Yếu tố pháp chế

Hiện nay, cơ chế chính sách về đền bù và tái định cư của chúng ta còn nhiều bất cập. Việc quy định về điều kiện đền bù thiệt hại khi áp dụng vào thực tế còn gặp nhiều khó khăn do chính quyền các cấp không có đầy đủ hồ sơ quản lý, không cập nhật biến động thường xuyên và không quản lý được những vụ việc mua bán, chuyển nhượng đất đai trái phép.

Riêng đối với đất của các hộ gia đình có khuôn viên rộng không xác định ranh giới giữa đất ở và đất vườn được xử lý theo tinh thần Nghị định 04/CP ngày 11/02/2000. Tuy nhiên Nghị định này chưa đầy đủ, chưa kịp thời và dẫn đến việc áp dụng lúng túng ở nhiều địa phương.

Ngoài ra, việc giao cho cấp tỉnh xác định giá đền bù đất trên cơ sở khung giá của Chính phủ lại là nguyên nhân gây nên sự tuỳ tiện trong việc xác định hệ số K. Ở nhiều nơi giá được xác định chưa phù hợp với thực tế. Hậu quả là người dân không tự giác di dời làm chậm tiến độ thi công.

Bên cạnh đó mô hình tổ chức bộ máy thực hiện công tác giải phóng mặt bằng và cơ chế phối hợp hành động chưa đáp ứng được yêu cầu và tiến độ của các chủ đầu tư, Hội đồng đền bù trì trệ trong việc lập và thẩm định phương án cũng như việc đề xuất cấp có thẩm quyền giải quyết vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện. Việc giải quyết khiếu nại tố cáo của nhân dân quy định chưa cụ thể và không thống nhất giữa các cấp. Chưa có quy định và hướng dẫn việc áp dụng những biện pháp cưỡng chế đối với những hộ, cá nhân sử dụng đất lợi dụng chính sách Nhà nước để đầu cơ trục lợi trong đền bù giải phóng mặt bằng.

Việc ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện của các cơ quan có thẩm quyền chưa đồng bộ, kịp thời, thay đổi liên tục là cơ sở để người bị thu hồi đất so sánh, khiếu kiện làm chậm tiên độ thực hiện của nhiều dự án.

Đồng thời sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cấp các ngành cũng như sự thiếu quan tâm chỉ đạo của cơ quan chuyên môn và bộ máy tổ chức chưa được đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ đã dẫn đến những sai sót trong quá trình thực hiện gây khiếu kiện trong dân. Bên cạnh đó ở nhiều địa phương còn thực hiện trái với quy định gây thiệt thòi cho người bị thu hồi đất, đặc biệt là chính sách hỗ trợ.

Thực tế cho thấy do rất nhiều nguyên nhân khác nhau mà người bị ảnh hưởng đã không thực hiện tốt nghĩa vụ của mình. Nhiều người đã lợi dụng khe hở của pháp luật để trục lợi. Vì vậy ở nhiều địa phương, chính quyền các cấp ngoài biện pháp phổ biến kiến thức tuyên truyền pháp luật cần có những biện pháp xử lý vi phạm hành chính, biện pháp cưỡng chế đối với những hộ gia đình cố tình vi phạm.