Dạy toán và khoa học

Vài năm trước đây, khi dạy ở châu Á, tôi nghe được từ các học sinh rằng lĩnh vực chỉ dành cho học sinh “thông minh,” nhưng không dành cho đa số người không đủ “giỏi” để học các môn này. Thông tin sai lạc này tới từ những học sinh bị điểm thấp về Toán hay Khoa học khi họ ở trường trung học. Tôi hỏi bạn tôi: “Tại sao toán và khoa học ở trường trung học là môn khó thế? Tại sao nhiều học sinh đã bị điểm thấp trong các môn này? Tại sao nhiều học sinh sợ toán?

Một thầy giáo giải thích cho tôi rằng ở nước thầy ấy, kiểm tra hàng năm dùng môn toán với hệ số cao như cách đo học sinh giỏi mức nào. Lí do là toán dễ cho điểm mà không có tranh cãi hay thiên vị. Hoặc kết quả là đúng hoặc không cho nên học sinh có thể đỗ hay trượt. Tôi than: “Đó là khái niệm cổ được bắt rễ từ thời thuộc địa nơi thi cử là phương pháp để tạo ra một số người có giáo dục, làm cho họ khó tiến bộ và lựa chọn ra vài người cho các chức vụ chính thức. Tại sao thầy vẫn dùng quan niệm đó thậm chí cả ngày nay?”

Nhiều thầy giáo bảo tôi rằng trong trường của họ, các môn Khoa học và Toán học thường được dạy bởi những thầy giáo có thể không liên quan gì tới các môn này. Chẳng hạn, khi không có sẵn thầy toán, thầy văn có thể được phân công dạy toán. Trong nhiều trường, việc phân công thầy giáo dạy môn nào đó KHÔNG dựa trên tri thức chuyên gia của họ mà dựa trên người sẵn có. Theo ý kiến tôi, đây là sai lầm nghiêm trọng với những người dạy các môn mà họ không có đủ tư cách hay không quan tâm. Tôi giải thích: “Nếu thầy giáo không quan tâm tới việc dạy, làm sao học sinh có thể học được?” Một thầy giáo nói thêm: “Bên cạnh đó, chúng tôi cũng phải tuân theo một chương trình đào tạo cứng nhắc dựa trên sách giáo khoa nhưng nhiều sách giáo khoa khoa học đã không được cập nhật trong nhiều năm, cho nên điều học sinh được học đã bị lỗi thời. Đó có thể là lí do phần lớn học sinh không quan tâm tới khoa học.”

Một cô giáo tiểu học giải thích: “Toán học là trừu tượng nhưng trẻ em không thể thấy được điều đó. Chúng phải trực quan hoá các khái niệm này để giải quyết vấn đề. Nhưng việc trực quan hoá tới từ kinh nghiệm và các môn học liên quan mà trẻ nhỏ có thể chưa phát triển, cho nên khó dạy toán trong trường tiểu học.” Tôi bảo cô ấy: “Tại sao ép học sinh học khái niệm trừu tượng ở lứa tuổi sớm? Mọi điều chúng cần là hệ thống số đơn giản để cho chúng có thể cộng, trừ, nhân và chia.” Cô ấy nói: “Nhưng đó là điều sách giáo khoa yêu cầu và chúng tôi phải dạy tương ứng.” Tôi than: “Hệ thống dạy cứng nhắc làm cho toán thành môn học khó và chán ở tuổi còn non. Học sinh nhỏ không thể trực quan hoá khái niệm trừu tượng được thầy cô dạy cho nên mối quan tâm của chúng vào việc học bị giảm đi và chúng bắt đầu tách ra với môn học này. Nếu việc tách ra này tiếp tục sang mức tiếp, những đứa trẻ này sẽ ghét toán. Đến lúc chúng vào trung học, phần lớn sẽ sợ toán.”

Một thầy giáo bảo tôi: “Nhưng đó là phương pháp chúng tôi đã được dạy. Chúng tôi không biết cách khác.” Tôi giải thích: “Có nhiều sách giáo khoa toán hay sẵn có, từ tiểu học tới trung học mà các thầy có thể có được từ Internet. Có nhiều môn học trực tuyến mở cho đại chúng (MOOCs) về các môn khoa học và toán học mà các thầy có thể dùng. Hệ thống giáo dục của các thầy vẫn còn đi theo truyền thống của phương pháp luận cũ rích. Nó kiểm tra học sinh xem họ có thể ghi nhớ được nhiều bao nhiêu vào ngày thi. Toán học không làm việc theo cách đó nhưng dựa trên logic và logic yêu cầu hiểu ở mức độ sâu hơn, không vào ghi nhớ. Các thầy không thể dạy toán như các môn khác được nơi học sinh ghi nhớ các phương trình và dữ liệu. Nếu học sinh không thể hiểu được nó một cách kĩ càng, họ không thể giải quyết được vấn đề. Toán và Khoa học yêu cầu minh hoạ bằng nhiều ví dụ để cho trẻ em có thể trực quan hoá vấn đề trước khi chúng có thể giải nó. Bằng việc thuần ghi nhớ các khái niệm và phương trình trừu tượng, họ không thể tiến xa thêm được. Chừng nào những người lãnh đạo hệ thống giáo dục của các thầy còn chưa nhận ra vấn đề này và thay đổi phương pháp dạy, từ tiểu học tới trung học, học sinh của các thầy sẽ KHÔNG học tốt vì Toán học và Khoa học là nền tảng của các lĩnh vực STEM và là chìa khoá cho tiến bộ trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.”

English version

Tác phẩm, tác giả, nguồn

• Tác phẩm: Lời khuyên về giảng dạy dành cho giáo viên
• Biên tập: Kipkis.com
• Nguồn: Blog của giáo sư John Vu, Carnegie Mellon University.