Hạch toán khấu hao tài sản cố định

Tài sản cố định không phải là bền mãi với thời gian mà giá trị và giá trị sử dụng của nó bị giảm dần dưới tác động của nhiều nhân tố. Sự giảm dần này là do hiện tượng hao mòn gây nên, bao gồm cả hao mòn vô hình và hao mòn hữu hình.

Hao mòn hữu hình là hao mòn TSCĐ do quá trình sử dụng bị cọ sát, bị ăn mòn hay do điều kiện thiên nhiên tác động. Mức độ hao mòn hữu hình tỷ lệ thuận với thời gian và cường độ sử dụng TSCĐ.

Hao mòn vô hình là sự hao mòn TSCĐ do sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật. Nhờ sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật mà nhiều thế hệ TSCĐ mới với tính năng ưu việt hơn ra đời. Sự hiện diện của những thế hệ hiện đại này làm cho TSCĐ bị giảm giá trị.

Hao mòn TSCĐ là phạm trù có tính trừu tượng. Vì vậy nó cần phải được thể hiện dựa trên một căn cứ cụ thể nào đó. Trên thực tế, để thu hồi lại giá trị hao mòn của TSCĐ người ta tiến hành tính khấu hao bằng cách chuyển phần giá trị hao mòn này vào giá trị sản phẩm làm ra. Như vậy, khấu hao TSCĐ chính là sự biểu hiện bằng tiền của phần giá trị tài sản đã hao mòn. Khấu hao TSCĐ là một phạm trù có tính chủ quan và tính cụ thể:

Việc tiến hành khấu hao TSCĐ là xuất phát từ hao mòn thực tế của TSCĐ. Trong doanh nghiệp, TSCĐ được sử dụng thường xuyên, liên tục không có điều kiện để xác định hao mòn trên cơ sở khách quan. Vì vậy hao mòn TSCĐ được tính bằng mức khấu hao TSCĐ.

Việc tính khấu hao TSCĐ có ý nghĩa rất lớn. Trước hết khấu hao cho phép doanh nghiệp phản ánh được giá trị thực tế của TSCĐ, ghi nhận sự giảm giá TSCĐ. Mặt khác khấu hao là một phương tiện tài trợ giúp cho doanh nghiệp thu được bộ phận giá trị đã mất của TSCĐ. Tiền tính khấu hao là yếu tố chi phí cấu thành nên giá thành sản phẩm, do vậy tính khấu hao chính xác sẽ góp phần cho việc xác định giá thành chính xác hơn. Hơn nữa khấu hao là một khoản chi phí hợp lý, hợp lệ được tính trừ vào lợi tức chịu thuế làm cho thuế thu nhập của doanh nghiệp phải nộp cho Nhà nước giảm đi góp phần cải thiện tình hình tài chính của doanh nghiệp.

Việc lựa chọn phương pháp tính khấu hao thích hợp cho doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng. Trước hết nó góp phần bảo toàn vốn cố định, tránh hao mòn vô hình một cách hữu hiệu và góp phần xác định giá thành chính xác, tránh được hiện tượng lãi giả lỗ thật đang còn tồn tại ở các doanh nghiệp.

Trên thế giới tồn tại bốn phương pháp khấu hao cơ bản, đó là phương pháp khấu hao đường thẳng, khấu hao theo sản lượng, khấu hao theo số dư giảm dần và khấu hao theo tổng số năm.

Các phương pháp khấu hao này phân bổ các số tiền khác nhau vào chi phí khấu hao cho các thời kỳ khác nhau. Tuy vậy tổng số tiền khấu hao là bằng nhau và bằng giá trị phải khấu hao qua suốt đời tồn tại cuả TSCĐ.

* Phương pháp khấu hao đường thẳng

Phương pháp này còn gọi là phương pháp khấu hao theo thời gian sử dụng, hay phương pháp tuyến tính. Theo phương pháp này thì mức khấu hao hàng năm là bằng nhau và được xác định như sau:

MKH =

NG

Tsd

Trong đó: M_KH: mức khấu hao hàng năm

T_sd: Thời gian sử dụng ước tính

NG: Nguyên giá TSCĐ

Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là đơn giản, dễ tính. Mức khấu hao được phân bổ vào giá thành này một cách đều đặn làm cho giá thành ổn định. Tuy nhiên phương pháp này không phản ánh đúng giá trị hao mòn tài sản trong khối lượng công tác hoàn thành và sẽ không thích hợp đối với các doanh nghiệp có quy mô lớn, có khối lượng TSCĐ lớn, chủng loại phức tạp vì nếu áp dụng phương pháp này dễ dẫn tới khối lượng tính toán nhiều, gây khó khăn cho công tác quản lý.

* Phương pháp khấu hao nhanh

Đây là phương pháp đưa lại số khấu hao rất lớn trong những năm đầu của thời gian sử dụng của TSCĐ và càng về những năm sau mức khấu hao càng giảm dần. Theo phương pháp này bao gồm: Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần và phương pháp khấu hao theo tổng số năm.

- Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần:

Đây là phương pháp khấu hao gia tốc nhưng mức khấu hao hàng năm sẽ khác nhau theo chiều hướng giảm dần và được xác định như sau:

*M_k(t) = T _kh G _{CL (t)}

Trong đó: M_k(t) : Mức khấu hao năm thứ t

T _kh : Tỷ lệ khấu hao

G _{CL (t)} : Giá trị còn lại của TSCĐ năm thứ t

Tỷ lệ khấu hao này luôn lớn hơn tỷ lệ khấu hao tính trong phương pháp khấu hao đường thẳng và thường được xác định như sau:

T_kh = Tỷ lệ khấu hao thường * TSCĐ

Tỷ lệ khấu hao thường =

1

Thời gian sử dụng

Phương pháp này có ưu điểm thu hồi vốn nhanh, do đó tạo khả năng đổi mới trang bị công nghệ cho doanh nghiệp. Nhưng với phương pháp này, số tiền khấu hao luỹ kế đến năm cuối cùng của thời gian sử dụng TSCĐ sẽ không đủ bù đắp giá trị ban đầu của TSCĐ.

- Phương pháp khấu hao theo tổng số năm

Theo phương pháp này mức khấu hao hàng năm được xác định như sau:

M_K(t) = T_KH(t) * NG

Trong đó: M_K(t) : Mức khấu hao năm thứ t

T_KH(t) : Tỷ lệ khấu hao năm thứ t

NG: Nguyên giá TSCĐ

Tỷ lệ khấu hao của phương pháp này không cố định hàng năm, sẽ thay đổi theo chiều hướng giảm dần và được tính:

TKH(t) =

Số năm còn lại kể từ năm thứ t đến hết thời gian sử dụng của TSCĐ

Tổng các số của các số có thứ tự từ 1 đến số hạng bằng thời gian sử dụng của TSCĐ

Phương pháp này có ưu điểm là có khả năng thu hồi vốn nhanh, do có thể phòng ngừa được hao mòn vô hình ở mức tối đa, mặt khác nó khắc phục được những nhược điểm của phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần. Tức nó đảm bảo được số tiền khấu hao lũy kế đến năm cuối cùng của thời gian sử dụng TSCĐ sẽ bù đắp giá trị ban đầu của TSCĐ.

Tuy nhiên việc áp dụng các phương pháp khấu hao nhanh phải trong điều kiện doanh nghiệp có 1 giá thành có thể chịu đựng được.

* Phương pháp khấu hao theo sản lượng.

Phương pháp này mức khấu hao mỗi năm là thay đổi tuỳ thuộc vào sản lượng sản phẩm sản xuất ra bởi tài sản đó. Nhưng số tiền khấu hao được cố định cho 1 đơn vị sản phẩm đầu ra được tạo bởi sản phẩm đó:

Mức khấu hao tính cho một đơn vị sản phẩm	=
Nguyên giá TSCĐ
Tổng SP dự kiến

Mức khấu haoTrích hàng năm

=

Số lượng sản phẩmThực hiện (năm)

*

Mức khấu hao tính cho 1 đơn vị SP

Phương pháp này có ưu điểm: Mức khấu hao trên từng TSCĐ được xác định đúng theo công suất huy động thực tế của TSCĐ đó.

- Định kỳ (tháng, quý...) tính khấu hao TSCĐ và phân bổ vào chí phí sản xuất kinh doanh.

Nợ TK 627 (6274): KH TSCĐ sử dụng PX, bộ phận SX.

Nợ TK 641 (6414): KH TSCĐ dùng cho bán hàng.

Nợ TK 642 (6424): KH TSCĐ dùng cho QLDN.

Có TK 214: Tổng số khấu hao phải trích.

Đồng thời, ghi nhận số khấu hao cơ bản đã trích vào tài khoản ngoài bảng cân đối kế toán: Nợ TK 009.

- Số khấu hao phải nộp cho ngân sách hoặc cấp trên (Nếu có).

Nợ TK 411: Nếu không được hoàn lại

Nợ TK1368: Nếu được hoàn lại

Có TK 336: Số phải nộp cấp trên

Đồng thời ghi đơn vào bên có TK 009

+ Nếu đơn vị khác vay vốn khấu hao

Nợ TK 128, 228

Có TK 111, 112.

Đồng thời ghi đơn vào bên có TK 009.

- Nhận TSCĐ đã sử dụng do điều chuyển trong nội bộ tổng công ty

Nợ TK 211

Có TK 214

Có TK 411

- Trường hợp khấu hao hết với TSCĐ vô hình (ghi theo nguyên giá).

Nợ TK 214 (2143)

Có TK213

- Trường hợp TSCĐ chưa khấu hao hết nhưng phải nhượng bán hoặc thanh lý, phần giá trị còn lại chưa thu hồi phải được tính vào chi phí bất thường.

Nợ TK 214 (2141, 2143): Giá trị hao mòn

Nợ TK 821: Giá trị còn lại

Có TK liên quan (211, 213): Nguyên giá

Với TSCĐ đi thuê tài chính , khi hết hạn thuê phải trả mà chưa trích đủ khấu hao thì giá trị còn lại của TSCĐ thuê ngoài phải tính vào chi phí chờ phân bổ (Nếu giá trị còn lại lớn) hoặc phân bổ hết vào chi phí kinh doanh trong kỳ (Nếu giá trị còn lại nhỏ):

Nợ TK 214 (2142): Giá trị hao mòn

Nợ TK 142: Giá trị còn lại

Có TK 212: Nguyên giá TSCĐ thuê tài chính

- Các nghiệp vụ giảm TSCĐ thì đồng thời với việc giảm nguyên giá TSCĐ phải phản ảnh giảm giá bị hao mòn của TSCĐ.

TSCĐ được sử dụng lâu dài và được cấu thành bởi nhiều bộ phận, chi tiết khác nhau. Khi tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh, các bộ phận chi tiết cấu thành TSCĐ bị hao mòn hư hỏng. Do vậy, để khôi phục năng lực hoạt động bình thường của TSCĐ và để đảm bảo an toàn trong lao động sản xuất, cần thiết phải tiến hành sửa chữa, thay thế những chi tiết, bộ phận của TSCĐ bị hao mòn, hư hỏng ảnh hưởng đến hoạt động của TSCĐ. Công việc sửa chữa có thể do doanh nghiệp tự làm hoặc thuê ngoài với phương thức sửa chữa thường xuyên, sửa chữa lớn hay sửa chữa nâng cấp TSCĐ.

* Trường hợp sửa chữa thường xuyên.

Đây là hình thức sửa chữa có tính chất bảo quản, bảo dưỡng thường xuyên TSCĐ, kỹ thuật sửa chữa đơn giản, thời gian sửa chữa diễn ra ngắn và chi phí sửa chữa phát sinh thường chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng chi phí của doanh nghiệp. Do đó chi phí phát sinh đến đâu được tập hợp trực tiếp vào chi phí kinh doanh đến đó.

- Nếu việc sữa chữa do doanh nghiệp tự làm, chi phí sữa chữa được tập hợp như sau:

Nợ các TK liên quan (627, 641, 642...)

Có các TK chi phí (111,112, 152, 214, 334, 338...)

- Trường hợp thuê ngoài:

Nợ các TK liên quan (627, 641,642...)

Nợ TK 133 (1331): Thuế VAT được khấu trừ

Có TK chi phí ( 111, 112, 331): Tổng số tiền phải trả

* Trường hợp sửa chữa lớn, mang tính phục hồi hoặc nâng cấp.

- Tập hợp chi phí sửa chữa

+ Nếu thuê ngoài:

Khi hoàn thành công trình sửa chữa, bàn giao, phản ánh số tiền phải trả theo hợp đồng cho người nhận thầu sửa chữa lớn:

Nợ TK 133: Thuế VAT được khấu trừ

Nợ TK 214 (2143): Chi phí sửa chữa thực tế

Có TK 331: Tổng số tiền phải trả theo hợp đồng

Trường hợp ứng trước tiền công hoặc thanh toán cho người nhận thầu sửa chữa lớn TSCĐ :

Nợ TK 331:

Có TK liên quan ( 111, 112, 311...)

+ Nếu do doanh nghiệp tự làm:

Tập hợp chi phí sửa chữa thực tế chi ra theo từng công trình;

Nợ TK 241 (2413)

Có các TK chi phí (111, 112, 152, 214, 334, 338...)

- Kết chuyển giá thành công trình sửa chữa khi hoàn thành.

Tuỳ theo quy mô, tính chất, thời gian và mục đích sửa chữa, sau khi công việc sửa chữa hoàn thành, TSCĐ được phục hồi năng lực hoạt động hay tăng năng lực và kéo dài tuổi thọ, kế toán sẽ kết chuyển toàn bộ chi phí sửa chữa vào các tài khoản thích hợp.

+ Trường hợp sửa chữa nâng cấp, kéo dài tuổi thọ:

Nợ TK 211: Nguyên giá (Giá thành sửa chữa thực tế)

Có TK 2413: Giá thành thực tế công tác sửa chữa

+ Trường hợp sửa chữa mang tính phục hồi, tiến hành theo kế hoạch: Kết chuyển vào chi phí phải trả:

Nợ TK 335: Giá thành thực tế công tác sửa chữa

Có TK 2413: Giá thành thực tế công tác sửa chữa

+ Trường hợp sửa chữa mang tính phục hồi, tiến hành ngoài kế hoạch: Giá thành sửa chữa được kết chuyển vào chi phí trả trước.

Nợ TK 142 (1421): Giá thành thực tế công tác sửa chữa

Có TK 2413: Giá thành thực tế công tác sửa chữa