Kể lại Sự tích hồ Ba Bể bằng lời của bà lão ăn xin.

Ta là thần Giao Long ngự trị dưới Thủy Cung. Thấy nhân dân xã Nam Mẫu, tỉnh Bắc Kạn thường xuyên lễ Phật, tỏ lòng thiện tâm nên Phật Tổ đã nhờ ta xuống trần thử lòng dân chúng. Trong hội cúng Phật ta thấy ai cũng nói sẽ làm điều tốt để cầu phúc. Nhưng đáng tiếc, mọi người chưa thực sự có tâm nên hôm ấy, khi ta biến thành một bà lão mình mẩy lở loét xuất hiện giữa đám hội xin ăn thì mọi người đều kinh sợ và xua đuổi ta. Chỉ có duy nhất mẹ goá con côi ở giữa làng thấy ta tội ...

Ta là thần Giao Long ngự trị dưới Thủy Cung. Thấy nhân dân xã Nam Mẫu, tỉnh Bắc Kạn thường xuyên lễ Phật, tỏ lòng thiện tâm nên Phật Tổ đã nhờ ta xuống trần thử lòng dân chúng.

Trong hội cúng Phật ta thấy ai cũng nói sẽ làm điều tốt để cầu phúc. Nhưng đáng tiếc, mọi người chưa thực sự có tâm nên hôm ấy, khi ta biến thành một bà lão mình mẩy lở loét xuất hiện giữa đám hội xin ăn thì mọi người đều kinh sợ và xua đuổi ta. Chỉ có duy nhất mẹ goá con côi ở giữa làng thấy ta tội nghiệp bèn đưa ta về, cho ta ăn và mời ta ngủ lại. Đêm đó, ta lại thử lòng bà góa một lần nữa. Ta hóa thân trở về hình dáng Giao Long và nằm trên võng. Hai mẹ con họ thấy chỗ bà cụ – ta – nằm sáng rực lên và thấy hình dáng thực của ta nhưng không hề làm hại ta. Do đó, sánh hôm sau trước khi ra đi ta có nhắc nhở họ vùng này sắp có lụt (Ta làm vậy để trừng phạt những kẻ chỉ biết nói suông, không biết thực hiện lời hứa, giả nhân giả nghĩa) và cho họ một túi tro. Ta còn dặn họ “nhớ rắc xung quanh nhà mới tránh được nạn May phúc cho làng Nam Mẫu, bà góa này có lòng tốt muôn cứu dân làng nên đã hỏi ta: “Làm thế nào để cứu được dân làng khỏi chết chìm”. Ta thấy vậy rất vui nên đã giúp bà góa làm việc thiện bằng cách nhặt một hạt thóc, cắn vỡ ra, đưa cho mẹ con họ hai mảnh vỏ trấu và nói: “Hai mảnh vỏ trấu này giúp mẹ con nhà chị làm việc thiện”. Xong đâu đấy, ta bỏ đi. Hai mẹ con bà góa thấy điềm lạ, nên vội vàng làm theo lời ta dặn. Họ còn đi báo cho dân làng biết sắp có lũ để tránh nhưng dân làng ngu muội không tin. Thật đáng trách.

Tối hôm đó, khi dân làng đang cúng bái, ta bèn hóa phép cho một cột nước từ dưới đất phun lên kèm theo một tiếng nể dữ dội. Ngay sau đó, nhà cửa, người vật đều chìm trong biển nước. Người dân trong làng sợ hãi vô cùng. Giữa lúc dân làng không biết bấu víu vào đâu thì hai mẹ con nhà bà góa cứu họ lên thuyền và đưa về nhà. Chả là nhờ rắc tro quanh nhà theo lời ta nên nhà của hai mẹ con họ mới không bị chìm trong nước. Nước càng dâng cao bao nhiêu, nền nhà lại cao lên bấy nhiêu. Còn chiếc thuyền chở dân chúng là hai mảnh vỏ trấu mà ta cho khi trước. Chính sau trận lụt này, làng ấy bị sụt lún, tạo thành một cái hồ rộng. Dân làng gọi là hồ Ba Bể. Còn cái nền nhà của hai mẹ con họ nối lên như một cái gò giữa hồ, dân làng gọi là gò Bà Góa. Nó sẽ còn mãi với thời gian để nhắc nhở người dân cách sông tốt, cách sống hướng thiện thật sự.