Sự cần thiết phải áp dụng thuế thuế Giá trị gia tăng ở nước ta hiện nay
Chỉ có sản xuất mới tạo ra của cải vật chất cho xã hội và nguồn thu cho NSNN. Do đó, Nhà nước có trách nhiệm quan tâm, tạo môi trường thuận lợi cho sản xuất phát triển, lưu thông được thông suốt. Một môi trường đầu tư được coi là thuận lợi nếu ...
Chỉ có sản xuất mới tạo ra của cải vật chất cho xã hội và nguồn thu cho NSNN. Do đó, Nhà nước có trách nhiệm quan tâm, tạo môi trường thuận lợi cho sản xuất phát triển, lưu thông được thông suốt. Một môi trường đầu tư được coi là thuận lợi nếu trong đó, những cơ chế chính sách được quy định phù hợp, rõ ràng, ổn định, ít có biến động để tạo cho doanh nghiệp yên tâm bỏ vốn đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh.
ở nước ta, đến thời điểm này, Nhà nước thấy cần thiết phải áp dụng thuế Giá trị gia tăng để thay thế cho thuế doanh thu vì các lý do sau:
Với Việt Nam, Thuế doanh thu đã được áp dụng từ rất lâu, trước đây có tên là Thuế doanh nghiệp, từ khi cải cách thuế bước một (từ năm 1990) được đổi tên là Thuế doanh thu. Thuế doanh thu có đặc trưng cơ bản là có nhiều mức thuế suất, phân biệt theo nghành hàng và mặt hàng. Thuế thu hàng tháng và tính trên tổng doanh thu bán hàng, không có khấu trừ thuế đã nộp ở khâu trước. Thuế suất được quy định thấp.
Thuế doanh thu có ưu điểm là tính toán đơn giản, thu dứt điểm từng lần bán hàng mà không phải theo dõi thoái trả số thuế đã nộp ở khâu trước. Vì vậy, nguồn thu của các cấp ngân sách và giữa các địa phương cũng tương đối ổn định.
Tuy nhiên, thuế doanh thu có nhiều nhược điểm, trong đó, nhược điểm lớn nhất là thu thuế trùng lắp. Thuế doanh thu quy định cứ mỗi lần bán hàng là một lần phải nộp Thuế doanh thu nên càng chuyên môn hoá sâu thì càng phải nộp nhiều thuế. Ngược lại, nếu tổ chức sản xuất khép kín kiểu tự cấp tự túc thì phải nộp ít thuế hơn. Do đó, thuế doanh thu không phù hợp với yêu cầu Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá. Mặt khác, cơ chế thuế có nhiều mức thuế suất để bảo hộ đến từng ngành hàng, mặt hàng chỉ phù hợp với thời kỳ kế hoặch hoá, thời kì mà giá cả đại bộ phận hàng hoá đều do Nhà nước thống nhất quản lý.Việc quy định quá nhiều thuế suất làm cho sắc thuế phức tạp, tạo kẽ hở để trốn thuế, lách thuế. Mặt khác thuế Doanh thu quy định quá nhiều các trường hợp miễn giảm thuế, nhiều khi không đúng tính chất của thuế gián thu, gây phức tạp cho quá trình thực hiện, quản lý.
Sang cơ chế kinh tế thị trường, giá cả hàng hoá do cung- cầu trên thị trường quyết định, nếu vẫn duy trì cơ chế nhiều thuế suất thì chỉ làm tăng thêm khó khăn, phức tạp trong quản lý và tạo nhiều kẽ hở cho trốn lậu thuế... Chính vì vậy, trong cải cách thuế bước II này, Quốc hội đã quyết định ban hành thuế Giá trị gia tăng để áp dụng từ 1/1/2003 thay thế cho thuế doanh thu.
Thuế Giá trị gia tăng là thuế tính trên khoản giá trị tăng thêm của hàng hoá, dịch vụ phát sinh ở từng khâu trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.
Vì chỉ tính trên khoản giá trị tăng thêm của hàng hoá, dịch vụ ở từng khâu bán hàng, không đánh vào phần giá trị đã chịu thuế ở khâu trước, cho nên cách tính thuế Giá trị gia tăng là rất khoa học, rất cần thiết đối với phát triển sản xuất theo hướng Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá và phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế.
Với bản chất đó, Thuế Giá trị gia tăng có nhiều ưu điểm hơn so với thuế doanh thu, như sau:
+ Thuế Giá trị gia tăng không thu trùng lắp cho nên góp phần khuyến khích chuyên môn hoá, hợp tác hoá để nâng cao năng suất, chất lượng, hạ giá thành sản phẩm.
+ Thuế Giá trị gia tăng chỉ tính trên phần giá trị tăng thêm, không tính vào vốn, nên góp phần khuyến khích các tổ chức, cá nhân bỏ vốn ra đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế ở nước ta trong thời gian tới.
+ Thuế Giá trị gia tăng góp phần khuyến khích mạnh mẽ việc sản xuất hàng xuất khẩu, vì hàng hoá xuất khẩu chẳng những không phải chịu thuế Giá trị gia tăng ở khâu xuất khẩu mà còn được thoái trả lại toàn bộ số thuế đã thu ở các khâu trước.
+ Thuế Giá trị gia tăng được thu tập trung ngay ở khâu đầu tiên là khâu sản xuất hoặc khâu nhập khẩu hàng hoá và thu ở mỗi khâu đều có thể kiểm tra được việc thu nộp thuế ở khâu trước, cho nên hạn chế được thất thu hơn so với thuế doanh thu.
+ Thuế Giá trị gia tăng được thực hiện thống nhất và chặt chẽ theo nguyên tắc căn cứ vào hoá đơn mua, bán hàng để khấu trừ số thuế đã nộp ở khâu trước. Điều đó có nghĩa là, nếu không có hoá đơn mua hàng ghi rõ số thuế Giá trị gia tăng đã nộp ở khâu trước thì không được khấu trừ thuế. Vì vậy, Thuế Giá trị gia tăng khuyến khích các cơ sở sản xuất, kinh doanh khi mua hàng phải đòi hoá đơn, và khi bán hàng phải có hoá đơn theo đúng quy định. Với nguyên tắc thuế thu ở khâu sau được khấu trừ số thuế đã nộp ở khâu trước, Thuế Giá trị gia tăng sẽ góp phần hạn chế được những sai sót, gian lận trong việc ghi chép hoá đơn. Hoạt động mua-bán hàng hoá, cung ứng lao vụ, dịch vụ có hoá đơn, chứng từ được đưa vào nề nếp thành thói quen trong nền kinh tế sẽ là tiền đề cho việc tin học hoá quá trình quản lý sản xuất kinh doanh, hạn chế bớt những sai sót, tiêu cực và mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế.
+ Thuế Giá trị gia tăng phù hợp với thông lệ quốc tế, tạo điều kiện cho Việt nam hội nhập kinh tế với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Rõ ràng, thuế Giá trị gia tăng có nhiều ưu điểm nổi trội hơn thuế doanh thu. Mục đích chủ yếu của việc áp dụng thuế Giá trị gia tăng là tạo thêm thuận lợi cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh phát triển, chứ không nhằm tăng mức động viên, càng không phải là làm cho doanh nghiệp khó khăn.
Theo luật thuế Giá trị gia tăng đã được quốc hội khoá IX thông qua tại kỳ họp thứ 11.
Nghị định số 28/2003/NĐ-CP.
Thông tư số 89/2003/TT-BTC.
Phạm vi áp dụng :
Đối tượng chịu thuế :
Hàng hoá, dịch vụ dùng cho sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng ở Việt nam là đối tượng chịu thuế Giá trị gia tăng, trừ các đối tượng không thuộc diện chịu thuế đã quy định trong luật.
Do những mục tiêu kinh tế xã hội nhất định trong từng thời kỳ, luật thuế Giá trị gia tăng quy định 26 nhóm, mặt hàng không thuộc diện chịu thuế Giá trị gia tăng. Đặc điểm của những hoạt động không phải chịu thuế Giá trị gia tăng là:
- Những hoạt động nhà nước cần khuyến khích phát triển nhưng đang gặp khó khăn. Ví dụ: Nhà ở thuộc sở hữu nhà nước do nhà nước bán cho người đang thuê.
- Những hoạt động liên quan đến vốn đầu tư. Ví dụ: Dịch vụ tín dụng và quỹ đầu gồm hoạt động cho vay vốn, cho thuế tài chính..
- Những hoạt động sản xuất hàng hoá dịch vụ thiết yếu. Ví dụ: Sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế..
- Những hoạt động không mang tính kinh doanh. Ví dụ: Vũ khí, khí tài phục vụ quốc phòng an ninh..
- Những hoạt động cần ưu đãi nhưng ở mức độ vừa phải. Ví dụ: Hàng miễn thuế bán tại cảng, ga, sân bay..
- Những hàng hoá mang tính chất xử lý về mặt kĩ thuật đánh thuế. Ví dụ: Hàng hoá dịch vụ thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
- Những hàng hoá không mang tính chất gia tăng, tiêu dùng tại Việt nam hoặc theo những quan hệ kinh tế đối ngoại. Ví dụ: Hàng chuyển khẩu, quá cảnh..
Những hàng hoá thuộc diện chịu thuế Giá trị gia tăng không phải nộp thuế Giá trị gia tăng đầu vào, nhưng không được khấu trừ, hoàn thuế GTGT đầu ra.
Đối tượng nộp thuế:
Các tổ chức cá nhân, sản xuất kinh doanh hàng hóa dịch vụ chịu thuế Giá trị gia tăng (gọi chung là cơ sở kinh doanh) và tổ chức cá nhân khác nhập khẩu hàng hoá chịu thuế Giá trị gia tăng ( gọi chung là người nhập khẩu) là đối tượng nộp thuế Giá trị gia tăng.
Căn cứ tính thuế và phương pháp tính thuế:
Căn cứ tính thuế Giá trị gia tăng : là giá tính thuế và thuế suất:
- Giá tính thuế :
Nguyên tắc chung: Giá tính thuế là giá chưa có thuế Giá trị gia
tăng
+ Đối với hàng hoá dịch vụ do cơ sở sản xuất kinh doanh bán ra hoặc cung ứng cho đối tượng khác, giá tính thuế Giá trị gia tăng là giá bán chưa có thuế Giá trị gia tăng.
+ Đối với hàng hoá nhập khẩu là giá nhập tại cửa khẩu cộng với thuế nhập khẩu.
+ Đối với hàng hoá dịch vụ để trao đổi sử dụng nội bộ biếu tặng, giá tính thuế Giá trị gia tăng được xác định theo giá tính thuế của từng hàng hoá dịch vụ cùng loại hoặc tương đương tại thời điểm phát sinh các loại hoạt động này.
+ Đối với hoạt động cho thuê tài sản, giá tính thuế Giá trị gia tăng là tiền cho thuê trong từng kỳ.
+ Đối với gia công hàng hoá, giá tính thuế Giá trị gia tăng là giá gia công chưa có thuế bao gồm: Tiền công, tiền nhiên liệu, động lực vật liệu phụ và chi phí khác để gia công.
+ Đối với hoạt động xây dựng, lắp đặt giá tính thuế Giá trị gia tăng là giá xây dựng, lắp đặt chưa có thuế Giá trị gia tăng.
+ Đối với hoạt động kinh doanh dịch vụ hưởng tiền công hoặc tiền hoa hồng, giá tính thuế Giá trị gia tăng là tiền công hoặc tiền hoa hồng đựơc hưởng chưa trừ khoản phí tổn nào.
+ Đối với hoạt động vận tải, bốc xếp giá tính thuế Giá trị gia tăng là giá cước vận tải, bốc xếp chưa có thuế Giá trị gia tăng.
+ Đối với hàng hoá, dịch vụ đặc thù được xác định như sau:
Giá tính Giá thanh toán
thuế = -------------------------------------
giá trị gia tăng 1+ Thuế suất(%) thuế GTGT
- Thuế suất :
Luật thuế Giá trị gia tăng quy định 4 mức thuế suất: 0%,5%,10%,20%.
Mục đích của việc quy định 4 mức thuế suất này là nhằm khắc phục nhược điểm của thuế Doanh thu, là một bước giảm bớt đáng kể sự phức tạp và kém hiệu quả của cơ chế đa thuế suất. Đồng thời thể hiện chính sách điều tiết thu nhập và hướng dẫn tiêu dùng đối với hàng hoá, dịch vụ của nhà nước.
+ Mức thuế suất 0% áp dụng đối với hàng hoá xuất khẩu.
+ Mức thuế suất 5% áp dụng đối với hàng hoá và dịch vụ thiết yếu, phục vụ trực tiếp cho sản xuất và tiêu dùng.
+ Mức thuế suất 10% là thuế suất phổ thông áp dụng đối với hàng hoá dịch vụ thông thường nhằm đảm bảo số thu cho NSNN.
+ Mức thuế suất 20% áp dụng đối với hàng hoá dịch vụ không thiết yếu mà nhà nước cần điều tiết:
. Vàng bạc đá quý do cơ sở kinh doanh mua vào bán ra.
. Khách sạn du lịch ăn uống
. Xổ số kiến thiết.
. Đại lý tàu biển.
. Dịch vụ môi giới.
Phương pháp tính thuế:
Có 2 phương pháp tính thuế Giá trị gia tăng:
Phương pháp khấu trừ và phương pháp tính trực tiếp trên Giá trị gia tăng.
Phương pháp khấu trừ thuế:
- Đối tượng và điều kiện áp dụng: Phương pháp khấu trừ thuế được áp dụng cho tất cả các cơ sở kinh doanh đã thực hiện đầy đủ các yêu cầu về mở và ghi sổ kế toán, chấp hành đầy đủ các quy định của chế độ hoá đơn, chứng từ.
- Cách tính thuế GTGT phải nộp:
Thuế Giá trị gia tăng phải nộp = Thuế GTGT đầu ra - Thuế GTGT đầu vào
Thuế Giá trị gia tăng đầu ra = Giá tính thuế của HH,DV bán ra x Thuế suất thuế gtgt HH,DV đó.
Thuế Giá trị gia tăng đầu vào = Tổng thuế GTGT đã thanh toán ghi trên hoá đơn GTGT mua hàng hoá dịch vụ hoặc chứng từ nộp thuế GTGT hàng hoá, nhập khẩu
Phương pháp tính trực tiếp trên GTGT:
- Đối tượng và điều kiện áp dụng: Là các cá nhân, tổ chức kinh doanh chưa thực hiện đầy đủ các điều kiện về kế toán, hoá đơn, chứng từ để làm căn cứ tính thuế theo phương pháp khấu trừ, các cơ sở kinh doanh mua bán vàng, bạc, đã quý, ngoại tệ. Giá bán hàng hoá, dịch vụ ghi trên hoá đơn bán hàng là giá đã có thuế GTGT.
- Cách tính thuế :
Số thuế GTGT phải nộp = GTGT của hàng hóa dịch vụ chịu thuế x Thuế suất GTGT của hàng hóa dịch vụ
Trong đó:
GTGT của hàng hóa dịch vụ = Giá thanh toán của hàng hóa dịch vụ bán ra – Giá thanh toán của dịch vụ mua vào tương ứng
Khấu trừ thuế Giá trị gia tăng đầu vào:
+ Thuế đầu vào của hàng hoá, dịch vụ dùng cho sản xuất kinh doanh hàng hoá dịch vụ chịu thuế Giá trị gia tăng thì được khấu trừ toàn bộ .
+ Thuế đầu vào của hàng hoá dịch vụ dùng đồng thời cho sản xuất kinh doanh hàng hoá dịch vụ chịu thuế Giá trị gia tăng và không chịu thuế giá trị gia tăng thì chỉ được khấu trừ số thuế đầu vào của hàng hoá dịch vụ dùng cho sản xuất kinh doanh hàng hoá dịch vụ chịu thuế Giá trị gia tăng.
+ Thuế đầu vào phát sinh trong tháng nào được kê khai khấu trừ khi xác định số thuế phải nộp của tháng đó.
+ Thuế đã trả cho hàng hoá, vật tư, tài sản cố định, dịch vụ mua vào để sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ không thuộc diện chịu thuế Giá trị gia tăng thì không được khấu trừ.
+ Riêng với tài sản cố định, nếu có số thuế đầu vào được khấu trừ lớn thì được phép khấu trừ dần hoặc được hoàn thuế.
Hoàn thuế:
Việc hoàn thuế Giá trị gia tăng chỉ áp dụng cho các đối tượng nộp thuế theo phương pháp khấu trừ thuế trong các trường hợp sau:
+ Được xét hoàn thuế khi cơ sở kinh doanh có số thuế Giá trị gia tăng đầu vào được khấu trừ lớn hơn số thuế Giá trị gia tăng đầu ra phát sinh 3 tháng liên tục.Việc hoàn thuế Giá trị gia tăng đầu vào được thực hiện trong đầu quý tiếp theo.
+ Được hoàn thuế Giá trị gia tăng theo từng kỳ hoặc theo tháng khi cơ sở kinh doanh xuất khẩu mặt hàng theo thời vụ hoặc xuất khẩu theo từng lần với số lượng lớn phát sinh số thuế đầu vào được khấu trừ lớn.
+ Cơ sở kinh doanh thuộc đối tượng nộp thuế theo phương pháp khấu trừ thuế có đầu tư, mua sắm tài sản cố định có số thuế Giá trị gia tăng đầu vào được khấu trừ lớn thì được xét hoàn thuế:
. Cơ sở đầu tư mới, đã đăng ký nộp thuế Giá trị gia tăng nhưng chưa có phát sinh doanh thu bán hàng để tính thuế Giá trị gia tăng đầu ra. Nếu thời gian đầu tư từ một năm trở lên, thuế Giá trị gia tăng đầu vào sẽ được xét hoàn thuế theo từng năm. Trường hợp cơ sở kinh doanh xác định số thuế phải hoàn có số thuế Giá trị gia tăng đầu vào của tài sản đầu tư được hoàn lớn, thuế Giá trị gia tăng đầu vào sẽ được xét hoàn thuế theo từng quý.
. Cơ sở kinh doanh đầu tư mở rộng, đầu tư theo chiều sâu, có số thuế Giá trị gia tăng đầu vào của tài sản đầu tư đã được khấu trừ trong 3 tháng ( kể từ tháng phát sinh thuế đầu vào của tài sản đầu tư) mà vẫn chưa được khấu trừ hết thì số thuế Giá trị gia tăng đầu vào chưa được khấu trừ sẽ được hoàn lại.
+ Cơ sở kinh doanh quyết toán thuế khi sát nhập, chia tách, giải thể, phá sản có số thuế giá trị gia tăng nộp thừa.
+ Cơ sở kinh doanh có quyết định xử lý hoàn thuế của cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.
Miễn giảm thuế:
Đơn vị những cơ sở sản xuất, vận tải, xây dựng, thương mại, du lịch, ăn uống trong những năm đầu áp dụng thuế Giá trị gia tăng mà bị lỗ do số thuế GTGT phải nộp lớn hơn số thuế tính theo mức thuế doanh thu trước đây thì được xét giảm thuế GTGT phải nộp. Mức thuế được xét giảm đối với từng cơ sở kinh doanh tương ứng với số lỗ do nguyên nhân nêu trên nhưng tối đa không quá số thuế GTGT mà cơ sở kinh doanh phải nộp của năm được xét giảm thuế.
Cơ sở kinh doanh hàng hoá, dịch vụ dưới đây khi tính thuế
GTGT đầu ra được giảm 50% mức thuế quy định:
- Than đá.
- Máy cày, máy kéo, máy bơm nước, máy công cụ, máy động lực.
- Một số chất hoá học được quy định rõ tại Thông tư 175/1998 TT-BTC.
- Hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt của các cơ sở kinh doanh thương mại nộp thuế theo phương pháp khấu trừ thuế mua vào, bán ra.
- Khách sạn, du lịch, ăn uống.
- Dịch vụ, phần mềm và sản phẩm phần mềm
Cơ sở kinh doanh khi bán hàng hoá, dịch vụ phải ghi thuế GTGT của hàng hoá, dịch vụ này trên hoá đơn GTGT theo mức thuế đã được giảm.
Thực hiện giảm ngay 50% mức thuế GTGT phải nộp khi nhập khẩu đối với các sản phẩm nhập khẩu:
- Than đá.
- Máy kéo, máy bơm nước, máy công cụ, máy động lực.
- Một số chất hoá học được quy định rõ tại Thông tư số 20/1999 TT/BTC.
- Dịch vụ phần mềm và sản phẩm phần mềm.
Thuế GTGT phải nộp kê khai trên tờ khai hải quan và thông báo thuế của cơ quan HảI quan là số thuế GTGT tính theo mức thuế đã giảm 50%.
