Anthony Eden – Thủ tướng thất bại về đối ngoại

Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 6/5/2015)

Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh                                        

Eden (1897-1977) là một chính khách người Anh thuộc Đảng Bảo thủ, ba lần đảm nhiệm chức vụ ngoại trưởng Anh và trở thành thủ tướng năm 1955. Nhiệm kỳ thủ tướng của ông bị phủ bóng bởi Cuộc khủng hoảng Kênh đào Suez. Ông từ chức sau hơn 18 tháng nắm quyền.

Anthony Eden sinh ngày 12 tháng 6 năm 1897 tại Hạt Durham. Ông là con trai của một nam tước và được hưởng một nền giáo dục quý tộc điển hình thời vua Edward tại trường trung học Eton và Đại học Oxford. Sau những thành tích quân sự xuất sắc trong Thế chiến thứ nhất, ông trở thành thành viên nghị viện đại diện cho Warwick và Leamington năm 1923. Năm 1935, ông đảm nhiệm chức vụ Ngoại trưởng ở độ tuổi còn rất trẻ – 38. Dù vậy, để phản đối chính sách thỏa hiệp với Đức của thủ tướng Neville Chamberlain, ông từ chức ba năm sau đó.

Mặc dù quan hệ giữa ông và Winston Churchill, một người cũng phản đối chính sách nhân nhượng vô nguyên tắc, luôn không suôn sẻ, nhưng sau khi đắc cử thủ tướng vào tháng 5/1940, Churchill đã chỉ định Eden quay lại Bộ Ngoại giao. Từ năm 1940 đến 1945, và từ 1951 đến 1955, Eden không chỉ là ngoại trưởng, mà còn là người kế nhiệm không bàn cãi vị trí lãnh đạo Đảng Bảo thủ của Churchill. Tuy nhiên, Eden dần cảm thấy phật ý bởi Churchill vẫn tiếp tục tại chức. Đến khi ông thay Churchill trở thành thủ tướng và chủ tịch đảng vào tháng 4/1955, tình trạng sức khỏe của ông đã suy yếu nhiều.

Eden phạm phải một sai lầm chiến thuật nghiêm trọng khi bắt tay với Pháp và Israel sử dụng vũ lực chống lại tướng Abdel Nasser sau khi người đứng đầu Ai Cập này cho quốc hữu hóa kênh đào Suez năm 1956. Khi phía Hoa Kỳ không ủng hộ hành động của mình, Eden phải đối mặt với một sự thật bẽ bàng là Anh không còn là một cường quốc thế giới, và ông buộc phải rút hết quân. Tháng 1/1957, Eden từ chức cùng danh tiếng suy giảm nặng nề. Thật trớ trêu thay, thất bại lớn nhất trong nhiệm kỳ thủ tướng của Eden lại nằm ở lĩnh vực chính sách mà ông đã đảm nhiệm xuất sắc trong hơn ba thập niên – lĩnh vực ngoại giao.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống một cuộc sống khá yên ắng cùng với người vợ thứ hai Clarissa, cháu gái của Winston Churchill. Năm 1961, Eden được trao tước hiệu Bá tước thứ nhất vùng Avon. Ông qua đời ngày 14 tháng 1 năm 1977.