Phân tích bài thơ “Tiến sĩ giấy” của Nguyễn Khuyến- Văn 11

Đề bài: Em hãy phân tích bài thơ “Tiến sĩ giấy” của Nguyễn Khuyến

Nguyễn Khuyến được xem là một con người, và khi đó chính là một tâm hồn Việt Nam tiêu biểu. Và dường như khi đứng trước hiện thực của xã hội Việt Nam đầu thế kỉ 19 ông cũng như đã bị rơi vào tình trạng bi quan như cũng đã mất hết niềm tin vào thánh hiền. Cũng chính vì thế ông đã viết nhiều bài thơ trào phúng thể hiện nỗi lòng. Trong số đó thì dường như tác phẩm “tiến sĩ giấy” chính là một trong những tác phẩm tạo được tiếng vang lớn và vang dội nhất trong nghệ thuật làm thơ trào phúng lúc bấy giờ.

Ngay từ khi đọc nhan đề của tác phẩm là “Tiến sĩ giấy” đã gợi cho ta những liên tưởng ngay đến thứ đồ chơi của trẻ em ngày xưa. Và thứ đồ chơi này thường là vào nhưng ngày tết đặc biệt là tết trung thu thì các bậc chamẹ thường mua cho các em nhỏ thứ đồ chơi này. Có thể nói thứ đồ chơi này như không đơn thuần là đồ chơi mà như một cách giáo dục ngầm mong sao cho con họ có thể thành những người có vị thế cao trong xã hội, đó là những người có học thức như các Tiến sĩ, thạc sĩ vậy.

Mở đầu bài thơ tác giả viết đó chính là câu:

“Cũng cờ cũng biển cũng cân đai

Cũng gọi ông nghè có kém ai”

Đó là việc khi thi đỗ tiến sĩ thì người đó cũng như sẽ được triều đình vinh danh rước cờ kiệu, và có ngựa khiêng về làng vinh quy bái tổ. Người được đỗ đạt chắc chắn được triều đình ban cho mũ mão cân đai và được xứng danh gọi với cái tên chính là ông Nghè. Và “Tiến sĩ giấy” dường như cũng tương tự như thế và đây hẳn là một vị tiến sĩ hẳn là rất uy danh và vị tiến sĩ này cũng đã được khắc tên trên bảng rồng. Ta cũng như đã thấy nhân vật dường như cũng đã xuất hiện lên với vẻ bề ngoài phô trương và ra oai tự đắc biết bao. Tác giả đã thật tinh tế khi đã sử dụng rất nhiều từ “cũng” được dùng trong hai câu thơ này dường như lại nghe có vẻ không được trang nghiêm lắm. Và liệu rằng phải chăng chính là tác giả như cũng đang đưa chúng ta đến tư tưởng nghi ngờ hay có cả những sự châm biếm ông nghè. Ta dường như cũng đã thấy rằng trong xã hội hiện nay thì đã có rất nhiều những tiến sĩ với biển, cân đai đem danh dự về làng và sau này để có thể mà phục vụ đất nước. Nhưng dường như những ông tiến sĩ giấy này lại chẳng có bất kì thứ gì là của mình cả, mà tất cả đều giả đều không có giá trị. Có lẽ rằng điều đó cũng giống như những tên mà dường như là ngoài cái mang danh tiến sĩ nhưng lại không làm gì được cho đất nước lại như chỉ là một lũ tham ô nịnh bợ mà thôi, và chính những thói xấu này thì chẳng khác nào chỉ như tiến sĩ giấy thôi sao? Và dường như đối với những kẻ như thế thì có thể thấy chính cái bản chất cái tâm hồn bên trong chắc chắn cũng rỗng tuếch.

Mảnh giấy làm nên thân giáp bảng

Nét son điểm rõ mặt văn khôi

Qua đây ta thấy được chỉ với một mảnh giấy nhỏ nhoi cộng thêm chút màu sắc ta đã cũng có thể tạo nên một ông tiến sĩ giấy quả thực rất đơn giản. Ở đây, ta cũng đã thấy được chính tác giả đã sử dung nghệ thuật như cũng đã đối lập một cách rất sáng tạo lên đó là một bên là mảnh giấy nhỏ với thân giáp bảng, và một bên còn lại chính là nét son với mặt văn khôi. Giáp bảng được biết đến là bảng ghi tên những người đạt tiến sĩ trong mỗi một kì thi. Và “mặt văn khôi’ ở đây chính là việc chỉ người đứng đầu làng văn. Ta như thấy được những thứ tưởng chừng như được coi trọng và cũng như đã đưa lên hàng đầu lại được tác giả đặt cạnh những thứ không mang biết bao nhiêu giá trị. Và đây như lại chẳng phải là quá kệch cỡm hay sao? Nhưng khi người đọc mà xuyên suốt ý thơ của tác giả vào thì dường như chính ta mới thấy được cái hay cái đáng để suy ngẫm trong cách hành văn của thi sĩ. Có lẽ vì đã trải qua bao nhiên năm đèn sách như cũng đã thật miệt mài người học đi thi để lấy được thành tích, và đã được triều đình công nhận và người tài đó được làm quan giúp nhân dân và giúp nước nhà. Đó được coi là một công việc đầy tính trọng tránh, tuy thế mà có những người bao nhiêu năm đèn sách miệt mài kinh sử nhưng họ vẫn không có kết quả như mình mong muốn được. Ngược lại những kẻ chỉ có những đồng tiền, mag đi lo lót, chẳng cần phải mải miết học chho khó nhọc lại có thể đạt được những công danh, những tấm bằng mà đáng ra họ phải trả giá bằng sự chăm chỉ ôn luyện.

Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ

Cái giá khoa danh ấy mới hời

Và cũng có lẽ chẳng biết từ lúc nào mà cái danh hiệu tiến sĩ ấy dường như lại được đem ra để có thể cân đo đong đếm như đồ vật bình thường. Điều đó thể hiện qua các từ “sao mà nhẹ”, “ấy mới hời”. Nếu như trước đây khi một người đỗ tiến sĩ được triều đình giao cho những trách nhiệm nặng nề bao nhiêu thì với ngày nay nó lại được như giảm bớt nhẹ nhàng bấy nhiêu. Và đó cũng là lẽ hiển nhiên khi mà cái khoa danh đó dường như cũng chỉ được mua với giá”hời” thì nó nay cũng chỉ như một thứ đồ giả không hơn không kém mà thôi. Khi mà đọc đoạn thơ chế giễu mà sao trong mỗi ta như cảm thấy có một chút gì đó buồn man mác của tác giả gửi gắm. Đó chắc hẳn chính là một nỗi niềm xót xa cho cả một xã hội hiện thực lúc bấy giờ đố là khi đồng tiền lên ngôi, và đồng tiền nó như có thể chi phối tất cả mọi thứ “có tiền là có tất cả” và chúng ta chỉ cần có chút tiền là có thể đè đầu cưỡi cổ được người khác. Và có tiền thì giúp cho một kẻ không học thức cũng có thể lớn tiếng để mà ra uy với người khác.

Ghế chéo lọng xanh ngồi bảnh chọe

Nghĩ rằng đồ thật hóa đồ chơi

Hai câu thơ này ta như thấy được hình ảnh ghế chéo lọng xanh ngồi bành chọe cho ta lại cảm thấy cái dáng vẻ oai vệ và như vốn có của một nhân vật có học vấn cao lúc bấy giờ. Ở đây, dường như thêm một lần nữa tác giả lại như lại đã thêm khắc sâu vào chính trong tâm trí người đọc được những cái vẻ hào nhoáng cái bên ngoài và cả những cái bản chất bên trong của ông tiến sĩ giấy không chút kiến thức nào này. Và như vẫn còn đó những tên ngồi bảnh chọe như thế nhưng mà thực chất cũng như chỉ là tay sai đắc lực của một bè lũ bán nước mà thôi. Nhà thơ Nguyễn khuyến đã khéo léo để có thể nhìn thấy tất cả những điều ấy và ông như còn khéo léo như cũng để đưa nó vào trong văn thơ để châm biếm tất cả những lũ giặc bán nước

Bài thơ đặc sắc này như còn chính là lời tự trào của chính Nguyễn Khuyến và khi ông đã cáo quan về quê ở ẩn. Bài thơ dường như cũng đã mang đến cho người đọc những quan niệm thật là sâu sắc về cái danh cái thực về thái độ cần có của người có học trong thời cuộc. Và ta như thấy được tác giả muốn gửi gắm vào trong đó chính là sống ở trên đời là chúng ta không nên coi trọng hư danh mà điều quan trọng là làm được những gì có ích cho xã hội hay không đó mới là điều quan trọng. Thi phẩm “Tiến sĩ giấy” dường như không chỉ là thành tựu nghệ thuật tiêu biểu của thơ ca Nguyễn Khuyến mà nó còn chính là một trong những hình tượng điển hình nhất có giá trị nhất của văn học trào phúng Việt Nam ở giai đoạn đỉnh cao.

Nguồn: Văn mẫu hay