Phân loại phán đoán

theo chất.

Chất của phán đoán biểu hiện ở liên từ lôgíc. Liên từ lôgíc phản ánh mối liên hệ giữa chủ từ (S) và vị từ (P), hoặc qui S vào cùng lớp với P (liên từ khẳng định), hoặc tách S ra khỏi lớp P (liên từ phủ định).

• Phán đoán khẳng định :

Là phán đoán xác nhận S cùng lớp với P.

Ví dụ : - Sắt là kim loại.

- Mặt trăng là vệ tinh của trái đất.

Thông thường phán đoán khẳng định có liên từ lôgíc LÀ, tuy vậy, nhiều trường hợp không có liên từ LÀ mà vẫn là phán đoán khẳng định.

Ví dụ : - Rùa đẻ ra trứng.

- Trái đất quay xung quanh mặt trời.

• Phán đoán phủ định.

Là phán đoán xác nhận S không cùng lớp với P.

Ví dụ : - Thủy ngân không phải là chất rắn.

- Lê nin không phải là người Việt Nam.

Công thức : S không là P.

Phán đoán phủ định thường có liên từ lôgíc KHÔNG LÀ, KHÔNG PHẢI LÀ.

theo lượng.

Lượng của phán đoán biểu hiện ở chủ từ (S), nó cho biết có bao nhiêu đối tượng của S thuộc hay không thuộc về P.

• Phán đoán chung (phán đoán toàn thể).

Là phán đoán cho biết mọi đối tượng của S đều thuộc hoặc không thuộc về P.

Công thức : - Mọi S là P.

- Mọi S không là P.

Ví dụ : Mọi kim loại đều là chất dẫn điện.

Mọi con sáo đều không dẻ dưới nước.

Phán đoán chung thường được bắt đầu các lượng từ phổ biến, Mọi, Tất cả, Toàn thể v.v…

• Phán đoán riêng (phán đoán bộ phận).

Là phán đoán cho biết chỉ có một số đối tượng của S thuộc hoặc không thuộc về P.

Công thức : - Một số S là P.

- Một số S không là P.

Ví dụ : - Một số thanh niên là những nhà quản lý giỏi.

- Một số sinh viên không phải là đoàn viên.

Phán đoán riêng thường được bắt đầu bằng các lượng từ bộ phận : Một số, Hầu hết, Nhiều, Đa số, Một vài, v.v…

• Phán đoán đơn nhất :

Là phán đoán cho biết một đối tượng cụ thể, duy nhất trong hiện thực thuộc hoặc không thuộc về P.

Công thức : - S là P.

- S không là P.

Ví dụ : - Paris là thủ đô của nước Pháp.

- Lào không phải là một cường quốc.

Ghi chú : Có thể coi phán đoán đơn nhất cũng là một loại phán đoán chung, bởi vì cho dù phán đoán chỉ phản ánh một đối tượng, nhưng đối tượng đó là cái duy nhất, trong hiện thực không có cái thứ hai. Vì thế, nói một cái duy nhất cũng là nói đến toàn thể cái duy nhất đó, do vậy mà ngoại diên của chủ từ trong phán đoán này luôn luôn đầy đủ.

theo chất và lượng.

• Phán đoán khẳng định chung (phán đoán A).

Công thức : Mọi S là P.

Ví dụ : Mọi người Việt Nam đều yêu nước.

Trong nhiều trường hợp, phán đoán không có dạng : Mọi S là P mà vẫn là phán đoán khẳng định chung :

Ví dụ : - Nước là chất dẫn điện.

- Ớt nào là ớt chẳng cay.

• 34Phán đoán khẳng định riêng (phán đoán I).

Công thức : - Một số S là P.

Ví dụ : Một số sinh viên thông thạo tin học.

• Phán đoán phủ định chung (phán đoán E).

Công thức : - Mọi S không là P.

Ví dụ : Mọi người đều không muốn chiến tranh.

Trong ngôn ngừ tự nhiên, phán đoán phủ định chung nhiều lúc không bắt đầu bằng lượng từ phổ biến : MỌI, TẤT CẢ, TOÀN THỂ, thậm chí còn không có liên từ phủ định.

Ví dụ : - Mấy đời bánh đúc có xương,

Mấy đời địa chủ mà thương dân cày.

- Rượu nào rượu lại say người,

Bớ người say rượu chớ cười rượu say.

• Phán đoán phủ định riêng (phán đoán O).

Công thức : - Một số S không là P.

Ví dụ : Một số điều luật không còn phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế hiện nay.

• Người ta dùng các chữ A và I, hai nguyên âm đầu trong từ Latinh : Affirmo (khẳng định) để chỉ hai phán đoán khẳng định chung và khẳng định riêng. Các chữ E và O là hai nguyên âm trong từ Latinh : Nego (phủ định) để chỉ hai phán đoán phủ định chung và phủ định riêng.