Phân tích tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu-Văn 12

Đề bài: Em hãy phân tích tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu.

Được biết đến là nhà văn nổi tiếng trên văn đàn văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Nguyễn Minh Châu được mệnh danh là người “mở đường tinh anh và tài năng”. Ông chính là một nhà văn có một cảm hứng đời tư thế sự luôn luôn trăn trở về cuộc sống hiện thực. Và “Chiếc thuyền ngoài xa” được xem là một tác phẩm tiêu biể và rõ nét cho cảm hứng đó của nhà văn.

Truyện ngắn đặc sắc này được ra đời năm 1983, và cho đến những năm 1987 thì truyện ngắn được in trong tập truyện ngắn cùng tên. Vào trong những ăm 1983 là nước ta đang bước vào thời kỳ độc lập. Có thể nói rằng chính cuộc sống thời bình với muôn mặt của đời sống, tác giả như cũng đã đặt ra nhu cầu nhận thức lại về hiện thực cũng như nhận thức về cuộc sống con người. Và ra đời như để đáp ứng được nhu cầu cấp thiết đó thì tác phẩm ‘Chiếc thuyền ngoài xa’ đã chính là một cái tên không thể bỏ qua khi được chọn trong những tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu. Không chỉ tiêu biểu cho phong cách cũng như cảm hứng riêng của nhà văn mà tác phẩm còn vinh dự hơn khi được xem là một trong những tác phẩm mang được xu hướng cảm hứng chung của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới.

Trước tiên, ta có thể nhận xét thấy được trong truyện ngắn này có một tình huống truyện thật hết sức độc đáo. Ai ai cũng đã biết được rằng tình huống chính là một trong những vấn đề then chốt và thật quan trọng đối với truyện ngắn. Nhà văn Nguyễn Minh Châu cũng đã như tìm được tình huống độc đáo chắc chắn rằng cũng sẽ khiến bạn đọc cuốn hút theo câu truyện.

Theo lý luận văn học thì tình huống được hiểu đó chính là tình thế xảy ra câu truyện. Và nhất là khi nhân vật ở trong tình thế ấy thì như cũng đã sẽ bộc lộ rõ nhất bản chất, tính cách và cả phẩm chất của con người. Dường như ta thấy được chính tình thế cũng có thể là bước ngoặt mà dường như cũng đã làm thay đổi số phận, hay cả về mặt nhận thức. Hơn nữa sự thay đổi đó có khi bộc lộ ra những cốt lõi sâu thẳm tiềm ẩn trong chính câu truyện. Có lẽ rằng tình huống truyện của ‘Chiếc thuyền ngoài xa’ chính là tình huống truyện nhận thức. Va có thể khẳng định đây chính là một tình huống bất ngờ và đầy nghịch lý. Ta như có thể thấy được tình huống của truyện luôn luôn được thể hiện qua hai phát hiên của người nghệ sĩ nhiếp ảnh tên là Phùng. Và người đọc cũng có thể thấy được rằng chính huống đã giúp Phùng như đã có thể nhận ra được nhiều điều về cuộc sống, nhận thức được cả về con người và nghệ thuật. Dường như cuộc đời vốn chứa đựng nhiều mâu thuẫn, và chứa đựng nhiều điều bất ngờ và đầy nghịch lý. Có lẽ càng như gần đến gần cuộc sống để khám phá sự thực bên trong và chiều sâu bản chất. Cần có cái nhìn đa diện nhiều chiều để hiểu rõ và hiểu thật tường tận bên trong số phận và tâm hồn con người. Và qua đó có thể khẳng điịnh được rằng nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa.

Khi mà chúng ta đi vào phần một của truyện đó chính là một cảnh sắc thiên nhiên đẹp thơ mộng. Phùng thật may mắn khi đã chụp được một “cảnh đất trời cho” đó chính là cảnh “một chiếc thuyền lòe nhòe trong sương sớm với ánh mặt trời ban mai hồng hồng. Một bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ. Đứng trước cảnh đẹp ấy, người nghệ sĩ thấy tim mình như có gì đó như bị bóp thắt vào”. Và người đọc không khó nhận ra được chính người nghệ sĩ cảm thấy tràn ngập niềm hạnh phúc, anh ta dường như cũng đã thấy được cảm xúc trong ngần của tâm hồn, và như cũng đã cảm nhận được chân- thiện -mĩ của cuộc đời. Và đâu đấy người nghệ sĩ Phùng như cũng đã cảm thấy tâm hồn mình được thanh lọc, và như cũng đã trở nên trong trẻo và thanh khiết. Thông qua chính với những cảm xúc của nhân vật Phùng, tác giả Nguyễn Minh Châu dường như cũng đã đưa ra quan niệm về cái đẹp. Và khẳng định rằng cái đẹp phải có tác dụng thanh lọc tâm hồn, hướng con người đến cái chân-thiện-mĩ, cái đẹpcũng chính là đạo đức. Nhưng nếu như để có thể hoàn thiện cho quan niệm về nghê thuật của mình, tác giả Nguyễn Minh Châu cũng như đã để nhân vật của mình được trực tiếp chứng kiến câu chuyện về cuộc đời của người đàn bà hàng chai kia. Đó hiện lên chính là một con người hiện thân cho sự lam lũ đói khổ. Và có thể thấy được rằng từ trong chiếc thuyền đẹp như mơ kia bước ra một cặp vợ chồng. Người vợ như hiện lên với những đường nét và suy nghĩ của nhân vật Phùng đó là người đàn bà “trạc ngoài 40”, “mặt rỗ” lại có một “thân hình cao lớn thô kệch”, “lưng áo bạc phếch” và như đã hiện lên “gương mặt lộ rõ sự mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới”. Và có thêm là hình ảnh của người đàn ông, người đàn ông “có tấm lưng rộng” và cả là một khuôn mặt “độc, dữ”. Có lẽ rằng cả hai người đều là hiện thân của sự nhọc nhằn, hiện thân của cả sự nghèo khó của người dân hàng chài. Và có thể nói rằng chính những điểm đáng chú ý chính là cảnh bạo hành của hai con người này. Ta có thể thấy hình ảnh người chồng thì đánh đập người vợ dã man, ngược lại thì người vợ thì cam chịu trận đòn. Có thể nói đây chính là một cảnh tượng nghiệt ngã đối lập với cái cảnh đẹp như ngư phủ của con thuyền. Có lẽ rằng chính từ cảnh tượng tàn bạo như bất tính người ấy, tác giả Nguyễn Minh Châu như đã có thể gửi gắm thông điệp của mình. Đó dường như cũng chính là cuộc sống có nhiều nghịch lý mâu thuẫn, nếu nhu mà chúng ta chỉ quan sát bên ngoài hoặc ở xa thì không thể phát hiện được sự thật bên trong nó. Dường như chính những cái đẹp của nghệ thuật qua ống kính của người nghệ sĩ chưa thể có thể đưa được sức mạnh để làm nên đạo đức con người trong cuộc sống.

Nếu như mà trong truyện ngắn chỉ dừng lại ở đây chắc chắn sẽ không đủ sức hút có thể để lại dư âm như cứ vang vọng trong lòng người đọc. Có lẽ cũng chính vì thế mà những tâm sự của người đàn bà hàng chai khi đến tòa án huyện được viết ra. Dường như sau những sự chứng kiến cảnh bạo hành dã man đến ghê người bên chiếc xe tăng hỏng nhân vật Phùng cũng nư đã nói với chánh án Đẩu từng là chiến hữu của anh để có thể để nhờ giúp đỡ. Và khi mà người đàn bà hàng chài đã đươc chánh án Đẩu đã mời đến để khuyên chị li hôn với chồng. Nhưng có lẽ chính những lời tâm sự tận đáy lòng như thật hiểu đời hiểu người. Tâm sự của người đàn bà này đã làm cho nhân vật Phùng cũng nhưu người đại diện cho công lý- Đẩu như cũng đã bị vỡ lẽ và hiểu ra nhiều điều. Thật vậy cuộc sống có muôn hình muôn vẻ, chính vì vậy mà chúng ta phải nhận thức cũng như đi sâu để có thể hiểu được sự việc nó vốn như không hề đơn giản một chút nào.Có lẽ rằng chính vẻ đẹp của người đàn bà hàng chài đã dường như cũng đã đem đến cho người đọc một thông điêp, một triết lý. Đó, có lẽ là phải nhìn mọi việc một cách toàn diện. Ta như cũng đã thấy được nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống thì cũng phải gắn liền vời cuộc sống.

Và cho đến khi mà kết thúc câu truyện, tác giả dường như cũng đã nhắc lại về bức ảnh chụp của nghệ sĩ Phùng cũng như đã nhằm nhấn mạnh sức ảnh hưởng của nó. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài dường như cũng đã đi sâu vào tiềm thức của Phùng như đó chính là một trải nghiệm mà mỗi khi nhìn vào bức ảnh anh lại nhớ đến nó.

Có lẽ chính với cách xây dựng tình huồng truyện đọc đáo, mới lạ, mang ý nghĩa khám phá, và cả những sự phát hiện về cuộc đời, và cả cái cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện ở đây chính là nhân vật Phùng. Và chắc chắn rằng “Chiếc thuyền ngoài xa” đã để lại ấn tượng sâu đậm. Có thể nói được thành công của Nguyễn Minh Châu dường như cũng đã đem đến cho người đọc một tác phẩm đầy tính triết lý và chiêm nghiệm về cuộc đời, và về cả con người và cả nghệ thuật. Và ta như thấy được những triết lý luôn đúng với mọi thời đại.

Nguồn: Văn mẫu hay