929-1933 và phong trào cách mạng 1930-1932 mà đỉnh cao là phong trào Xô Viết- Nghệ Tĩnh. Chúc các bạn học tập hiệu quả!