Nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư của doanh nghiệp

Đầu tư vào máy móc thiết bị (mmtb), dây chuyền công nghệ (dccn), cơ sở hạ tầng (csht)

đầu tư vào tài sản cố định (tscđ) đóng vai trò quan trọng nhất trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp bởi hai lý do cơ bản sau:

thứ nhất, chi phí cho các hạng mục chiếm tỷ lệ cao trong tổng vốn đầu tư.

thứ hai, đó là bộ phận cơ bản tạo ra sản phẩm- hoạt động chính của mỗi doanh nghiệp.

như vậy, hoạt động đầu tư vào tscđ đóng vai trò quan trọng nhất nếu không muốn nói là đóng vai trò quyết định đối với phần lợi nhuận thu được của doanh nghiệp (mặc dù chúng ta chưa đề cập đến vấn đề tiêu thụ sản phẩm). các hãng thường tăng cường thêm tscđ khi họ thấy trước những cơ hội có lợi để mở rộng sản xuất, hoặc vì có thể giảm bớt chi phí bằng cách chuyển sang những phương pháp sản xuất dùng nhiều vốn hơn.

tscđ bao gồm cơ sở hạ tầng xây dựng và máy móc thiết bị. đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng (csht) là một trong những hoạt động được thực hiện đầu tưiên của mỗi công cuộc đầu tư (trừ trường hợp đầu tư chiều sâu). hoạt động đó bao gồm các hạng mục xây dựng nhằm tạo điều kiện và đảm bảo cho dây chuyền thiết bị sản xuất, công nhân hoạt động thuận lợi an toàn. đó là các phân xưởng sản xuất chính, phụ, hệ thống điện nước, giao thông, thông tin liên lạc, các văn phòng, khu công cộng khác… để thực hiện tốt các hạng mục này thì phải tính đến các điều kiện thuận lợi, khó khăn của vị trí địa lý, địa hình, địa chất… đồng thời căn cứ vào yếu cầu về đặc tính kỹ thuật của máy móc thiết bị, dây chuyền sản xuất, cách tổ chức điều hành và các yêu cầu khác.

đầu tư mmtb gắn bó chặt chẽ với chiến lược sản phẩm của các doanh nghiệp. đây là bộ phận chiếm tỷ trọng vốn lớn nhất trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp sản xuất. mặt khác, trong điều kiện phát triển của khoa học công nghệ nên có nhiều tầng công nghệ, nhiều cơ hội để lựa chọn mmtb phù hợp về nhiều mặt. do đó, việc đầu tư cho mmtb, dccn phải được thực hiện dựa trên các tiêu chuẩn sau:

- cho phép sản xuất ra sản phẩm có tính cạnh tranh cao.

- cho phép khai thác và sử dụng có hiệu quả các lợi thế so sánh của doanh nghiệp, của vùng như lao động, nguyên liệu.

- giá cả và trình độ công nghệ phải phù hợp với năng lực của doanh nghiệp và xu thế phát triển công nghệ của đất nước và thế giới.

khi đầu tư, doanh nghiệp cần phải có đội ngũ cán bộ am hiểu nhất địn về công nghệ, biết định giá chính xác về thiết bị công nghệ. giá của công nghệ gồm nhiều thành phần: chi phí sản xuất, chi phí mua bằng sáng chế, bí quyết kỹ thuật, thương hiệu, chi phí huấn luyện chuyên môn… phần khó định giá nhất là chi phí sáng chế, bí quyết kỹ thuật hay còn gọi là “phần mềm”. hơn nữa, doanh nghiệp sẽ bị thua lỗ lớn nếu mua được thiết bị rẻ nhưng hoạt động không hiệu quả. để có được thiết bị như mong muốn thông thường các doanh nghiệp áp dụng phương thức đấu thầu.

hoạt động đầu tư vào mmtb của doanh nghiệp có thể diễn ra dưới hai hình thức: đầu tư chiều rộng (trình độ kỹ thuật và công nghệ như cũ) và đầu tư chiều sâu (hiện đại hoá công nghệ). trong đó, đầu tư tăng cường khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp nhấn mạnh hình thức thứ hai. để đổi mới công nghệ, các doanh nghiệp có thể thực hiện bằng các con đường sau:

- cải tiến, hiện đại hoá công nghệ truyền thống hiện có.

- tự nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ mới.

- nhập công nghệ tiến tiến từ nước ngoài thông qua mua sắm trang thiết bị và chuyển giao công nghệ.

Đầu tư vào hàng tồn trữ

hàng tồn trữ của doanh nghiệp là toàn bộ nguyên vật liệu, bán thành phẩm, chi tiết, phụ tùng, thành phẩm được tồn trữ trong doanh nghiệp.

trước đây, người ta ít coi trọng đến đầu tư hàng tồn trữ và coi đây như là một hiện tượng bất thường, không đưa lại kết quả như mong muốn của doanh nghiệp. trong nền kinh tế thị trường, yêu hoạt động của doanh nghiệp cho thấy rằng việc đầu tư hàng tồn trừ là cần thiết, bởi hai lý do cơ bản sau:

thứ nhất, hãng có thể dự đoán hay khẳng định giá cả sẽ tăng. ví dụ giá sẽ rẻ hơn sau này. tương tự, các hãng có thể om hàng thành phẩm không chịu bán với hy vọng sẽ bán được giá cao hơn trong tương lai gần.

thứ hai, các hãng có ý định giữ lại hàng dự trữ là do nhiều quá trình sản xuất cần có thời gian để hoàn tất. một số hàng dự trữ có vai trò là khâu trung gian của các đầu tư vào trước khi chúng trở thành sản phẩm. nhưng còn một số động cơ khác nữa là để đề phòng nhu cầu về sản phẩm của hãng bất ngờ tăng lên. do không thể thay đổi công suất nhà máy một cách nhanh chóng, hãng có thể phải chi trả một khoản lớn cho việc làm ngoài giờ nếu hãng muốn đáp ứng được đơn đặt hàng tăng vọt, do vậy có thể sẽ ít tốn kém hơn nếu giữ một lượng hàng dự trữ để đáp ứng nhu cầu tăng đột ngột đó. tương tự, khi có suy thoái tạm thời, việc tiếp tục sản xuất và tích trữ một số hàng không bán được có thể rẻ hơn là phải những khoản trợ cấp tốn kém trả cho số lao động dôi thừa với mục đích giảm bớt lực lượng lao động và cắt giảm sản xuất.

ngoài hai lý do trên thì đầu tư hàng dự trữ còn có tác dụng điều hoà sản xuất, đảm bảo cho quá trình sản xuất kinh doanh diễn ra liên tục, hợp lý, hiệu quả.

căn cứ vào mục đích dự trữ, dự trữ được chia thành các loại cơ bản sau:

- dự trữ chu kỳ: là khoản dự trữ thay đổi theo qui mô của đơn đặt hàng.

- dự trữ bảo hiểm: là khoản dữ trữ cho tình trạng bất định về cung cầu và thời gian chờ hàng.

xét về mặt chi phí, bằng việc giữ lại các hàng hoá lẽ ra có thể bán được, hay mua vào những hàng hoá mà việc mua đó đáng ra có thể hoãn lại, hãng giữ lại khoản tiền đáng ra có thể sử dụng theo cách khác để thu lãi. do đó, chi phí của việc giữ hàng tồn kho chính là khoản lãi cho số tiền có thể thu được bằng cách bán những hàng hoá này đi hay số tiền bỏ ra để mua chúng.

khi lãi suất thực tế tăng, việc giữ hàng tồn kho trở nên tốn kém, cho nên các doanh nghiệp hành động hợp lý tìm cách giảm bớt hàng tồn kho của mình. bởi vậy, việc tăng lãi suất tạo ra áp lực đối với đầu tư vào hàng tồn kho. chẳng hạn, vào những năm 1980, nhiều doanh nghiệp áp dụng kế hoạch sản xuất “đúng lúc” (just in time), để cắt giảm khối lượng hàng tồn kho bằng cách sản xuất hàng hoá ngay trước khi bán. lãi suất cao phổ biến trong phần lớn thập kỷ đó là một cách để lý giải sự thay đổi trong chiến lược kinh doanh.

đây là một khoản chi phí tương đôí lớn trong vốn đầu tư của doanh nghiệp. vì vậy, trong quá trình sử dụng phải tính toán kỹ lưỡng, tránh tồn kho quá nhiều hoặc quá ít, đảm bảo hiệu quả của đồng vốn và đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Đầu tư phát triển nguồn nhân lực

lực lượng sản xuất là nhân tố quyết định và thể hiện trình độ văn minh của nền sản xuất xã hội. marx đã từng nói: “trình độ sản xuất của một nền kinh tế không phải chỗ xã hội đó sản xuất ra cái gì mà là xã hội đó dùng cái gì để sản xuất”. cùng với việc đề cao vai trò của lực lượng sản xuất, lênin khẳng định: “lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn thể nhân loại là công nhân, là người lao động”. trong thực tế, đầu tư nguồn nhân lực có vai trò đặc biệt quan trọng bởi lẽ nhân tố con người luôn là nhân tố có tính chất quyết định trong mọi tổ chức. đầu tư nâng cao chất lượng nguồn lao động có quan hệ chặt chẽ với đầu tư máy móc thiết bị nhà xưởng do ứng với những mức độ hiện đại khác nhau của công nghệ sẽ cần lực lượng lao động với trình độ phù hợp. trình độ của lực lượng lao động được nâng cao cũng góp phần khuyếch trương tài sản vô hình của doanh nghiệp.

mối quan hệ thuận chiều giữa năng suất lao động và lợi nhuận của doanh nghiệp được k.marx làm sáng tỏ trong học thuyết giá trị – lao động. theo k.marx, với cùng một mức tiền lương (v) được xác định trước, nếu kéo dài thời gian lao động hoặc tăng năng suất lao động sẽ làm tăng giá trị do lao động của người công nhân tạo ra (v+ m), do đó tăng giá trị thặng dư (m). tuy nhiên, thời gian lao động không thể kéo dài mãi được, do vậy tăng năng suất lao động là phương pháp tối ưu để tạo ra giá trị thặng dư cao.

trên cơ sở đầu tư đúng hướng và có hiệu quả, doanh nghiệp sẽ nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng của người lao động, tạo ra các động lực khuyến khích người lao động phát huy tối đa khả năng của mình trong công việc. đầu tư cho nguồn nhân lực là một hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp trong việc thực hiện mục tiêu cơ bản của mình là lợi nhuận.

hoạt động quản lý nhân lực của doanh nghiệp bao gồm công tác tuyển dụng, đào tạo, sử dụng, đào tạo lại, đào tạo nâng cao… trong đó phát triển chất lượng nguồn nhân lực tập trung ở công tác đào tạo. đào tạo quyết định phẩm chất chính trị, năng lực quản lý, trình độ tay nghề. đào tạo của doanh nghiệp có thể lựa chọn đào tạo bên ngoài do các tổ chức chuyên về đào tạo đảm trách hay tổ chức các khoá đào tạo nội bộ. về đối tượng đào tạo, ta có ba nhóm là:

- đào tạo lực lượng quản lý, cán bộ chuyên môn.

- đào tạo đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học công nghệ.

- đào tạo và nâng cao tay nghề cho công nhân.

có thể nói rằng lực lượng cán bộ quản lý trong doanh nghiệp không đông về số lượng nhưng lại có tính chất quyết định đối với sự thành bại của doanh nghiệp. người quản lý trong cơ chế thị trường không chỉ thực hiện những công việc “thành tên” và còn phải năng động sáng tạo trong những tình huống khó khăn, bất ngờ. do đó đòi hỏi họ không ngừng nâng cao nhận thức, trình độ. mặt khác, sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ đòi hỏi doanh nghiệp có sự đầu tư thích đáng cho đào tạo cán bộ nghiên cứu và ứng dụng khoa học. họ sẽ là người đem tri thức mới và tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất kinh doanh. và để vận hành được máy móc thiết bị hiện đại, bắt kịp với trình độ sản xuất tiên tiến thì nâng cao tay nghề của công nhân cũng là một tất yếu khách quan.

Đầu tư cho tài sản vô hình khác

đầu tư cho nguồn nhân lực của doanh nghiệp được coi là một hoạt động đầu tư cho tài sản vô hình. ngoài ra đầu tư cho tài sản vô hình của doanh nghiệp còn bao gồm các hoạt động:

- nghiên cứu và phát triển thị trường.

- đầu tư mua bản quyền.

- đầu tư cho nâng cao uy tínvà vị thế của công ty thông qua các hoạt động quảng cáo bằng các hình thức trực tiếp như sử dụng các phương tiện truyền thông, pa nô áp phích, đồ dùng cá nhân… hoặc hình thức gián tiếp như tài trợ cho các hoạt động, chương trình, dự án… cùng các hoạt động giao tiếp khuyếch trương khác.

ngày nay các công ty có xu hướng khuyếch trương tài sản vô hình của mình bởi họ nhận thấy tăng đầu tư cho tài sản vô hình sẽ làm tăng đáng kể doanh thu và lợi nhuận. theo điều tra thì trung bình các doanh nghiệp sử dụng từ 10- 20% chi phí cho hoạt động quảng cáo. coca- cola, hãng nước giải khát hàng đầu tưhế giới danh 40% chi phí cho hoạt động này, quảng cáo trên 524 nghìn lần một ngày bằng hơn 80 thứ tiếng với cách quảng cáo luôn luôn phản ánh phong cách sống hiện đại, đặc biệt nhấn mạnh vào lớp trẻ. giờ đây, có tới hơn 160 nước trên thế giới ưa thích coca- cola.

Lợi nhuận –thu nhập kì vọng trong tương lai

một câu hỏi đặt ra là: nhân tố nào chi phối quyết định đầu tư của doanh nghiệp? các hãng tiến hành đầu tư khi quĩ vốn hiện có của họ nhỏ hơn quĩ vốn mà họ muốn có. như vậy, động lực để họ đầu tư là có được thu nhập lớn hơn, hay lợi nhuận kỳ vọng trong tương lai là nhân tố chính, có tác động bao trùm đến quyết định có đầu tư của doanh nghiệp. doanh nghiệp trước khi quyết định có đầu tư hay không phải xem xét và so sánh giữa tổng doanh thu và tổng chi phí. chúng ta biết đường hàm số chi phí và mức đầu tư phụ thuộc vào lợi nhuận do đầu tư tạo ra. do đó, nếu phần lợi nhuận này càng lớn thì nhà kinh doanh càng có khuynh hướng muốn đầu tư và họ sẽ gia tăng vốn cho tới khi nào hiệu quả biên của vốn nhỏ hơn chi phí vốn.

Chi phí đầu tư

chi phí đầu tư là những khoản mà doanh nghiệp phải trả trong quá trình biến vốn đầu tư thành sản phẩm hàng hoá dịch vụ. trong nền kinh tế thị trường các doanh nghiệp thường vay vốn của ngân hàng hoặc các trung gian tài chính để đầu tư nên chi phí đầu tư sẽ giảm và ngược lại.

thuế cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến đầu tư. nếu thuế đánh vào lợi tức mà cao sẽ hạn chế số lượng và quy mô các dự án.

Cầu tiêu dùng

cầu tiêu dùng tăng lên chính là một động lực mạnh mẽ thúc đẩy doanh nghiệp mở rộng sản xuất trong khi cầu tiêu thụ trên thị trường đang giảm mạnh. nói cách khác, nếu mức cầu về sản phẩm càng lớn thì khả năng mà doanh nghiệp đầu tư sẽ càng cao.

Dự đoán của các hãng về tình trạng nền kinh tế trong tương lai

hoạt động đầu tư có độ trễ rất lớn về mặt thời gian, vì đây là sự hy sinh tiêu dùng hiện tại để đạt các kết quả trong tương lai đặc biệt là với đầu tư phát triển, việc thực hiện đầu tư có thể sau nhiều năm mới thu kết quả. chính vì vậy, dự đoán về tình trạng tốt xấu của nền kinh tế trong tương lai là một trong những tiêu chí để quyết định đầu tư.