Sơ đồ bố trí các thiết bị trên tàu lưới kéo mạn và kỹ thuật khai thác lưới kéo mạn

Các trang thiết bị trực tiếp phục vụ cho khai thác lưới kéo, bao gồm các máy tời kéo và thả cáp; cần cẩu nâng lưới và ván; và một số trang thiết bị khác. Ta có sơ đồ bố trí hệ thống tời thả và thu lưới như sau (H 5.15):

Kỹ thuật khai thác lưới kéo mạn gồm 5 bước: Chuẩn bị; Thả lưới; Dắt lưới; Thu lưới; và lấy cá (đồng thời chuẩn bị cho mẽ khai thác tiếp theo sau đó).

+ Chuẩn bị

Trước khi bắt đầu đi khai thác thì các công việc cần thiết phục vụ cho chuyến biển đều phải được chuẩn bị trước và đầy đủ. Phải kiểm tra lại lưới, các loại dây, đặc biệt là dây cáp kéo cần phải được so lại cho bằng nhau, có đánh dấu từng đoạn chiều dài, các lon lăn, ru-lô,... đều phải xem xét lại, thay thế nếu cần thiết. Cần dự phòng thêm một hoặc hai vàng lưới kéo để phòng khi rách hoặc mất lưới do gặp phải chướng ngại vật nền đáy trong quá trình hoạt động.

Tàu bè cũng phải được xem xét lại và nhiên liệu cho chuyến biển chuẩn bị đầy đủ. tuy hiên, nếu có thể bổ sung nhiên liệu được ở ngoài biển thì việc chuẩn bị nhiên liệu cũng tương đối vừa phải.

Lương thực, thực phẩm cũng cần phải chuẩn bị chu đáo nếu khai thác xa bờ và dài ngày.

Sau khi chuẩn bị tương đối đầy đủ các thứ cần thiết thì cho tàu hướng đến ngư trường dự định sẽ đánh bắt sau đó.

+ Thả lưới

Để đảm bảo cho việc khai thác được thuận lợi, ta phải theo qui trình kỹ thuật thao tác thả lưới Kéo như sau (Hình 5.16):

H 5.16 – Qui trình kỹ thuật thao tác thả lưới kéo

1. Với tình trạng tàu ổn định, đụt được thả ra, tàu dạt xa ngư cụ.
2. Hai dây đỏi được thả ra
3. Tàu quay 90^o, tời cánh phải nhả ra và cáp kéo cánh phải cũng chạy ra.
4. Tàu quay 180^o, hãm tời cánh phải khi ván phải ngang ván trái.
5. Thả từ từ hai ván song song nhau đến chạm đáy
6. Tăng tốc độ tàu theo tốc độ sinh học khai thác.

Công việc xác định ngư trường, tìm ra luồng cá để thả lưới thì phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm đánh bắt của thuyền trưởng và các thiết bị thăm dò cá. Sau khi đã chọn được vị trí, khu vực thả lưới, cũng như là hướng dắt lưới thì thuyền trưởng cho tàu giảm tốc độ. Tốc độ này được tính toán dựa theo tốc độ đi tới của tàu và tốc độ thả cáp kéo.

Đối với lưới kéo mạn cần căn cứ theo hướng nước, hướng gió mà thả lưới để đảm bảo cho lưới và ván không gặp sự cố khi bắt đầu thả. Cần phải đãm bảo nguyên tắc là sau khi thả lưới xong thì mạn làm việc phải nằm về phía dưới gió. Tiếp đó, nếu thấy lưới thả ra bình thường (lưới không bị lộn, xoắn,...) thì bắt đầu thả dây đỏi.

Để đảm bảo an toàn thả lưới trong điều kiện có sóng, gió lớn thì khi khi lưới đã xuống nước cần cho tàu chạy vòng tròn để lưới mở ra theo đúng hình dạng của nó.

Trong quá trình thả ván thì đầu tiên người ta thả ván mũi trước đến khi nào ván mũi đi ngang qua máy tời thì bắt đầu thả ván đuôi, phải thả dây ra từ từ để tránh hiện tượng chéo ván, dễ gây tại nạn cho lưới. Trong quá trình thả lưới phải tìm hiểu độ sâu nơi thả lưới, cần thả sao cho dây chạm đáy biển ở độ võng thích hợp, thông thường chiều dài cáp kéo thả ra phải gấp 3-4 lần độ sâu, nếu độ sâu nhỏ hơn 100 m nước, còn nếu độ sâu lớn hơn 100 m nước thì thả cáp dài gấp 2,5-3,0 lần độ sâu khai thác.

Khi ván gần chạm đáy biển thì phải giảm tốc độ cho ván rớt êm xuống nền đáy, nhằm tránh tai nạn cho ván, bởi nếu thả ván chìm quá nhanh ván có thể bị cắm bùn. Sau khi thả ván xong thì bắt đầu thả cáp kéo đủ chiều dài cần thiết, rồi dùng máy tời kéo cáp phía ngoài vào sát chung với cáp phía trong.

+ Dắt lưới

Thời gian dắt lưới cũng là thời gian làm ra sản lượng khai thác. Trong một chu kỳ của mẽ lưới đánh bắt thì giai đoạn này là thời gian trực tiếp làm ra sản phẩm. Trong giai đoạn dắt lưới, cần chú ý đến hai yếu tố cần thiết và quan trọng là: tốc độ dắt lưới và thời gian dắt lưới.

Tốc độ dắt lưới thì chưa hẳn là phụ thuộc vào tốc độ di chyển của cá. Đối với mỗi loại tàu nhất định nào đó và tuỳ từng loại cá mà sẽ có tốc độ dắt lưới tối ưu. Việc xác định tốc độ dắt lưới tối ưu thì phụ thuộc vào kinh nghiệm của người khai thác, trên cơ sở xác định được tốc độ cần thiết sao cho đảm bảo vừa đủ đánh bắt cá, bởi vì tốc độ lớn hơn hoặc nhỏ hơn tốc độ tối ưu này thì sản lượng khai thác sẽ giảm. Thí dụ,

- nếu gọi P_p là sức kéo của tàu = hằng số (const.)

- nếu gọi R là lực cản của lưới, R = K.S.V².

Trong điều kiện làm việc bình thường thì: R = K.S.V² = P_p= const. Nếu vận tốc dắt lưới tăng lên n lần, thì lực cản R tăng lên n2 lần, khi đó hiệu suất khai thác sẽ giảm, bởi tốc độ di chuyển của tàu giảm.

Thời gian dắt lưới thông thường từ (0,5 –3,0) giờ. Thời gian dắt lưới ngắn hay dài là tùy thuộc vào ngư trường rộng hay hẹp, mật độ cá nhiều hay ít. Nếu thời gian dắt lưới quá ít cá sẽ không vào nhiều, rất tốn công lao động và nhiên liệu cho phải tời thu thả lưới bở việc thu thả lưới quá nhiều lần, nhưng nếu thời gian dắt lưới quá dài có thể gây quá tải cho việc kéo lưới, mặt khác cá cũng bị hư hại nhiều. Do vậy, nếu chỉ là khai thác thăm dò ngư trường thì thời gian dắt lưới thăm dò có thể từ 0,4-1,0 giờ. Còn khi khai thác ổn định thì thời gian dắt cho một mẽ lưới có thể là 3 giờ.

Trong quá trình dắt lưới cần bám sát ngư trường hoặc đàn cá, bở đàn cá có thể chỉ xuất hiện trong một vùng nhỏ hoặc nằm ở luồng lạch hẹp. Do vậy, cần thay đổi phương dắt lưới, chạy tới rồi quay đầu lại theo hướng song song với hướng trước đó, cứ thế mà chạy đi, rồi quay lại nhiều lần. Trong thời gian này cũng cần theo dõi, để ý đến diễn biến tình hình các tàu bè đi lại hoặc các phương tiện, nghề khai thác khác xung quanh khu vực tàu ta đang hoạt động nhằm tránh gây sự cố va đụng tàu thuyền khác hoặc lưới kéo của ta có thể chạy cắt ngang ngư cụ khác như là lưới rê, nghề câu,...

+ Thu lưới

Ta có qui trình kỹ thuật thao tác thu lưới Kéo như sau (Hình 5.17):

H 5.17 – Qui trình kỹ thuật thao tác thu lưới kéo

Sau khi đủ thời gian mong muốn cho một mẽ lưới thì ta tiến hành thu lưới. Khi thu lưới, trước hết, ta cần giảm tốc độ tàu. Có thể cắt ly hợp số của máy tàu, chỉ cho tàu đi tới bằng trớn. Tiếp đó, cho máy tời hoạt động để thu cáp kéo, trong thời gian này cần cẩn thận xem xét coi hai ván có được cuốn lên đều không, bởi có thể có một ván bị xúc bùn, dễ gây nguy hiểm lật tàu. Đến khi nào hai ván đã lên hết trên mặt nước, ta tiến hành đưa ván lưới vào đúng giá treo của nó. Cần lưu ý là đối với lưới kéo thả mạn thì trong quá trình thu lưới cũng phải chạy vòng tròn ngược lại với quá trình thả lưới và theo nguyên tắc là mạn làm việc của tàu phải nằm cuối gió, nếu có sóng gió to.

+ Lấy cá

Sau khi thu lưới đến phần đụt thì cẩu đụt lên tàu, nếu sản lượng cao thì phải dùng đến dây phân chia sản lượng để cẩu từng phần, xổ cá ra, rồi tiếp tục thu phần còn lại.

Sau khi xổ tháo cá xong thì xem xét nếu thấy lưới bị rách một vài chổ nhỏ cần phải vá lại ngay, rồi thắt miệng đụt lại và tiếp tục chuẩn bị thả mẽ tiếp theo.