Vì sao placebo có hiệu ứng chữa bệnh?

Từ xa xưa, Đức Phật Thích Ca (560 - 480 trước CN ) nói"Tất cả đều từ tâm trí mà ra". Gần hơn, Decartes (1596-1650 sau CN) cũng bảo: "Nghĩ sao là có vậy". Minh triết của các bậc vĩ nhân xưa cũng rất sát với ý niệm y học hiện đại: tác động của thần kinh (tích cực hay tiêu cực) quyết định mọi trạng thái tương ứng của cơ thể (khỏe mạnh hay bệnh tật). Đầu thế kỷ 20, nhà sinh lý Pavlov chứng minh sự hiện hữu của "phản xạ có điều kiện". Theo đó, động vật, con người có thể "ghi nhớ" các tình huống xảy ra trước đó (có điều kiện) để về sau điều chỉnh các chức năng khác trong cơ thể khi tình huống như thế lặp lại. Từ các hiểu biết trên, các nhà khoa học đưa ra 3 giả thuyết giải thích hiệu ứng placebo:

Thuyết thói quen: Lần trước được điều trị trong môi trường y khoa tốt (thầy thuốc chu đáo tận tụy, thuốc men đầy đủ) nên khỏi bệnh. Lần sau đến lại nơi ấy, người bệnh nhớ lại môi trường y khoa cũ mà mình từng thụ hưởng thì cũng sẽ đỡ bệnh.

Thuyết sinh hóa:Khi dùng placebo, người bệnh đinh ninh nghĩ rằng mình đang được thầy thuốc cho "thuốc thật", có niềm tin mình được chữa bệnh... thì thần kinh sẽ hoạt động kết hợp với nội tiết tạo ra endorphin nội sinh làm giảm đau, đỡ bệnh.

Thuyết nâng đỡ:Người bệnh ở trong trạng thái căng thẳng về bệnh tật. Cho dùng placebo (khích lệ, hứa hẹn) thì họ đinh ninh rằng mình đang được điều trị với thầy tốt thuốc tốt, cảm giác được nâng đỡ ấy từ thần kinh sẽ khởi động các hoạt động các cơ phận theo hướng giải tỏa căng thẳng, dẫn tới đỡ bệnh.

Dù diễn đạt theo các cách khác nhau nhưng các thuyết trên đều có một quan niệm thống nhất, đó là hiệu ứng placebo là có thật nhưng không phải là do tác động trực tiếp của placebo lên các yếu tố gây bệnh mà do placebo tạo ra niềm tin, niềm tin đó có từ thần kinh trung ương sẽ tác động làm cho các cơ phận khác hoạt động theo hướng tích cực dẫn tới đỡ bệnh. Tuy nhiên, những lý giải vẫn chỉ là giả thuyết và chưa được chứng minh bằng khoa học