Bài 1: Sự xuất hiện loài người và bầy người nguyên thủy – Lịch sử 10

Trong quá trình tiến hóa tự nhiên, từ loài vượn cổ đã tiến hóa thành loài người. Vậy loài người ra đời như thế nào, tổ tiên của loài người có những đặc điểm gì, chúng ta cùng nhau tìm hiểu về bài học ngày hôm nay.

A. Lý thuyết

I. SỰ XUẤT HIỆN LOÀI NGƯỜI VÀ ĐỜI SỐNG BẦYNGƯỜINGUYÊN THỦY

Vượn cổ     –>     Người Tối cổ      –>     Người hiện đại

 * Loài vượn cổ (khoảng 6 triệu năm trước)

–  Có thể đi, đứng bằng 2 chân, dùng tay cầm, nắm, ăn hoa quả, động vật nhỏ.

–  Xương hóa thạch ở Đông Phi, Tây Á, Việt Nam.

* Người Tối cổ (4 triệu năm trước đây)

–  Đi,đứng bằng hai chân,đôi tay tự do sử dụng công cụ lao động.

–  Trán thấp  và bợt ra sau, u mày nổi cao, hộp sọ đã lớn hơn và hình thành trung tâm phát tiếng nói trong não.

– Đây là hình thức tiến triển nhảy vọt từ vượn thành người và là thời kỳ đầu tiên của lịch sử loài người.

-Di cốt ở Đông Phi, Gia va, Bắc kinh, Thanh Hóa (tìm thấy công cụ đá).

– Công cụ:

+ Sử dụng đá có sẵn làm công cụ lao động.

+  Ghè một mặt cho sắc  và vừa tay cầm, biết chế tác công cụ lao động –> đồ đá cũ sơ kỳ.

+ Biết giữ lửa và lấy lửa, làm chín thức ăn, cải thiện căn bản đời sống.

+  Qua lao động, bàn tay con người khéo léo dần, cơ thể biến đổi để có tư thế lao động thích hợp, tiếng nói thuần thục hơn.

+ Người tối cổ có quan hệ hợp quần xã hội, sống trong hang động, mái đá hay lều bằng cành cây, da thú; sống quây quần  theo quan hệ ruột thịt gồm 5, 7 gia đình  đó là bầy người nguyên thủy.

Đồ đá cũ

Bộ xương Lucy, tìm thấy ở Ethiopie,1974

Người cổ đại đã đứng thẳng trên hai chân trước cả Lucy

Biết sử dụng lửa

2. NGƯỜI TINH KHÔN VÀ ÓC SÁNG TẠO

Người tinh khôn hay Người hiện đại (khoảng 4 vạn năm trước đây):

– Người tinh khôn có cấu tạo cơ thể như người ngày nay.

– Xương nhỏ, bàn tay nhỏ, khéo léo, linh hoạt, hộp sọ và thể tích não phát triển, trán cao,mặt phẳng, cơ thể gọn và linh hoạt, nên tư thế thích hợp với các hoạt động  phức tạp của con người.

– Ở  khắp các châu lục.

– Là bước nhảy vọt thứ hai, cùng lúc xuất hiện những màu da khác nhau (da vàng, đen,trắng ) do thích ứng  lâu dài của con người với hoàn  cảnh tự nhiên khác nhau.

– Biết:

+  Ghè hai rìa của mảnh đá làm cho gọn và sắc hơn để làm rìu, dao, nạo.

+  Làm lao bằng  xương cá,cành cây.

+  Chế tạo cung tên là thành tựu lớn trong quá trình chế tạo công cụ và vũ khí.

–  Thức ăn tăng lên – thức ăn động vật.

-Cư trú “nhà cửa”

Dó là Thời đồ đá mới: dao, rìu, đục được mài nhẵn, khoan lỗ hay có nấc để tra cán. Biết đan lưới đánh cá, làm đồ gốm (bình bát, vò).

Người Tối cổ và Người Tinh khôn

Cư trú nhà cửa

Đồ đá mới

3. CUỘC CÁCH MẠNG THỜI ĐÁ MỚI

(Thời đá mới, họ biết trồng trọt  và chăn nuôi)

– Con người biết trồng trọt,chăn nuôi,biết khai thác từ thiên nhiên.

– Làm sạch những tấm da thú để che thân, tìm thấy những chiếc khuy làm bằng xương.

–  Biết dùng đồ trang sức như vòng cổ bằng sò ốc, chuỗi hạt xương, vòng tay, vòng cổ chân, hoa tai ….bằng đá màu, sáo bằng xương dùi lỗ, đàn đá, trống bịt da.

– Con người không ngừng sáng tạo.

Ống sáo bằng xương dùi lỗ

Người Tối cổ

Người Tinh khôn

B. Bài tập

Câu 1: Thế nào là người tối cổ?

Trả lời:

Ở chặng đầu của quá trình hình thành loài người, có một loài vượn cổ, sống khoảng 6 triệu năm trước đây, đã có thể đứng và đi bằng hai chân, dùng tay để cầm nắm, ăn hoa quả, củ, là và cả động vật nhỏ. Xương hóa thạch của chúng được tìm thấy ở Đông Phi, Tây Á và cả ở Việt Nam.

Trên đà tiến triển, vượn cổ chuyển biến thành Người tối cổ, bắt đầu từ khoảng 4 triệu năm trước đây.

Câu 2: Thế nào là bầy người nguyên thủy ?

Trả lời:

Ở một số loài động vật đã hình thành một cách tự nhiên quan hệ hợp đoàn, có đôi, có đàn và con đầu đàn. Người tối cổ đã có quan hệ hợp quần xã hội: có người đứng đầu, có phân công lao động, mái đá hoặc cũng có thể dựng lều bằng cành cây, dã thú, sống quay quần theo quan hệ ruột thịt với nhau, gồm 5-7 gia đình. Mỗi gia đình có đôi vợ chồng và con nhỏ chiếm một góc lều hay góc hang. Bấy giờ, chưa có quy định xã hội nên người ta gọi những tập hợp quần xã hội đầu tiên này là bầy người nguyên thủy.

Bầy người nguyên thủy vẫn còn sống trong tình trạng “ăn lông ở lỗ”-một cuộc sống tự nhiên, bấp bênh, triền miên hàng triệu năm.

Câu 3: Hãy nêu những tiến bộ kĩ thuật khi Người tinh khôn xuất hiện

Trả lời:

Trong việc chế tạo công cụ, Người tinh khôn đã biết ghè hai rìa của một mảnh đá, làm cho nó gọn và sắc cạnh hơn,dùng làm rìu, dao, nạo. Họ còn lấy xương cá, cành cây đem mài hoặc đẽo nhọn đầu để làm lao.

Từ đó, con người tiến tới biết chế tạo cung tên. Đây là một thành tựu lớn trong quá trình chế tạo công cụ và vũ khí. Với cung tên, con người mới săn bắn có hiệu quả và an toàn.

Thức ăn của con người đã tăng lên đáng kể, nhất là thức ăn động vật, từ khi kĩ thuật thời đá cũ được hoàn thiện và đặc biệt là từ khi có cung tên.

Người ta cũng có thể rời hang động ra dựng lều, định cư ở những địa điểm thuận tiện hơn. Cư trú “nhà cửa” phổ biến ở Người tinh khôn từ cuối thời đá cũ.

Đến khoảng 1 vạn năm trước đây, loài người tiến vào thời đá mới.

Điểm nổi bật của công cụ đá mới là người ta có thể ghè đẽo những mảnh đá thành hình dạng gọn và chính xác, thích hợp với từng công việc, nhiều kiểu loại theo những yêu cầu khác nhau (dao, rìu, đục…), được mài nhẵn ở rìa lưỡi hay toàn thân, được khoan lỗ hay hay có nấc để tra cán.

Có thể nói rằng, công cụ thời đá cũ vẫn là những mảnh đá được ghè đẽo thô sơ, còn công cụ thời đá mới là những mảnh đá đã được con người ghè sắc và mài nhẵn  thành hình công cụ.

Có thể nói rằng, công cụ thời đá cũ vẫn là những mảnh đá được ghè đẽo thô sơ, còn công cụ thời đá mới là những mảnh đá đã được con người ghè sắc và mài nhẵn thành hình công cụ.

Cũng thời gian này, người ta biết đan lưới đánh cá bằng sợi vỏ cây và làm chì lưới bằng đất nung, biết làm đồ gốm để dựng và đun nấu (nồi, bát, vò…)

Câu 4: Hãy cho biết những tiến bộ kĩ thuật của thời đá mới

Trả lời:

Điểm nổi bật của công cụ đá mới là người ta có thể ghè đẽo những mảnh đá thành hình dạng gọn và chính xác, thích hợp với từng công việc, nhiều kiểu loại theo những yêu cầu khác nhau (dao, rìu, đục…), được mài nhẵn ở rìa lưỡi hay toàn thân, được khoan lỗ hay hay có nấc để tra cán.

Có thể nói rằng, công cụ thời đá cũ vẫn là những mảnh đá được ghè đẽo thô sơ, còn công cụ thời đá mới là những mảnh đá đã được con người ghè sắc và mài nhẵn  thành hình công cụ.

Có thể nói rằng, công cụ thời đá cũ vẫn là những mảnh đá được ghè đẽo thô sơ, còn công cụ thời đá mới là những mảnh đá đã được con người ghè sắc và mài nhẵn thành hình công cụ.

Cũng thời gian này, người ta biết đan lưới đánh cá bằng sợi vỏ cây và làm chì lưới bằng đất nung, biết làm đồ gốm để dựng và đun nấu (nồi, bát, vò…).

Câu 5: Trình bày những tiến bộ trong đời sống con người thời đá mới

Trả lời:

Ngoài ra, người ta đã biết dùng đồ trang sức, như vòng cổ bằng vỏ ốc và chuỗi hạt xương (bằng cách đem khoan lồ rồi lấy dây xâu lại), vòng tay, vòng cổ chân, hoa tai bằng đá màu.

• Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 10:

  • Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 10
  • Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 10
  • Đáp án môn Lịch sử lớp 10
  • Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 10

Bài học trên đây chúng tôi đã trình bày về sự phát triển của loài người từ loài vượn cổ, và cuộc cách mạng đá mới, góp phần đưa con người phát triển sang một giai đoạn mới. Với những kiến thức tổng hợp này, hi vọng các bạn sẽ có những kiến thức bổ ích.