Pulsar (sao neutron), Pulsar binaire

1) Sự phát hiện Pulsar (sao neutron)

Pulsar  đầu tiên được  khám phá do sự tình cờ vào năm 1967 bởi hai nhà thiên văn người Anh là Anthony Hewish và  Jocelyn Bell. Họ nghiên cứu sự lấp lánh của  các nguồn sóng radio trên trời gây ra bởi sự hỗn độn (turbulence) của khí  ion  hóa giữa các  hành tinh  Tất cả  các  nguồn radio từ những chương thình quan sát chứng tỏ những dao động của cường độ thay đổi bấp bênh gây ra bởi hiện tượng  này, trừ một nguồn  trong  số đó có những  thay đổi hoàn toàn đều đặn  và  như vậy thì bản chất của  vật này phải khác hẳn  mọi thứ khác. Vật này đã là vật khó  hiểu trong  một thời gian. Sau đó những  nhà thiên  văn thỏa thuận rằng  đó là một ngôi sao neutrons (étoile à neutrons) đang  quay nhanh mà họ gọi là pulsar.

Ít lâu sau, người ta  khám phá một pulsar ngay trung tâm của lớp bọc  ngoài  nổi tiếng  của supernova,  đó là tinh vân Crabe (nébuleuse du Crabe)

Hình NASA  (http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap960531.html)

Từ hiện tượng: sự bảo toàn động năng  quay với năng lượng từ của  vật lúc đầu dẫn tới một sao neutron quay rất nhanh với từ trường  rất lớn dạng lưỡng cực mà  trục  Bắc-Nam không  nhất thiết phải thẳng  hàng với trục quay. Người ta  đo vận tốc  quay của  600 pulsar trong  những  năm 1990: thời gian để chúng  quay 1 vòng   ở khoảng  từ 0,0015 đến 4 giây, nói cách khác từ nhanh đến chậm: chúng  quay từ 640 vòng/giây đến một phần tư vòng/giây. Từ trường cỡ 1 tỉ  teslas cho những  pulsar trẻ và 10 ngàn teslas cho những  pulsar già. Từ trường  của chúng  quá  lớn so với từ trường trái đất chỉ 0,00005 teslas. Về điện, một pulsar có thể coi như một máy dynamo tạo bởi sự quay của  từ trường lưỡng cực cho ra những điện trường lớn hơn một ngàn tỉ volt

Khối lượng M thay đổi tùy sao. Gọi m là  khối lượng  mặt trời thì: