Soạn bài: Uy-lít-xơ trở về trang 47 SGK Ngữ văn 10

Soạn bài: Uy-lít-xơ trở về trang 47 SGK Ngữ văn 10

Cách kể chuyện của Hô-me-rơ qua đoạn trích tạo ra hiệu quả gì? Biện pháp nghệ thuật nào thường được sử dụng để khắc họa phẩm chất nhân vật? Biện pháp nào được sử dụng ở khổ cuối của đoạn trích?

KIẾN THỨC CƠ BẢN

I. VÀI NÉT VÊ TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM

1. Tác giả

Hô-me-rơ - nhà thơ mù của Hi Lạp sống vào khoảng thế kỉ IX và VIII trưốc Công nguyên. Ông sinh trưởng trong một gia đình nghèo bên kia sông Mê-lét. Hai bộ sử thi đồ sộ I-li-at và Ô-đi-xê là những công hiến của ông cho văn học.

2. Tác phẩm Ô-đi-xê

Tác phẩm ra đời vào thòi kì người Hi Lạp mở rộng địa bàn hoạt động ra biển cả. Trong sự nghiệp khám phá và chinh phục thế giới bao la và bí hiểm đó. Con người ngoài lòng dũng cảm đòi hỏi phải có những phẩm chất cần thiết như thông minh, tỉnh táo, mưu chước, khôn ngoan. Hình tượng Uylitxơ chính là lí tưởng hoá sức mạnh của trí tuệ của người Hi Lạp.

Mặt khác Ô-đi-xê ra đời khi người Hi Lạp sắp bước vào ngưỡng cửa của chế độ chiếm hữu nô lệ. Từ đây con ngưòi giã từ chế độ công xã thị tộc để thay vào đó tổ chức gia đình. Hôn nhân một vợ chồng xuất hiện. Nó đòi hỏi tình cảm quê hương, gia đình gắn bó, thuỷ chung. Hô-mê-rơ là một thiên tài dự đoán cho thời đại ông. cả hai ý tưởng trí tuệ và tình yêu chung thuỷ được thể hiện trong đoạn trích Ưylitxơ trở về.

b. Nội dung tác phẩm

Trí tuệ và tình yêu của Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp biểu tượng những phẩm chất cao đẹp của người cổ đại Hi Lạp khát khao vươn tới qua lối miêu tả tâm lí, lối so sánh, giọng điệu kể chuyện.

Ô-đi-xê kể lại cuộc hành trình về quê Uy-lít-xơ sau khi hạ thành Tơ- roa. Tác phẩm gồm 12110 câu thơ chia làm 24 khúc ca. Câu chuyện bắt đầu từ thời điểm Uy-lít-xơ đang bị nữ thần Ca-lip-xô dâng linh đan để chàng trường sinh bất tử cùng chung sống với nàng. Các thần cầu xin Dớt. Thần Dớt lệnh cho Ca-lip-xô phải để chàng đi. Ưy-lít-xơ gặp bão, thần biển trả thù Uy-lít-xơ vì chàng đã đâm thủng mắt Xi-clôp - đứa con trai của thần, ưy-lít-xơ may mắn dạt vào xứ sở của An-ki-nô-ôt. Biết chàng là người đã làm nên chiến công thành Tơ-roa. Nhà vua yêu cầu chàng kể lại cuộc hành trình từ ca khúc I tới ca khúc XII. Được nhà vua An-ki-nô-ôt giúp đỡ, Uy-lít-xơ đã trở về quê hương. Lúc đó Pê-nê-lốp vợ của chàng tại quê nhà phải đôi mặt với 108 tên vương tôn công tử đến cầu hôn. Uy-lít-xơ cùng con trai và đám gia nhân trung thành lập mưu trừng trị bọn chúng, gia đình Uy-lít-xơ được sum họp một nhà.

c. Chủ đề

Quá trình chinh phục thiên nhiên biển cả đồng thời miêu tả cuộc đấu tranh để bảo vệ hạnh phúc gia đình của người Hi Lạp thời cổ.

II. GIỚI THIỆU ĐOẠN TRÍCH

1. Vị trí đoạn trích

Đoạn trích thuộc khúc ca XVIII trong Ô-đi-xê. Trước đoạn trích này là Uy-lít-xơ giả vờ làm ngưòi hành khất vào được ngôi nhà của mình và kể cho Pê-nê-lốp nghe những câu chuyện về vợ chồng nàng mà anh ta biết. Pê-nê-lốp tổ chức thi bắn. Dựa vào đó hai cha con Uy-lít-xơ đã tiêu diệt 108 vươn tôn công tử láo xược và những gia nhân không trung thành. Đoạn trích này bắt đầu từ đó.

2. Chủ đề

Miêu tả hai cuộc tác động đối với nàng Pê-nê-lốp và cuộc đấu trí giữa Pê- nê-lốp và Uy-lít-xơ qua cuộc thử thách để gia đình được đoàn tụ, hạnh phúc.

Qua đoạn trích, tác giả đã khắc hoạ vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của Pê- nê-lốp và của Uy-lít-xơ.

HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1. Đoan trích có thể chia thành mấy phần? Nội dung của mỗi phần là gì?

a. Từ đầu đến: “Và người giết chúng”: Tác động của nhũ mẫu với nàng Pê-nê-lôp.

b. Tiếp đó đến: “Con cũng không phải ngưòi kém gan dạ”. Tác động của Tê-lê-mác với mẹ.

c. Còn lại: “cuộc đấu trí hay thử thách giữa Pê-nê-lốp và Uy-lít-xơ để gia đình đoàn tụ".

Câu 2. Tâm trang của Uy-lít-xơ khi găp lại vợ mình biểu hiên như thế nào? Cách ứng xử của chàng bộc lộ phẩm chất gì?

Tâm trạng của ưy-lít-xơ khi gặp lại vợ và gia đình: chàng vừa mững rỡ, hồi hộp, vui sướng, nhưng vẫn rất bình tĩnh, sáng suốt. Chàng đóng vai người hành khất, bình tĩnh lập mưu kế cùng cậu con trai là Tê - lê - mác giết chết bọn cầu hôn láo xược và những giai nhân phản bội. Khi gặp lại vợ, chàng vẫn bình tĩnh, cố kiên nhẫn chờ Pê-nê-lốp nhận ra mình. Cái mỉm cưòi của Uy-lít-xơ “Nghe nàng nói vậy, Uy-lít-xơ cao quý và nhẫn nại mỉm cười”... cho thấy trí tuệ và nhân phẩm cao quý của chàng. 

- Tâm trạng “rất đỗi phân vân” của nàng thể hiện ở dáng điệu, cử chỉ, sự lúng túng tìm cách ứng xử: “Không biết nên đứng xa hay nên lại gần ôm lấy đầu, cầm lấy tay mà hôn”. Nàng dò xét, suy nghĩ, tính toán mông lung nhưng cũng không giấu được sự bàng hoàng xúc động khôn cùng: “Ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu, lòng sửng sốt, khi thì đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại không nhận ra chồng dưới bộ áo quần rách mướp.

- Việc chọn cách thử “bí mật của chiếc giường” cho thấy Pê-nê-lôp là con người trí tuệ, thông minh và tỉnh táo biết kìm nén tình cảm của mình. Bên cạnh sự thông minh, tỉnh táo là sự thận trọng của nàng. Điều đó rất phù hợp với hoàn cảnh của nàng lúc này. Pê-nê-lốp là người tỉnh táo mà tế nhị, kiên quyết mà thận trọng, trí tuệ mà rất giàu tình cảm, phẩm chất cao thượng.

Câu 4. Cách kể chuyện của Hô-me-rơ qua đoan trích tạo ra hiệu quả gì? Biện pháp nghệ thuât nào thường được sử dụng để khắc hoa phẩm chất nhân vật? Biện pháp nào được sử dụng ở khổ cuối của đoan trích?

- Trong đoạn cuối, biện pháp nghệ thuật được sử dụng thành công là so sánh: Hình ảnh “mặt đât” và “người đi biển” nói lên tâm trạng khao khát đên tuyệt vọng, nhưng cũng mừng vui khôn xiết của nàng Pê-nê-lôp khi gặp lại người chồng yêu dấu sau hai mươi năm vì chiến tranh và lưu lạc.

Tâm trạng của Pê-nê-lôp khi gặp lại chồng được so sánh với ngứời đi biển bị đắm tàu, trong cơn tuyệt vọng bỗng nhận ra đất liền.

Câu 5. Phân tích diễn biên tâm trạng của nhân vật Pê-nê-lốp trong đoan trích Uy-lít-xơ trở về.

Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Pê-nê-lốp cần xác định được những ý chính:

- Hoàn cảnh của nhân vật: cuộc gặp mặt chính thức giữa một người vợ hai mươi năm chờ đợi và một người chồng hai mươi năm biệt li. sở dĩ gọi là chính thức vì trước đó có cuộc gặp giữa Pê-nê-lốp và Uy-lít-xơ trong vai người hành khất. Nhưng chính gặp đó đã tạo cho Pê-nê-lốp trạng thái ngờ vực sau này.

- Chỉ ra được những diễn biến trong tâm trạng của Pê-nê-lốp: ngờ vực

- rất đôi phân vân - thử thách - nhận đúng là chồng: vui mừng, hạnh phúc khôn xiết.

- Thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Pê-nê-lốp

+ Phẩm chất kiên trinh: thuỷ chung son sắt.

+ Giàu ý chí nghị lực.

+ Ý thức sâu sắc về sự thiêng liêng của tình cảm gia đình, tình vợ chồng.