Sự cần thiết phải hoàn thiện định mức lao động đối với công nhân sản xuất trong các doanh nghiệp

Khái niệm và phân loại mức

Mức lao động là lượng lao động hao phí được quy định để hoàn thành một đơn vị sản phẩm (hoặc một khối lượng công việc) đúng tiêu chuẩn chất lượng trong những điều kiện tổ chức -kỹ thuật nhất định.

Lượng lao động hao phí bằng thời gian làm việc.

Mức lao động có nhiều dạng và mỗi dạng thể hiện một nội dung, điều kiện tổ chức kỹ thuật, sản xuất nhất định. Tùy thuộc vào từng lọai công việc sản xuất và điều kiện sản xuất mà mức lao động có thể xây dựng dưới các dạng như sau:

• Mức thời gian: là lượng thời gian hao phí được quy định cho một hoặc một nhóm lao động có trình độ nghiệp vụ thích hợp để hòan thành 1 đơn vị sản phẩm (hoặc một khối lượng công việc).

M_tg= CK+ TN+ PV+ NN+ NC

• Mức sản lượng: là số lượng sản phẩm (hoặc một khối lượng công việc) quy định cho một hoặc một nhóm lao động có trình độ nghiệp vụ thích hợp để hòan thành trong một đơn vị thời gian.

M_SL/ca= TcaMtg size 12{ { { ital "Tca"} over { ital "Mtg"} } } {}

• Mức phục vụ: là số lượng máy móc thiết bị hoặc nơi làm việc hoặc khu vực sản xuất được quy định cho một hoặc một nhóm lao động có trình độ nghiệp vụ thích hợp phải phục vụ.
• Mức biên chế: Là số lượng lao động có trình độ thích hợp quy định chặt chẽ để thực hiện một khối lượng công việc cụ thể.

M_­TH= M_CN+ M_PV+ M_QL

Định mức lao động và bản chất của định mức lao động:

Định mức lao động là lượng lao động hao phí được quy định để hoàn thành một đơn vị sản phẩm (hoặc một khối lượng công việc) đúng tiêu chuẩn chất lượng trong những điều kiện tổ chức sản xuất, kĩ thuật, tâm - sinh lí và kinh tế - xã hội nhất định. Được biểu hiện dưới các hình thức: định mức thời gian, định mức sản lượng, định mức phục vụ. ĐMLĐ thường được xây dựng theo các phương pháp truyền thống như phương pháp thống kê - kinh nghiệm; phương pháp phân tích (chụp ảnh ngày lao động, bấm giờ hoặc tính toán phân tích căn cứ vào các công thức kĩ thuật); phương pháp Tâylơ, vv.

Trong sản xuất, số lượng lao động cần thiết được xác định dưới dạng các mức lao động thông qua định mức lao động. Mức lao động trở thành trước đó lao động và thực chất của định mức lao động là quá trình xác định các mức lao động.

Định mức lao động là việc xác định các hao phí lao động cần thiết để hòan thành 1 công việc, bước công việc hoặc sản xuất ra một đơn vị sản phẩm trong điều kiện tổ chức kĩ thuật nhất định đối với người lao động có trình độ lành nghề và mức độ thành thạo công việc phù hợp với yêu cầu của công việc, của sản xuất.

Nhóm phương pháp tổng hợp

KN: Là nhóm phương pháp chủ yếu dựa vào kết quả nghiệm thu sản phẩm hoặc kinh nghiệm để xác định mức lao động cho toàn bộ bước công việc.

Các phương pháp:

Phương pháp phân tích tính toán

* KN: Là phương pháp xây dựng mức lao động dựa vào tài liệu tiêu chuẩn hoặc chứng từ kỹ thuật, các công thức tính tóan thời gian hao phí, các nhân tố ảnh hưởng tới thời gian hao phí.

* Trình tự xây dựng mức theo phương pháp:

-Phân tích và nghiên cứu kết cấu bước công việc, xác định các nhân tố ảnh hưởng tới thời gian hao phí để thực hiện công việc và các bộ phận của bước công việc.

-Dự kiến điều kiện tổ chức kỹ thuật hợp lý, nội dung và trình tự hợp lý để thực hiện các bộ phận của bước công việc.

-Dựa vào tài liệu tiêu chuẩn để xác định thời gian hao phí cần thiết cho từng bộ phận của bước công việc và các loại thời gian trong ca làm việc như thời gian chuẩn kết, thời gian tác nghiệp, thời gian nghỉ ngơi và nhu cầu cần thiết.

Từ những nội dung trên xây dựng mức thời gian hoặc mức sản lượng.

Phương pháp phân tích khảo sát

Là phương pháp xây dựng mức dựa vào các tài liệu nghiên cứu, khảo sát tại nơi làm việc bằng chụp ảnh , bấm giờ hoặc kết hợp cả chụp ảnh và bấm giờ. Qua khảo sát bằng chụp ảnh hoặc bấm giờ thực tế nơi làm việc, ta thu được tài liệu phản ánh trên toàn bộ hoạt động của công nhân, thiết bị trong ca làm việc. Nó cho phép nghiên cứu từng công đoạn, từng thao tác, phát hiện các thời gian hao phí và nguyên nhân gây lãng phí. Trên cơ sở đó xác định kết cấu các loại thời gian, mức sản lượng, thông qua đó hoàn thiện tổ chức sản xuất, tổ chức lao động phát hiện những sang tạo, phổ biến kinh nghiệm sản xuất rộng rãi trong toàn bộ xí nghiệp. Mức xây dựng theo phương pháp này có độ chính xác cao, tuy nhiên nó đòi hỏi cán bộ định mức phải có nghiệp vụ và tốn nhiều thời gian.

Phương pháp so sánh điển hình

• Là phương pháp xây dựng mức dựa trên những hao phí công việc điển hình.
• Trình tự xây dựng:

-Phân tích các chi tiết ra công thành các nhóm có đặc trưng giống nhau, mỗi nhóm có một chi tiết điển hình.

-Xây dựng quy trình công nghệ hợp lý để gia công chi tiết điển hình.

-Áp dụng một trong hai phương pháp trên để xây dựng mức cho chi tiết điển hình.

Mức thời gian (sản lượng) của một chi tiết bất kỳ trong nhóm đều xác định bằng cách so sánh với mức thời gian (sản lượng) của chi tiết điển hình.

Căn cứ vào thời gian hao phí để hoàn thành từng bộ phận công việc trong quá trình gia công một chi tiết mà xác định hệ số điều chỉnh mức lao động của chi tiết ấy so với mức điển hình. Việc xác định sai lệch được thực hiện thử và qua nhiều lần, sau đó so sánh quy đổi mức và chi tiết điển hình ra mức của chi tiết trong nhóm.

Mức xây dựng theo phương pháp này nhanh, tốn ít công sức nhưng độ chính xác thường không cao bằng hai phương pháp trên. Áp dụng cho loại hình sản xuất những sản phẩm tương tự nhau.

ĐMLĐ là cơ sở của tổ chức lao động khoa học:

• ĐMLĐ với phân công, hiệp tác lao động

Phân công lao động là sự chia nhỏ toàn bộ các công việc của quá trình sản xuất trong xí nghiệp để giao cho từng cá nhân hoặc từng nhóm người thực hiện.

Hiệp tác lao động là sự chia nhỏ toàn bộ các công việc của quá trình sản xuất trong xí nghiệp để giao cho từng cá nhân hoặc từng nhóm người thực hiện.

Muốn phân công lao động phải dựa trên quy trình công nghệ và trang bị kỹ thuật, xác định được khối lượng công việc cần thiết phải hoàn thành, đồng thời xác định được mức độ phức tạp của công việc, yêu cầu của công việc đó. Mức kỹ thuật lao động cho từng công việc bước công việc cụ thể không những thể hiện được khối lượng công việc mà còn có những yêu cầu cụ thể về chất lượng, đòi hỏi người lao động phải có trình độ tay nghề ở bậc nào mới có thể hòan thành được. Nói khác đi nhờ ĐMLĐ mà sẽ xác định đúng đắn hơn trách nhiệm giữa công nhân chính và công nhân phụ trong xí nghiệp.

• ĐMLĐ với tổ chức và phục vụ nơi làm việc

Định mức lao động nghiên cứu và phân tích tỉ mỉ khả năng sản xuất ở nơi làm việc. Tổ chức phục vụ nơi làm việc bao gồm 3 nội dung chủ yếu là thiết kế nơi làm việc, trang trí và bố trí nơi làm việc, cung cấp những vật liệu cần thiết để tiến hành công việc hay nói khác đi tổ chức phục vụ nơi làm việc là cung cấp các điều kiện vật chất và tinh thần như nguyên vật liệu, phục vụ vận chuyển, vệ sinh… để đảm bảo cho quá trình sản xuất được diễn ra liên tục và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lao động của người công nhân. Vì thế tổ chức phục vụ nơi làm việc là điều kiện không thể thiếu được của bất kỳ một quá trình sản xuất nào. Nếu hoạt động này được tiến hành chu đáo sẽ cho phép người công nhân sử dụng tốt thời gian lao động và công suất của máy móc thiết bị, góp phần cải tiến các phương pháp lao động và đẩy mạnh thi đua trong sản xuất, hỗ trợ đắc lực cho việc thực hiện các mức đã đề ra của người lao động.

• ĐMLĐ là cơ sở của khen thưởng và kỷ luật

Mức lao động là chỉ tiêu chủ yếu để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người lao động (đối với các công việc có áp dụng mức). Nó là tiêu chuẩn thực hiện công việc mà người lao động co nghĩa vụ phải đạt được bằng cách làm việc có kỷ luật, kỹ thuật, tuân theo các quy định, quy trình công nghệ, quy trình lao động.

ĐMLĐ là cơ sở để phân phối theo lao động

Định mức lao động là thước đo hao phí lao động để hòan thành một khối lượng công việc nhất định. Vì thế định mức lao động còn là cơ sở để phân phối theo lao động. Khi trả lương, đơn giá tiền lương được xây dựng dựa vào các mức lao động các mức này càng chính xác thì đơn giá tiền lương càng hợp lý, tiền lương càng gắn với giá trị lao động. Khi người lao động cảm thấy tiền lương trả cho họ là công bằng, tương xứng với sức lao động mà họ bỏ ra thì tiền lương sẽ có vai trò tạo động lực mạnh mẽ.

ĐMLĐ là cơ sở để tăng năng suất lao động và hạ giá thành sản phẩm

Để tăng năng suất lao động thì có thể dựa vào việc ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại vào sản xuất, hòan thiện tổ chức lao động, tổ chức sản xuất trong các xí nghiệp.

Định mức lao động là một trong những bộ phận của tổ chức lao động. Thông qua định mức lao động chúng ta thấy được các yếu tố ảnh hưởng tới hao phí lao động: phát hiện và loại bỏ những thao tác, động tác thừa, trùng lặp, cải thiện phương pháp sản xuất… Do đó mà có thể tăng được số lượng sản phẩm sản xuất trong cùng một đơn vị thời gian. Nhờ định mức lao động phát hiện ra công nhân có trình độ cao phát hiện các thao tác sản xuất tiên tiến để hướng dẫn giúp đỡ cho công nhân khác có trình độ thấp hơn đạt được mức cao. Những công việc này sẽ nâng cao năng suất lao động của người công nhân, góp phần làm giảm hao phí sức lao động trong một đơn vị sản phẩm, vì thế làm giảm được chi phí cho lao động, giảm chi phí cố định cho một đơn vị sản phẩm. Đây chính là điều kiện hạ giá thành sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh và giúp đỡ cải thiện đời sống cho người lao động.

ĐMLĐ là cơ sở để lập kế họach sản xuất kinh doanh

Trong cơ chế thị trường, để hoạt động có hiệu quả, doanh nghiệp phải nghiên cứu và tìm ra nhu cầu của thị trường để xác định số lượng sản phẩm và giá cả của kế hoạch trong một năm. Căn cứ vào mức lao động tính ra số lượng và chất lượng cần thiết ở năm kế hoạch theo công thức:

CNsp= SLi x Ti x K/ Tn

Trong đó: CNsp: số lao độgn làm theo sản phẩm

SLi: Số lượng sản phẩm loại i

Tn: Quỹ thời gian làm việc bình quân của một công nhân làm theo sản phẩm kỳ kế hoạch.

Km: Hệ số hòan thành mức.

Phải có ĐMLĐ có căn cứ khoa học mới có thể xác định đúng số lượng và chất lượng lao động cần thiết, tức là kế hoạch số lượng người làm việc. Trên cơ sở đó doanh nghiệp mới xây dựng kế họach quỹ lương, kế hoạch giá.