Giới thiệu một vài nét về hoàn cảnh lịch sử ra đời, thể thơ và chủ đề bài: Tụng giá hoàng kinh sư của Trần Quang Khải.

Xuân - hè năm Ất Dậu, quân ta phản công như vũ bão. Trận Hàm Tử quan do tướng Trần Nhật Duật chỉ huy, quân ta thắng lớn, tướng Mông cổ là Toa Đô bị chém cụt đầu. Đầu tháng 6, tại Chương Dương độ, Trần Quang Khải đại thắng. Hàng vạn giặc bị tiêu diệt, bị bắt sống. Quân ta thu được nhiều chiến thuyền, vũ khí, lương thảo của giặc Mông Cổ. Thừa thắng, quân ta tiến lên giải phóng thành Thăng Long, rồi quét sạch quân giặc ra khỏi bờ cõi. Trần Quang Khải cùng đoàn quân thắng trận rước xa giá Thái thượng hoàng Trần Thánh Tông và vua Trần Nhân Tông trở về kinh thành Thăng Long.

Trong hoàn cảnh lịch sử hào hùng ấy, Thượng tướng Trần Quang Khải đã viết bài thơ "Tụng giá hoàn kinh sư" bằng chữ Hán, theo thể ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật; luật trắc, vần bằng, có 2 vần: "quan - san" hai câu 1,2 đối nhau:
"Đoạt sáo Chương Dương độ,

Cấm Hồ Hàm Tử quan.
Thái bình tu trí lực,
Vạn cổ thử giang san"

Đây là bản dịch thơ của học giả Trần Trọng Kim:

"Chương Dương cướp giáo giặc,
Hàm Tử bất quân thù.
Thái bình nên gắng sức,
Non nước ấy ngàn thu "

Bài thơ "Tụng giá hoàn kinh sư" thể hiện lòng tự hào về niềm vui thắng trận, đồng thời nói lên nghĩa vụ công dân hãy đem tài trí xây dựng đất nước thái bình bền vững muôn đời.