Thạch Sanh (truyện cổ tích)

I – KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. Tóm tắt truyện

Thạch Sanh sớm mồ côi cả cha lẫn mẹ. Chàng sống lủi thủi trong túp lều cũ dưới gốc đa và gia tài chỉ có lưỡi búa của cha để lại.

Thấy Thạch Sanh "kiioẻ như voi", Lí Thông gạ kết nghĩa anh em. Thạch Sanh nhân lời đến ở chung với mẹ con Lí Thông.

Trong vùng có một con chằn tinh hung dữ, có phép lạ. Hằng năm dãn phải nộp người cho nó ăn thịt. Đến lượt Lí Thông nộp mình. Hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh. Thạch Sanh đã giết chết chằn tinh. Lí Thông lại lừa Thạch Sanh để chàng trốn đi rồi đem đầu chằn tinh nộp cho vua, và được phong làm Quận công.

Nhà vua có công chúa đến tuổi kén chồng. Trong ngày hội lớn, công chúa bị đại bàng khổng lồ quắp đi. Thạch Sanh bắn nó bị thương và theo dấu máu, chàng biết được chỗ ở của đại bàng. Vua sai Lí Thông tìm công chúa, hứa sẽ gả con và truyền ngôi. Lí Thông nhờ Thạch Sanh giúp rồi lại lừa nhốt chàng dưới hang sâu.

Thạch Sanh giết đại bàng và cứu thái tử con vua Thuỷ Tề bị nhốt trong cũi ở cuối hang rồi xuống chơi thuỷ phủ. Chàng được tặng nhiều vàng bạc nhưng chí xin một cây đàn và trở về gốc đa.

Hồn chằn tinh và đại bàng trả thù, vu vạ cho Thạch Sanh để chàng bị bắt hạ ngục..Khi nghe thấy tiếng đàn của Thạch Sanh, công chúa đã khỏi câm. Nghe Thạch Sanh kể lại mọi chuyện, vua giao cho chàng xử tội mẹ con Lí Thông. Chàng tha cho họ nhung dọc đường về hai mẹ con bị sét đánh chết, hoá kiếp thành bọ hung.

Nhà vua gả công chúa cho Thạch Sanh. Các nước chư hầu tức giận đem quân sang đánh. Thạch Sanh lấy đàn ra gảy, quân 18 nước xin hàng. Thạch Sanh nấu một niêu cơm thết đãi. Quân sĩ coi thường, nhung ăn mãi không hết, họ kính phục Thạch Sanh và rút quân về nước.

Nhà vua nhường ngôi báu cho Thạch Sanh.

II – HƯỚNG DẪN ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1. Sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh khác thường ở chỗ:

+ Bố mẹ già mới sinh Thạch Sanh.

+ Chàng là Thái tử do Ngọc Hoàng sai xuống đầu thai.

+ Bà mẹ mang thai trong nhiều năm mới sinh ra Thạch Sanh.

+ Thạch Sanh được thiên thần dạy võ nghệ và phép thần thông.

– Kể về sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh như vậy, nhân dân muốn làm cho nhân vật lí tưởng thêm kì lạ và đẹp đẽ. Nhân vật ra đời và lớn lên khác thường sẽ là người lập được chiến công lớn.

2. – Trước khi được kết hôn với công chúa, Thạch Sanh đã trải qua những thử thách:

+ Đi canh miếu và giết chết chằn tinh ;

+ Xuống hang diệt đại bàng cứu công chúa, bị Lí Thông lấp cửa hang;

+ Bị bắt hạ ngục do hồn chằn tinh, đại bàng báo thù.

– Qua những thử thách đó, Thạch Sanh đã bộc lộ những phẩm chất tốt đẹp. Đó là sự chất phác, thật thà, sự khoan dung, đặc biệt là lòng dũng cảm và tài năng (đánh nhau, tiêu diệt được chằn tinh và đại bàng có nhiều phép lạ).

3. Sự đối lập của Thạch Sanh và Lí Thông rất rõ rệt trong truyện:

Đây là sự đối lập giữa thiện và ác, giữa chính nghĩa và gian tà.

4*. – Ý nghĩa chi tiết tiếng đàn:

Tiếng đàn giúp cho Thạch Sanh được giải oan, nhờ tiếng đàn, Thạch Sanh có cơ hội vạch mặt Lí Thông. Tiếng đàn tượng trưng cho công lí.

Tiếng đàn làm cho quân sĩ mười tám nước chư hầu xin hàng. Nó tượng trưng cho sức mạnh của chính nghĩa.

– Ý nghĩa của chi tiết niêu cơm: Niêu cơm nhỏ mà mấy vạn người cũng không thể ăn hết được. Niêu cơm đãi quân sĩ thể hiện sự khoan dung, tấm lòng nhân đạo, yêu.chuộng hoà bình của nhân dân ta.

5. Kết thúc truyện, mẹ con Lí Thông phải chết, Thạch Sanh được kết hôn cùng công chúa và lên ngôi vua. Qua cách kết thúc này, nhân dân ta muốn thể hiện sự công bằng: Những kẻ xấu, kẻ ác dù mưu mô xảo trá đến đâu cũng sẽ bị trừng trị; còn người hiền lành tốt bụng sẽ đứợc sung sướng, hạnh phúc. Đây là cách kết thúc phổ biến của các truyện cổ tích. Ví dụ như truyện Sọ Dừa, Cây bút thần, Cây tre trăm đốt, Tấm Cám,…

III – HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

1*. Nếu vẽ một tranh minh hoạ cho truyện Thạch Sanh, có thể chọn một trong các chi tiết:

– Thạch Sanh bên túp lều dưới gốc đa. Có thể chọn chi tiết.này vì nó thể hiện được hoàn cảnh sống của Thạch Sanh: lủi thủi, mồ côi và đơn độc. Bức tranh này có thể đặt tên: Túp lều Thạch Sanh.

– Thạch Sanh diệt chằn tinh hoặc Thạch Sanh diệt đại bàng. Có thể chọn một trong hai chi tiết này vì nó thể hiện được lòng dũng cảm và trí thông minh của Thạch Sanh. Với các bức tranh này, có thể đặt tên: Dũng sTThạch Sanh.

2. Để có thể kể diễn cảm truyện này, cần kể đúng thứ tự các chi tiết; đồng thời thể hiện rõ lời kể và ngôi kể.

Mai Thu