Nhân văn học
(tiếng Anh: Humanities) là ngành học nghiên cứu bản chất của con người bằng cách sử dụng các phương pháp chủ yếu là phân tích, lập luận, hoặc suy đoán, khác với các phương pháp thực nghiệm của các ngành khoa học tự nhiên và xã hội. Các thể loại nhỏ thuộc ...
(tiếng Anh: Humanities) là ngành học nghiên cứu bản chất của con người bằng cách sử dụng các phương pháp chủ yếu là phân tích, lập luận, hoặc suy đoán, khác với các phương pháp thực nghiệm của các ngành khoa học tự nhiên và xã hội. Các thể loại nhỏ thuộc nhân văn học bao gồm: các ngôn ngữ cổ điển và hiện đại, văn học, luật pháp, lịch sử, triết học, tôn giáo, và các ngành nghệ thuật. Các môn học khác đôi khi cũng được xếp vào nhân văn học là: công nghệ, nhân chủng học, các lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu, ngôn ngữ học, mặc dù những ngành này thường được xem là các ngành khoa học xã hội. Các học giả nghiên cứu nhân văn học gọi là các "nhà nhân văn học".
Triết gia Plato, tượng tạc bởi Silanion
Cổ điển học
Homer, nhà thơ Hy Lạp cổ đại
Cổ điển học, theo truyền thống học thuật phương Tây, ám chỉ các nền văn hóa cổ đại, đó là Hy Lạp cổ đại và La Mã cổ đại. Nghiên cứu cổ điển học được xem là một trong những nền tảng của nhân văn học; tuy nhiên, sự phổ biến của nó giảm dần ở thế kỷ 20. Mặc dù vậy, ảnh hưởng của các tư tưởng cổ điển đó vẫn còn rất lớn trong nhiều khía cạnh của nhân văn học, chẳng hạn như triết học và văn học.
Ngoài nghĩa truyền thống và học thuật, thuật ngữ "cổ điển học" có thể được hiểu bao gồm các tác phẩm kinh điển từ các nền văn hóa lớn khác.
Lịch sử
Lịch sử về cơ bản là thông tin về quá khứ được lưu giữ một cách hệ thống. Khi được sử dụng dưới cái tên của một ngành học, thì lịch sử ám chỉ công việc nghiên cứu và giải mã các hồ sơ lưu trữ về con người, tập thể, xã hội, hay bất kỳ một chủ đề nào đó thay đổi theo thời gian. Kiến thức lịch sử thường được cho là bao gồm cả các sự kiện quá khứ và tư duy lịch sử. Theo truyền thống thì nghiên cứu lịch sử cũng được xem là một phần của nhân văn học. Trong giới học thuật hiện đại, lịch sử đôi khi xếp vào ngành khoa học xã hội.
Ngôn ngữ học
Việc nghiên cứu các ngôn ngữ cổ điển và hiện đại tạo lập nên nền tảng của nghiên cứu nhân văn học. Trong khi khoa học nghiên cứu ngôn ngữ được gọi là ngôn ngữ học và là một môn khoa học xã hội, thì việc nghiên cứu các ngôn ngữ vẫn là trọng tâm của nhân văn học. Rất nhiều lĩnh vực nghiên cứu triết học của thế kỷ 20 và 21 liên quan đến phân tích và giải mã ngôn từ, theo Ludwig Wittgenstein (1889-1951) vẫn nói là hầu hết các thắc mắc triết học của chúng ta xuất phát từ ngôn từ sử dụng; lý thuyết văn học khám phá các tính chất tu từ của ngôn ngữ; và các nhà sử học nghiên cứu sự phát triển của các ngôn ngữ qua thời gian. Văn học, bao gồm các cách sử dụng ngôn từ khác nhau như văn xuôi, thơ ca và kịch nói, cũng nằm trong ngành nhân văn học hiện đại. Các chương trình giảng dạy ngôn ngữ cấp đại học thường bao gồm nghiên cứu các tác phẩm văn học kinh điển viết bằng ngôn ngữ đó, cũng như bản thân ngôn ngữ.
Luật pháp
Một phiên tòa hình sự Luân Đôn thời xưa
Theo cách hiểu thông thường, luật pháp là hệ thống các quy định (không giống như quy tắc đạo đức) có khả năng điều chỉnh và thực thi thông qua tập thể[1] . Việc nghiên cứu luật pháp nằm trong ranh giới giữa khoa học xã hội và nhân văn học, phụ thuộc vào quan điểm nghiên cứu về mục tiêu và tác động của nó. Luật pháp không phải lúc nào cũng được thực thi, nhất là trong bối cảnh quan hệ quốc tế. Nó được định nghĩa là "một hệ thống các quy định",[2], hay "sự diễn giải các khái niệm"[3] nhằm mục đích đạt được công lý, hoặc cũng có thể là một loại pháp quyền để hài hòa lợi ích của mọi người, và thậm chí luật pháp có thể được xem là "sự cai trị được hậu thuẫn bằng các hình phạt"[4]. Tuy nhiên, có người lại xem luật pháp là một chỉnh thể xã hội TƯ hoàn chỉnh. Luật pháp là chính trị, bởi vì được các chính trị gia tạo ra. Luật là triết học, vì các quan điểm đạo đức hình thành nên ý tưởng cho nó. Và luật là kinh tế học, vì bất kỳ quy định nào về hợp đồng, hành vi cá nhân, luật về sở hữu, luật lao động, luật doanh nghiệp, và nhiều luật khác nữa có thể tác động lâu dài lên sự phân chia của cải trong xã hội.
Văn học
Shakespeare sáng tác những tác phẩm tiếng Anh nổi tiếng nhất
Văn học là một thuật ngữ rất mơ hồ. Theo nghĩa rộng nhất, nó có thể là bất kỳ một văn bản ngôn ngữ nào được lưu truyền dưới một hình thức nào đó (bao gồm cả truyền miệng). Theo nghĩa hẹp hơn thì văn học thường được sử dụng để chỉ những tác phẩm sáng tạo như truyện kể, thơ ca, và kịch.
Các môn nghệ thuật biểu diễn
Các môn nghệ thuật biểu diễn được phân biệt theo cách các nghệ sĩ điều khiển các động tác cơ thể kết hợp với các loại dụng cụ biểu diễn khác nhau để tạo ra một môn nghệ thuật nào đó. Có thể kể đến vài môn nghệ thuật như nhào lộn, biểu diễn đường phố (busking), hài kịch, khiêu vũ, ảo thuật, âm nhạc, kịch hát, phim ảnh, xiếc, v.v...
Triết học
Các tác phẩm củaSøren Kierkegaard rơi vào nhiều lĩnh vực khác nhau của nhân văn học như triết học, văn học, thần học, tâm lý học, âm nhạc và cổ điển học
Triết học - nghĩa là "quý trọng sự khôn ngoan" - nói chung là khoa học nghiên cứu các vấn đề liên quan đến sự tồn tại, kiến thức, biện chứng, đúng-sai, công lý, vẻ đẹp, tâm trí và ngôn ngữ.
Tôn giáo
Chiếc compa trong bức phác họa thế kỷ 13 này là biểu tượng cho sự sáng tạo của Đấng tối cao.
Phần lớn các nhà sử học truy xuất xứ của các tín ngưỡng tôn giáo về thời kỳ Đồ đá mới.[cần dẫn nguồn] Đa số các tín ngưỡng trong thời gian này liên quan đến thờ cúng một vị thần đất hay thần mặt trời, mặt trăng nào đó.
Các tư tưởng triết học mới và các tôn giáo xuất hiện ở cả phương Đông và phương Tây khoảng thế kỷ thứ 6 TCN. Theo thời gian, nhiều loại tôn giáo khác phát triển khắp thế giới, với Hindu, Jaina, và Phật giáo ở Ấn Độ, Hỏa giáo ở Ba Tư nằm trong số những tôn giáo lâu đời nhất. Ở phương Đông, ba trường phái tư tưởng thống trị xã hội Trung Quốc cho đến tận ngày nay, đó là Đạo giáo, Khổng giáo và Pháp gia. Khổng giáo nhanh chóng chiếm vị trí độc tôn, nó không chỉ bàn về quyền uy của luật pháp, mà còn về quyền lực và giá trị truyền thống trong đạo đức chính trị. Ở phương Tây, các triết gia Hy Lạp cổ đại tiêu biểu là Plato, Aristotle; các tác phẩm của họ được bàn luận và nghiên cứu khắp châu Âu và Trung Đông tới khi các cuộc chính phục của Alexander III xảy ra vào thế kỷ thứ 4 TCN.
Ở phương Tây, việc nghiên cứu chuyên sâu nhân văn học khởi nguồn từ Hy Lạp và được chọn làm nền tảng cho giáo dục toàn dân. Trong các thời kỳ Rô-ma, khái niệm về bảy môn khoa học đại cương hình thành và phát triển, bao gồm ngữ pháp học, hùng biện, và logic học cùng với toán học, hình học, chiêm tinh học-thiên văn học và âm nhạc.[5] Những môn này cấu thành nên phần lớn hệ thống giáo dục thời trung cổ, với trọng tâm hướng vào nhân văn học là các kỹ năng hay các cách thức thực hành.
Sự chuyển đổi lớn xảy ra cùng với chủ nghĩa nhân đạo thời kỳ Kháng cách, khi mà các môn nhân văn học bắt đầu được xem như những môn học nghiên cứu hơn là thực hành. Đồng thời, cũng có sự chuyển đổi tương ứng từ các môn học truyền thống sang các lĩnh vực như văn học và lịch sử. Trong thế kỷ 20, quan điểm này sau đó được thách thức bởi phong trào thời kỳ hậu hiện đại nhằm mục đích định nghĩa lại nhân văn học bằng các thuật ngữ mang tính bình đẳng hơn trong xã hội dân chủ dân sự ngày nay.[6]
