Soạn bài Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật (tiếp theo)

Soạn bài Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật (tiếp theo) I. Kiến thức cơ bản. _ Bài học rèn luyện kĩ năng, hiểu biết của học sinh về những đặc điểm nhận biết của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật, trong bài học này còn góp phần nâng cao kĩ năng sử dụng ngôn ngữ trong phong cách ngôn ngữ nghệ thuật. 1. Trong quá trình xây dựng hình tượng nhân vật cho tác phẩm, các nhà văn, nhà thơ thường sử dụng triệt để yếu tố ngữ âm của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật. Bên cạnh đó, một cách ...

I. Kiến thức cơ bản.

_ Bài học rèn luyện kĩ năng, hiểu biết của học sinh về những đặc điểm nhận biết của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật, trong bài học này còn góp phần nâng cao kĩ năng sử dụng ngôn ngữ trong phong cách ngôn ngữ nghệ thuật.

1. Trong quá trình xây dựng hình tượng nhân vật cho tác phẩm, các nhà văn, nhà thơ thường sử dụng triệt để yếu tố ngữ âm của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật. Bên cạnh đó, một cách thức sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật một cách tối ưu, hiệu quả, đó chính là sử dụng các hình thức khác nhau của chữ viết, điều này làm tăng giá trị biểu đạt của tác phẩm. Cẳng hạn như: Viết hoa, ngoặc đơn, các dấu câu…

2. Để biểu hiện hình tượng, phong cách ngôn ngữ nghệ thuật:

+ Chọn lọc những yếu tố của các lớp từ ngữ khác nhau
+ Sử dụng những lớp từ riêng, đó là những lớp từ thường xuất hiện trong thi ca. Hiện tượng này thường xuất hiện nhiều trong các văn học cổ, văn học lãng mạn.

3.  Trong phong cách ngôn ngữ nghệ thuật, nhiều kiểu câu được sử dụng phổ biến, rộng rãi. Mặt khác còn có xu hướng vận dụng những kiểu câu đặc thù, tạo nên kiểu cú pháp thi ca.

4. Để xây dựng hình tượng cho tác phẩm cũng như tổ chức cấu trúc cho các tác phẩm văn chương thì phong cách ngôn ngữ nghệ thuật cũng sử dụng mọi biện pháp tu từ về:

+ Ngữ âm
+ Ngữ pháp
+ Từ ngữ

5. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật yêu cầu cao về hình thức cân đối, hài hòa trong bố cục cũng như cách thức trình bày của tác phẩm.

II. Rèn luyện kĩ năng.

1. Ở tất cả các phương diện ( ngữ âm, chữ viết, từ ngữ, ngữ pháp, tu từ, bố cục, trình bày), phong cách ngôn ngữ nghệ thuật có gì nổi bật.
Xét ở tất cả các phương diện: ngữ âm, chữ viết, từ ngữ, ngữ pháp, tu từ…, phong cách ngôn ngữ có các điểm nổi bật như:

_ Các phương tiện ngôn ngữ trong phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ngoài chức năng biểu đạt thông thường mà còn thực hiện đồng thời các chức năng khác như:

+ Chức năng thẩm mĩ
+ Chắc năng truyền đạt thông tin
+ Chức năng truyền tải tư tưởng, quan niệm nghệ thuật của các nhà văn, nhà thơ.

2. Phân tích các trích dẫn để thấy được cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ trong các phong cách ngôn ngữ nghệ thuật:

“Tự bén hơi xuân tốt lại thêm
Đầy buồn lạ màu thâu đêm
       Tình thư một bức phong còn kín
Gió nơi đâu gượng mở xem
              (“Cây chuối” – Nguyễn Trãi)

_ “Cối xay tre, nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc”
                                                               ( Thép Mới- Cây tre Việt Nam)

_ “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
        Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
                                                    ( “Tây Tiến” – Quang Dũng)

-> Về mặt ngữ âm:

_ Điệp âm “ay” trong các từ như: xay, quay, nay. Việc điệp âm này có tác dụng gợi ra những hình dung cho người đọc về những vòng quay đều đặn của chiếc cối xay lúa. Đồng thời cũng hàm ẩn sự đánh giá của nhà văn về những nhịp vận động lỗi thời, lạc hậu không chịu biến đổi của xã hội nông nghiệp của Việt Nam thuở trước.

+ Trong bài Tây Tiến của nhà thơ Quang Dũng lại có sự cộng hưởng về mặt âm thanh, các vần bằng trong những câu đầu và những vần trắc trong những câu cuối góp phần gợi tả địa hình hùng vĩ khắc nghiệp của vùng núi Tây Bắc, cái hiểm trở này được cảm nhận trực tiếp thông qua cuộc hành trình của những người lính.
+ Trong bài Cây chuối của Nguyễn Trãi lại có sự hiệp vần như : Thêm, đêm, xem

_ Về từ ngữ:

+ Các từ láy trong thơ Quang Dũng gợi ra nhịp nhấp nhô,khúc khuỷu của địa hình.

_ Về biện pháp tu từ:

+ Ẩn dụ
+ Nhân hóa